Fort Calata
Fort Calata (5 November 1956 - 27 Junie 1985) was 'n anti-apartheidsaktivis in Suid-Afrika en een van die Cradock-4 wat in 1985 blykbaar deur die Suid-Afrikaanse Veiligheidspolisie vermoor is.
| Fort Calata | |
Persoonlike besonderhede
| |
|---|---|
| Gebore | 5 November 1956 |
| Sterf | 27 Junie 1985 (op 28) Cradock, Kaapprovinsie, Suid-Afrika |
| Politieke party | United Democratic Front, Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party, African National Congress |
| Eggenoot/-note | Nomonde Calata |
| Kind(ers) | Dorothy, Lukhanyo and Thamani |
| Alma mater | Lennox Sebe Teachers College |
Vroeë lewe
wysigFort Calata is op 5 November 1956 gebore. Hy was die kleinseun van James Calata, een van die stigterslede van die South African Native National Congress. James Calata was ook van 1936 tot 1949 sekretaris-generaal.[1] Fort Calata het in 1963 in St James begin skoolgaan, en is daarna na Macembe Lower Primary en Nxuba Higher Primary. Hy het sy matriek aan die Cradock Secondary School behaal. Hy het in 1972 by 'n musiekgroep, die Ambassadeurs, aangesluit as tromspeler en kitaarspeler.[2] In 1974 ontmoet hy Nomonde Calata en hulle het in 1980 getrou.[3]
Hy het sy Sekondêre Onderwysdiploma behaal aan die Lennox Sebe Teachers College, nou bekend as Griffiths Mxenge College. Sy hoofvakke was rekeningkunde, bedryfsekonomie en Afrikaans.[2]
Werk en politiek
wysigCalata het in 1979 aan die Hoërskool Dimbaza in Ciskei begin werk. Saam met 'n paar onderwysers by die skool het hulle 'n begrafnisvereniging gestig wat as ondergrondse politieke sel gedien het. Hy is in 1980 saam met 32 studente in hegtenis geneem weens sy politieke aktiwiteite en is 'n maand lank aangehou.[2][4]
In 1981 het Calata klas in Afrikaans en Xhosa vir standerd 6 en 7 aan die Sam Xhali Secondary School gegee. Hy het Matthew Goniwe ontmoet en hulle het vriende en kamerade geword. In 1983 is die Cradock Youth Association (CRADOYA) gestig en Calata was sekretaris. Hulle eerste taak was om onbillike huurstelsels wat deur die Oos-Kaapse bestuursraad voorgestel is, teen te staan.[1][5][6][2][4]
In November 1983 het Calata aan die Bevry Mandela-veldtog deelgeneem. Sy vrou, Nomonde Calata, het haar werk in die Cradock- Provinsiale Hospitaal verloor nadat sy opgemerk is geklee in 'n veldtoghemp. Sy is ook aangekla en is gevonnis tot drie maande tronkstraf of 'n boete van R800. In Desember 1983 het Calata 'n brief van die regering gekry wat hom in kennis stel van sy verwydering as permanente personeellid aan Sam Xhali. Sy probasietydperk is ook met 12 maande verleng.[2][4]
In Januarie 1984 het studente met 'n boikot begin nadat hulle van die skorsing van Goniwe by Sam Xhali verneem het. Vanweë Calata se betrokkenheid by die politiek en sy verhouding met Goniwe is hy ook deur die veiligheidspolisie geteiken. Calata is op 31 Maart 1984 saam met Matthew Goniwe, Mbulelo Goniwe en Fezile Madoda Jacobs aangehou in die Diepkloof-gevangenis, voorheen bekend as die Fort-gevangenis. Dit was dieselfde gevangenis waar sy oupa in 1956 aangehou is. Calata is op 21 Augustus tydens sy aanhouding in kennis gestel dat hy uit sy onderwyspos ontslaan is weens die oortreding van die Onderwyswet van 1979.[4][2]
Dieselfde maand het die gemeenskap 'n week lange boikot geloods teen winkels in wit besit in protes teen die aanhouding van gemeenskapsleiers. Calata en 10 ander is op 10 Oktober 1984 vrygelaat. Ná sy vrylating het hy voortgegaan met sy politieke aktiwiteite en was hy betrokke by massa-aksies teen apartheidsonderrig en ander diskriminerende wette, insluitend swart plaaslike owerhede, die driekamerparlement en instromingsbeheer.[2][4]
Dood en herinnering
wysigOp 26 Junie 1985, tydens die viering van die Vryheidsmanifes, het Calata 'n skare in die Lingelihle-gemeenskapsaal toegespreek. Die volgende dag het hy, Goniwe, Sparrow Mkonto en Sicelo Mhlauli na Port Elizabeth gery om 'n vergadering van die United Democratic Front by te woon. Hulle het nie teruggekeer huis toe nie en hul verbrande motor en verminkte lyke is 'n week ná hul verdwyning gevind. Calata is op 27 Junie 1985 naby Bluewaterbaai in Port Elizabeth aan steekwonde aan sy bors dood. Destyds was Nomonde Calata ses maande swanger met hul dogter, Thamani.[2][4][7] 'n Begrafnis is op 20 Julie 1985 gehou vir Goniwe, Calata, Mkonto en Mhlauli waar Allan Boesak, Beyers Naudé en Steve Tshwete toesprake gelewer het. 'n Boodskap van die destydse president van die ANC, Oliver Tambo, is voorgelees.[6]
'n Gedenkteken is opgerig ter ere van die Cradock-4.[4] Calata is deur die Suid-Afrikaanse presidentskap bekroon met die Orde van Luthuli vir ’n "uitmuntende bydrae en die toewyding van sy lewe aan 'n vrye, regverdige en demokratiese Suid-Afrika".[5]
Verwysings
wysig- ↑ 1,0 1,1 Bizos, George (1998). No one to blame?: In pursuit of justice in South Africa. Cape Town: David Philip Publishers. p. 180. ISBN 0864863195.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 "Biography of Fort Calata". The Cradock Four. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 September 2019. Besoek op 23 Januarie 2018.
- ↑ "N Calata". Department of Justice. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Mei 2017. Besoek op 25 Februarie 2018.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 "Biography of Fort Calata". Cradock Four: Garden of remembrance. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Maart 2018. Besoek op 23 Januarie 2018.
- ↑ 5,0 5,1 "Fort Calata (19? -1985)". The Presidency. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Februarie 2018. Besoek op 25 Februarie 2018.
- ↑ 6,0 6,1 "Ten years on, who killed Matthew Goniwe". Mail & Guardian. Mail & Guardian Online. 2 Junie 1995. Besoek op 25 Januarie 2018.
- ↑ Sisulu, Elinor (2002). Walter and Albertina Sisulu: In our lifetime. Claremont: David Philip Publishers. p. 465. ISBN 9780864866394.
Eksterne skakels
wysig- Biografie van Fort Calata by thecradockfour.co.za Geargiveer 13 September 2019 op Wayback Machine
- Oor die Cradock-4 by cradock4.co.za Geargiveer 20 Maart 2018 op Wayback Machine
- Foto: Die verhaal agter die Cradock-4 op heraldlive.co.za
- Goniwe Inquest records Records of the inquest into the murder of Matthew Goniwe, Sparrow Mkonto, Fort Calata and Sicelo Mhlauli near Port Elizabeth on 27 June 1985. Cory Library for Humanities Research, Rhodes University.