Campbell-gronde

Die Campbell-gronde in Griekwaland-Wes was een van die gebiede waaroor daar ‘n dispuut oor eiendomsreg bestaan het na die ontdekking van diamante langs die Vaalrivier en die Hartsrivier. Hierdie twis staan in die geskiedenis bekend as die Diamantveldkwessie.

Ligging

Die oostelike grens word gevorm deur die Hartsrivier vanaf 'n punt net suid van Taung in Noordwes suidwaarts en na die samevloeiing met die Vaalrivier langs die Vaal tot by Koukonopsdrif net wes van Douglas. Van daar in 'n reguit lyn noordweswaarts na 'n lyn ongeveer van wes na oos net suid van Kuruman verby tot weer by die punt suid van Taung. Hierdie streek is dus wigvormig met die skerp punt by Douglas. In die gebied lê die dorpe Daniëlskuil, Boetsap, Campbell, Delportshoop en Kathu.

Geskiedenis

Cornelius Kok II het tot sy dood in 1857 oor die Campbell-gronde regeer. Daarna is dit aan sy broerskind Adam Kok III van Philippolis oorgedra. In 1861 het Adam Kok III die gebied aan die Republiek van die Oranje-Vrystaat verkoop. Nadat daar diamante in die vallei van die Vaalrivier ontdek is, is die ondergeskikte Griekwa-kaptein Nicolaas Waterboer deur David Arnot, ‘n prokureur van Colesberg, opgesweep om onder andere aanspraak te maak op die Campbell-gronde. Die Vrystaat het die eis betwis, want met die Bloemfontein-konvensie van 1854 is die gebied by die OVS ingesluit en boonop nog het die republiek in 1861 al Adam Kok se grond by hom gekoop. Arnot verwys daarna die hele geskil oor die eiendomsreg oor verskeie diamantgebiede vir arbitrasie. Keate, die luitenant-goewerneur van Natal, is as arbiter aangestel en ken toe in sy berugte Keate-uitspraak o.a. die Campbell-gronde aan Nicolaas Waterboer toe. Daarna lyf die Kaapkolonie die hele gebied in onder die naam Griekwaland-Wes. Later het ‘n spesiale hof onder regter Andries Stockenström bepaal dat Waterboer geen reg op die gebied gehad het nie en dat die Britse regering 'n beduidende skadevergoeding aan die Oranje-Vrystaat moet betaal.

Lees ook

• Lys van streeksname in Suid-Afrika

Bibliografie

• Stockenström, Eric: Historiese atlas van Suid-Afrika. Stellenbosch: Pro Ecclesia-Drukkery, 1928.
• Theal, George McC.: History of South Africa since September 1795. op internet