Ella Eloff-van der Walt

Ella Eloff-van der Walt (distrik Rustenburg, Transvaal, 12 Oktober 1906 – 25 Desember 2000) was ’n vrugbare skrywer van Afrikaanse romans en ’n Gereformeerde pastoriemoeder.

Ella Eloff-van der Walt, 1949.

Herkoms

Elsje Magdalena Van der Walt is gebore op Waterkloof, die erfplaas van pres. Paul Kruger, haar oupagrootjie, in die Rustenburgse distrik. Haar vader was Stephanus Johannes Paulus (Paul) Eloff (5 Julie 1881 – 4 Februarie 1948), wat na sy oupa genoem is. Uit sy huwelik met Elsje Magdalena Steenkamp (20 Junie 1884 – 1 September 1957) is nog 3 kinders gebore: dr. prof. Gerhardus Eloff, Hester Agnes van Breda en Stephanus Johannes Paulus Eloff. Ella se ouma aan vaderskant was Anna Johanna Maria Aletta Kruger (18 Maart 1859 – 4 Februarie 1937), ’n dogter van pres. Kruger by sy tweede vrou, Gezina Susanna Frederika Wilhelmina du Plessis. Sy was getroud met Gerhardus (Gert) Eloff. Haar groottante Elsie Eloff-Kruger was ook met ’n Eloff getroud, Ryk Freek, na wie die Pretoriase voorstad Eloffsdal genoem is. Deur dié kant van die familie was Ella verwant aan Jan Eloff, die tweede mynkommissaris van Johannesburg, na wie Eloffstraat genoem is en ’n jonger broer van Ryk Freek, en dié se seun kmdt. Sarel Eloff en dogter Elsie van Broekhuizen.

Opleiding en huwelik

Die pastoriegesin, waarskynlik op Burgersdorp, met hul twee dogters.

Reeds op skool het Ella Eloff belanggestel in letterkunde en het sy kortverhale geskryf. Haar vader wou dit laat publiseer, maar sy het geweier. Destyds het haar Engelsonderwyser aangemoedig om te skryf en voorspel dat sy nog eendag ’n skrywer sou word. Terwyl aan die Normaalkollege op Potchefstroom studeer het, het dié onderwyser haar dikwels geterg wanneer hy haar vakansies op haar tuisdorp raakgeloop het en gevra wanneer die boek dan verskyn. (In Hier is ons skrywers! van P.J. Nienaber het sy egter verklaar: "Niemand het my ooit aangemoedig om te skryf terwyl ek op skool was nie.")

Ná voltooiing van haar onderwysdiploma het sy ’n paar jaar lank skoolgehou voor sy in Desember 1929 met ds. S.J. van der Walt (1906–1987) getroud is. Hy was van 1930 tot 1961 agtereenvolgens leraar in vier Gereformeerde kerke: Molteno-kombinasie 1930–1941, Burgersdorp 1941–1946, Brakpan 1946–1952 en Krokodilrivier 1952–1961, en daarna tot sy aftrede in 1970 hoogleraar aan die Teologiese Skool van dieselfde kerkverband op Potchefstroom. Twee dogters is uit dié huwelik gebore en teen 1960 was daar twee kleinkinders. Van haar dogter Elsa Briel het reeds meer as vyf liefdesromans verskyf. Dis haar mikpunt om aan te hou skryf tot sy haar ma se 22 romans kan ewenaar.

As pastoriemoeder het Ella Eloff-van der Walt haar man getrou in sy vier werkkringe bygestaan en leiding een raad aan die susters (vrouelidmate) gegee. Gedurende die drie dekades van predikantsvrouwerk het sy gedien as tesouriere, sekretaresse en voorsitter van die Kaaplandse Gereformeerde Sustersbond. Sy was as jong predikantsvrou teenwoordig met die stigting van dié Bond in 1932. As lid van die Vrouelandbou-unie het sy talle demonstrasies gee. Sy was besonder lief vir blomme en het ’n pragtige blomtuin gehad by die pastorie op Brakpan, maar waarskynlik ook in die ander drie gemeentes.

Eloff-van der Walt het tot haar dood 10 jaar lank in Huis Herfsblaar in Queenswood, Pretoria, gewoon. Sy is twee maande en 13 dae ná haar 94ste verjaardag oorlede en is oorleef deur twee dogters, Elsa Briel (ook 'n skrywer van liefdesromans) en Annemarie Jacobs, twee skoonseuns, 10 kleinkinders en sewe agterkleinkinders. Sy op Vrydag 29 Desember 2000 vanuit die Gereformeerde kerk Krokodilrivier op Pansdrift begrawe, haar en haar man se laaste standplaas.

