Franci Greyling

Franci Greyling (gebore 26 Junie 1957, Krugersdorp) is 'n professor in skryfkuns aan die Noordwes-Universiteit en ’n skrywer van jeugverhale. Sy is die stigter van die webtuiste Storiewerf, wat op Afrikaanse jeuglektuur fokus.

Lewe en werk

Herkoms en vroeë lewe

Susanna Francina Greyling is op 26 Junie 1957 in Krugersdorp gebore as die tweede oudste van sewe kinders, ses dogters en een seun. Haar pa was 'n onderwyser en sy bring haar kleuterjare in Brits, Makwassie en Potchefstroom deur. Sy begin haar skoolopleiding aan Laerskool Mooirivier op Potchefstroom, maar in haar eerste skooljaar verhuis die gesin na Vereeniging, waar sy later aan die Hoërskool Drie Riviere matrikuleer. Daarna is sy vir ’n jaar verbonde aan die Burgerlike Beskermingskollege in George.

Verdere studie en loopbaan as onderwyser

Sy studeer verder aan die Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys (tans Noordwes-Universiteit) en behaal in 1979 die B.A.-graad met hoofvakke Afrikaans-Nederlands, Psigologie en Bybelkunde en daarna in 1980 ook die Hoër Onderwysdiploma. Op universiteit neem sy voluit deel aan die studentelewe en is onder andere betrokke by die Studente Kerkjeugaksie, die Kultuurraad, Fotiek en koshuissport.

Hierna is sy vir een-en-twintig jaar hoërskoolonderwyser, eers vanaf 1981 by die Hoërskool Overkruin in Sinoville, Pretoria en dan vanaf 1987 vir vyftien jaar as Departementshoof Opvoedkundige Leiding by Hoërskool Pretoria-Noord. Intussen studeer sy deeltyds verder en behaal die B.A. Honneurs-graad en B.Ed. Psigologie-graad aan die Universiteit van Pretoria. Aan die Potchefstroomse Universiteit behaal sy in 1984 ’n M.A.-graad onder leiding van dr. Elsabé Steenberg met ’n verhandeling oor Ruimte in die kinderboek met verwysing na die werk van erkende Afrikaanse kinderboekskrywers en in 2000 onder leiding van professor Hans du Plessis ’n Ph.D.-graad met ’n proefskrif oor Die keuse, skep en voorstelling van karakters in verhale vir 11-14-jariges.

Loopbaan as akademikus

Sedert Julie 2002 is sy lektor (en later professor) in Skryfkuns (Skool vir Tale) aan die Noordwes-Universiteit. Hier fokus sy sedert 2007 op  interdissiplinêre kreatiewe projekte soos Oor die einders van die bladsy (2009–2011) en Weerspieëling en weerklank: Gesprekke oor tipografie, topografie en tipologie (2012–2014). Hierdie navorsingsprojekte betrek verskeie kreatiewe dissiplines, soos skryfkuns en grafiese ontwerp, asook vakgebiede soos kunsgeskiedenis en Afrikaans en Nederlands. Sy bied ook kinderboekskryfskole aan, onder andere in 2014 by Muldersdrift. Die webwerf Storiewerf, ’n tuiste vir kinder- en jeugboeke en bevordering van jong skryftalent, word deur haar gestig en onderhou.

Skryfwerk

Op agtjarige ouderdom skryf sy reeds haar eerste versie en op elfjarige ouderdom publiseer Die Jongspan van haar werk. As tienderjarige skryf sy gedigte wat in Die Transvaler se rubriek vir jong digters geplaas word en van haar briewe word in hierdie tyd ook in Die Huisgenoot se tienerbriewerubriek gepubliseer. In haar vierde studiejaar begin sy om kortverhale te skryf en Huisgenoot en Sarie publiseer ’n aantal daarvan.

Jeugboeke

Haar eerste jeugboek is Die deurmekaarste herfs, waarin ’n jong meisie haar ouers se egskeiding verwerk.

Historiese jeugverhale

Sy maak egter veral haar merk met die skryf van historiese jeugverhale. Helena in die tyd van die tente is ’n verhaal uit die Anglo-Boereoorlog, waarin Helena binne tien minute moet besluit watter aardse besittings sy wil red voordat die Engelse die plaashuis afbrand. Daarna ondergaan sy saam met haar ma en die res van haar familie die lyding in die konsentrasiekamp.

Dirkie, Drieka, Frederika het ook die Anglo-Boereoorlog as agtergrond. Die hoofkarakter sou eerder saam met haar broers op kommando wou gaan, maar bly saam met haar ma en jonger boeties op die plaas agter. Terwyl hulle later voor die Engelse moet vlug, ontwikkel sy van ’n sorgelose kind tot ’n jong volwassene, soos die herhaling van haar naam in die titel ook impliseer. Dirkie, Drieka, Frederika ontvang die Sanlamprys (Brons) vir Jeuglektuur in 1988.