Skryfwerk

Ella Eloff-van der Walt speld die Kruger-medalje op die bors van dr. De Vos Malan tydens die drie dae lange fees op die plaas Bulhoek, distrik Steynsburg, as deel van die Simboliese Ossewatrek, 1938.

Ná haar troue het haar man haar aangemoedig om te skryf en ’n vulpen het die deurslag gegee. Terwyl ds. Van der Walt op ’n keer op kerklike werk moes weggaan, het hy ’n pragtige vulpen vir sy vrou as verjaardagpresent met die wens "dat die pen ’n boek sal skrywe". Toe hy terugkom, was die boek reeds halfpad geskryf. Dit was Tussen die tuine, wat die Nasionale Pers in 1939 uitgegee het en waarvan binne ’n maand 8 000 eksemplare verkoop is. Net ses maande later het Tersia verskyn. Ná dié twee boeke het Aletta du Plessis (mev. dr. J.A. du Plessis), ’n suster van die skrywer-predikant ds. Willem Postma, skoonsuster van die digter en Psalmberymer Totius en dogter van ds. Dirk Postma, herstigter van die Gereformeerde Kerk, ’n kaartjie aan Ella Eloff-van der Walt gestuur om gesê "dat die boeke mooi beskrywende taferele bevat en dat sy die romans baie geniet het".

Op hierdie tydstip het sy en haar dogtertjie van 15 maande haar eggenoot op 'n studiereis na Nederland vergesel. Weens die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog in 1939 moes hulle gouer terugkom as wat aanvanklik bedoel was. Die teleurstelling en die rowwe en onstuimige terugreis op see wat baie spanning en angs meegebring het, het Die ankers van die lewe in 1941 laat verskyn, die jaar waarin haar man ’n beroep na Burgersdorp aangeneem het.

Op uitnodiging van die Welvaartsvereniging van Johannesburg besoek sy die agterbuurtes daar en skryf toe Donker Skaduwees (1943). Hierop het sy soveel briewe van waardering (en met die versoek om 'n vervolgboek te skryf) ontvang dat die Westergloor in 1944 die lig sien. Gedurende die volgende drie jaar het uit haar pen verskyn: Weerklank van die klowe, Verkeerde liefde, Najaarsrose en Die twee weë, terwyl hulle in die Burgersdorp werksaam was (tot 1946).

Terwyl hulle in die gemeente Brakpan gearbei het van 1946 tot 1952 het Op 'n vinnige wolk en En die nagwind waai verskyn, asook Skugtere bloeisel toe haar tweede baba 'n jaar oud was. Sy het so vinnig geproduseer dat sy 12 romans binne 13 jaar laat verskyn het. Elke keer dat 'n boek klaar was, het sy gedink dis die laaste een, maar wanneer die skrywersdrang haar beetgepak het, is 'n nuwe verhaal gebore wat eindelik in boekvorm verskyn.

As predikantsvrou het sy baie ervaring opgedoen van menslike karakters en geaardheid sodat sy altyd nuwe karakters vir haar nuwe roman kon vind. Vanaf 1953 tot 1959 het die volgende romans van haar die lig gesien: Dwaalligte in die vleie, Die lelies van Lelievlei, Waterlose fonteine en Waar die veldduiwels dans. Daarna het onder meer ook nog In die greep van die skim verskyn. Daarna het onder meer ook nog verskyn Maar die lem slaan toe en Thaba ya Moya/Berg van die wind.

Behalwe liefdesromans (altesaam 22 in haar leeftyd), het uit haar pen tussen 1939 en 1959 altesaam 50 kortverhale en artikels van haar in 12 verskillende tydskrifte verskyn, naamlik Die Huisgenoot, Die Brandwag, Rooi Rose, Ons Kleintjie, Die Vroue-Wêreld, Fleur, Voorslag, Die Gereformeerde Vroueblad, Die Kerkblad, Die Landbouweekblad, Rooi Rose se Gedenkalbum en Uit Vroueharte, saamgestelde werk. 'n Novelle, Dit was my Hand het in Fleur Augustus 1946 verskyn; die vervolgverhaal Twee Vroue in Swart in Die Brandwag Maart 1956; die vervolgverhaal vir kinders Die Granaatmannetjie in Voorslag April 1948.