Ander jeugverhale

Om te wag op ’n duif speel af in die meer onlangse Suid-Afrikaanse geskiedenis. Die hoofkarakter se ouer broer sterf in ’n landmynontploffing en hy word ernstig beseer, sodat hy met krukke oor die weg moet kom. Hy vind genesing deur sy broer se duiwe te versorg.

Kransduif en edelvalk het ook voëls as sentrale tema. Die hoofkarakter beseer ’n edelvalk omdat dié sy duiwe bedreig, maar word dan gedwing om medeverantwoordelikheid vir die valk se herstel te neem. In “Kort voor cul de sac” probeer ’n sestienjarige meisie haar broer wat van die huis weggeloop het en met dwelms betrokke raak, opspoor. Die gebrek aan kommunikasie tussen gesinslede is grootliks verantwoordelik vir die gesinsprobleme en hierdie krisis dwing elkeen om selfondersoek te doen.

In Die meisie van Melrosehuis word die geskiedkundige Melrosehuis deur ’n bomontploffing gedeeltelik in puin gelê. Die hoofkarakter is een van die eerste mense op die toneel, waar sy ’n geheimsinnige meisie ontmoet wat verskyn en verdwyn en haar terugneem in die verlede om die geskiedenis van die huis en sy mense bloot te lê.

Vleuels soos arende behandel weer gesinsprobleme, waar die hoofkarakter deur haar oupa gemolesteer word.

Medewerker

Greyling werk mee aan Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom, ’n literatuurstudie oor die Afrikaanse kinder- en jeugboek onder redaksie van Gretel Wybenga en Maritha Snyman en is redakteur van Die soetsuur lemoen, opgetekende vertellings deur die mense van die nedersetting Promosa.

Skryfwerk vir jonger kinders

Vir kleiner kinders skryf sy drie boekies in ’n leesreeks van Unibook, naamlik Om eendag te vlieg, Meisie sonder naam en Staptog, terwyl sy saam met Vian Oelofsen die prenteboek Formule drie, twee, een uitgee. Laasgenoemde boek word ook in Engels gepubliseer as Formula three, two, one.

Van haar versies word in die Nuwe Kinderverseboek opgeneem.

Radiodrama

Met haar debuut radiodrama, Die vye is ryp, verower sy in 2010 die derde prys in Sanlam en Radio Sonder Grense se radiodramakompetisie. Hierin ondersoek sy die hartseer en verlange wat gepaardgaan met kinders en naasbestaandes wat emigreer, asook die probleme met aanpas in ’n nuwe omgewing. In die proses verander almal. Sy kontrasteer die huidige eksodus uit Suid-Afrika (die weduwee Louise se kinders en kleinkinders) met dié van die Hollandse onderwyser Jan Hoogeveen wat in 1898 na Suid-Afrika kom en vir eers sy naasbestaandes in Nederland agterlaat terwyl hy homself vestig. Hy raak vasgevang in die Anglo-Boereoorlog en word ’n Transvaalse burger, maar die lang afwesigheid veroorsaak vervreemding tussen hom en sy vrou en kinders. Hy is vroeg in 1902 oorlede. Vye word metafoor vir die verskillende belewenisse. In sy briewe huis toe swymel Jan Hoogeveen oor die genot van vye, wat hy nie voorheen geken het nie, terwyl Louise se vye nou ryp is in die tuin, maar daar is niemand wat meer konfyt kook om dit te bewaar nie. Sy kook self konfyt in ’n vergeefse poging om dinge te probeer bewaar soos dit was.

Skryfwerk vir volwassenes

Kortverhale en ander bydraes vir volwassenes van haar verskyn in Literator, Sarie, Beeld, Huisgenoot en Taalgenoot.

Die kortverhaal Die Engelsman se graf word deur Jeanette Ferreira opgeneem in die versamelbundel Boereoorlogstories 2.

Eerbewyse

In 2015 vereer die ATKV haar met ’n prys vir leesbevordering in Afrikaans vir haar webtuiste Storiewerf, wat Afrikaanse kinder- en jeugliteratuur en jong skryftalent bevorder.

Publikasies

Werke wat uit haar pen verskyn het, sluit in:

Jaar	Publikasies
1984	Die deurmekaarste herfs
1985	Helena in die tyd van die tente
1988	Dirkie, Drieka, Frederika
1990	Staptog
1991	Kransduif en Edelvalk
	Meisie sonder naam
	Om te wag op ’n duif
	Om eendag te vlieg
1992	Kort voor cul de sac
1995	Die meisie van Melrosehuis
1997	Vleuels soos die arende
2007	Formule Drie, Twee, Een (prenteboek saam met Vian Oelofsen)
	Redakteur
2005	Die soetsuur lemoen (saam met Anneretha Combrinck en lede van Promosa-gemeenskap)

Bronnelys

Boeke

• Wybenga, Gretel en Snyman, Maritha (reds.) Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom. Lapa-Uitgewers Eerste uitgawe Tweede druk 2005

Tydskrifte en koerante

• Opperman, A.J. Só skryf jy kinderboeke. Wes-Beeld, 25 Julie 2014

Ongepubliseerde dokumente

• Greyling, Susanna Francina. Biografiese skets. Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN), Bloemfontein. 24 Julie 1985