Waardering

Prof. Stephanus van der Walt en Ella Eloff-van der Walt se grafsteen in die begraafplaas van die Gereformeerde kerk Krokodilrivier, Pansdrift.

Eloff-van der Walt was besonder lief vir kinders en het dit as 'n groot voorreg beskou dat sy veral vir die jeug kon skryf; daarom was haar boeke almal liefdesromans. Dit was haar grootste strewe om met haar boeke die "moderne sedebederwende sensualistiese liefdesbeskrywings" teë te werk. Sy het steeds gewerk om "die liefde in sy verhewenheid en skoonheid te teken as die heerlikste van God se gawes aan die mens en so die jongmense te besiel om ware geestelike liefde te soek om sodoende hulle toekoms op 'n hegte fondament te bou" (aangehaal ’n Die Gereformeerde Vrou, 1956). Haar man was haar grootste kritikus en wie se kritiek sy ook dankbaar aanvaar het. In 1949 skryf P.J. Nienaber Hier is ons skrywers!: Vandag is haar eggenoot haar vernaamste kritikus en voordat sy ’n boek die wêreld instuur, moet hy eers sy goedkeuring daaraan heg."

Die Afrikaanse Pers Boekhandel het haar boeke bemark as "romans met reine onbaatsugtige liefde as tema". Op ’n keer het 'n skoolhoof aan die Oos-Rand van haar romans gesê: "Die feit dat sy 'n predikantsvrou en 'n moeder van die volk is, verklaar die strekking van haar boek. Mev. Van der Walt skryf met 'n spesiale doel, naamlik om met haar kuns iets te bring – sy skryf vir haar volk en haar volk se kinders – nie vir kritici nie. Haar taal is eenvoudig en beeldryk en haar boeke is skoon. Jy hoef nie te aarsel om haar romans aan te beveel nie." J.M. du Plooy skryf in 1959 in gemelde gedenkboek: "Waar dit nog altyd die kenmerk van haar romans was, is ons as Gereformeerde vroue dankbaar dat sy 'n besliste teëvoeter bied teen die snert en sedebederwende lektuur wat orals te koop aangebied word en wat wel, ongelukkig, deur baie moeders gekoop en gelees word."

Doodsberig

Ná haar dood het die volgende berig op 27 Desember in Beeld onder opskrif die “Skrywer van romans, verhale sterf op Kersdag” verskyn: “Mev. Ella Eloff-Van der Walt (foto), romanskrywer en agterkleinkind van oudpres. Paul Kruger, is op Kersdag in die ouderdom van 94 jaar ná 'n kort siekte dood. Eloff-Van der Walt, wat op 12 Oktober 94 geword het, was die afgelope tien jaar 'n inwoner van Huis Herfsblaar in Queenswood, Pretoria. Altesame 22 romans, talle vervolg- en kortverhale, novelles en leesboekies vir kinders, het uit haar pen verskyn. Sy was ook vroeër jare musiekonderwyseres en sy het gereeld as spreker by volksfeeste opgetree. Eloff-Van der Walt was getroud met prof. Eppie van der Walt, wat verbonde was aan die Gereformeerde Kerk se teologiese skool in Potchefstroom. Hy is in 1987 dood. Die egpaar was ook pastoriepaar op verskeie plekke waaronder Molteno, Brakpan en Pansdrift in die Brits-omgewing. Eloff-Van der Walt sal volgens geliefdes onthou word vir haar sonnige geaardheid en innemende persoonlikheid. Sy laat twee dogters, Elsa Briel en Annemarie Jacobs, twee skoonseuns, tien kleinkinders en sewe agterkleinkinders agter. Sy word Vrydagoggend om elfuur uit die Gereformeerde kerk Krokodilrivier by Pansdrift begrawe.”

Bronne

• (af) Die Gereformeerde Kerk, Burgersdorp. Gedenkalbum by geleentheid van die Eeufees 22-24 Januarie 1960. Burgersdorp: Kerkraad van die Gereformeerde kerk.
• (af) Die Gereformeerde Vroueblad. 1959. Die Gereformeerde vrou 1859-1959. Potchefstroom: Potchefstroom Herald.
• (af) Van der Vyver, dr. G.C.P. 1969. My erfenis is vir my mooi. Potchefstroom: Kalvyn Jubileum Boekefonds.