G.W. Eybers
George von Welfling Eybers (*25 September 1888, Beaufort-Wes – †1976[1]) was ’n Afrikaanse skrywer. Eybers was ook betrokke in die gemeenskap en het gedurende sy loopbaan 'n beduidende bydrae tot die Transvaalse onderwysstelsel gemaak.
Lewe en werk
wysigHerkoms en opleiding
wysigGeorge von Welfling Eybers is op 25 September 1888[1] op ’n plaas in die distrik Beaufort-Wes gebore as een van dertien kinders, van wie een by geboorte oorlede is. Sy ouers is Francois Johannes Jacobus Eybers en Anna Aletta Susanna van Zyl. Hy het vier susters en sewe broers.[1]
Sy eerste onderwys ontvang hy op ’n plaasskool waarna hy vir ’n ruk in die Paarl skoolgaan. Dan keer hy terug na Beaufort-Wes waar hy in 1907 matrikuleer. Hy studeer verder in tale aan die Victoria-Kollege in Stellenbosch en behaal die B.A.-graad in 1910. Vir ’n jaar studeer hy aan die Transvaalse Universiteitskollege in Pretoria en gee dan tot 1913 onderwys, waarna hy Europa toe vertrek en agtereenvolgens in Amsterdam en Londen studeer, waar hy die M.A.-graad en die D.Litt.-graad behaal. Sy studiegebiede was Geskiedenis, Ekonomie en Onderwys. In 1917 keer hy terug na Suid-Afrika.
Loopbaan
wysigNadat hy enkele maande in Oos-Londen onderwys gegee het, word hy as dosent aangestel by die Graaff-Reinet Kollege. In 1922 word hy die eerste hoof van die Hoër Volkskool, Graaff-Reinet, die eerste Afrikaanse hoërskool in Kaapland. Hier gee hy Geskiedenis en hy dien ook op verskeie onderwyskommissies. In 1927 word hy aangestel as inspekteur van skole in die Middellandse Afdeling van die Kaapprovinsie en later dieselfde jaar word hy aangestel as Onder-Sekretaris van Unie-Onderwys. Die Departement van Onderwys stel hom in 1934 aan as professionele assistent. In 1935 gaan hy na Amerika met ’n Carnegie-beurs om onderwystoestande te bestudeer en in 1936 gaan hy met dieselfde doel na Engeland.
Die Minister van Onderwys, Kuns en Wetenskap, J.H. Hofmeyr, stel hom in 1945 aan as hoof van ’n kommissie om na die Tweede Wêreldoorlog die sosiale en opvoedkundige tekortkomings van die land te ondersoek. Een van die aanbevelings van die kommissie is die stigting van ’n Nasionale Raad vir Volwasse Onderwys, waarvan hy in 1946 aangestel word as die eerste Direkteur.[2] In 1947 gee hy goedkeuring aan die stigting van ’n afdeling vir teater, waarvan die voorsitter van die tweetalige Federasie van Amateurtoneelverenigings in Suidelike Afrika (FATSA), P.P.B. Breytenbach, die eerste voorsitter was. Die Nasionale Toneelorganisasie (NTO) ontstaan in 1948 uit hierdie inisiatief. Aan die einde van 1947 tree hy af en hy is in 1948 se Volksraadsverkiesing ’n kandidaat vir die Nasionale Party in Pretoria-Oos, maar word nie verkies nie. In 1948 word hy deur die Departement van Unie-Onderwys aangestel as lid van die Kommissie insake Inrigtings, wat getaak is om ondersoek in te stel na die toekomstige beleid van sekere staatsondersteunde inrigtings soos museums, dieretuine en kunssale. Vir hierdie kommissie dien hy in 1950 ’n belangrike minderheidsverslag in. Na aftrede is hy steeds bedrywig in gemeenskapsake. Vanaf 1954 dien hy op die bestuur van die Genootskap van Oud-Pretoria, waar hy later as ondervoorsitter verkies word en ook by tye as voorsitter optree.[3][2]
Persoonlike lewe en sterfte
wysigHy is in 1912 getroud met Aletta (Tissa) de Klerk en hulle het vier seuns (George von Welfling, Leonard, Theodor en Eric).
Hy is in 1976 oorlede.
Skryfwerk
wysigFiksie
wysigSy eerste publikasie is ’n verwerking in Afrikaans van uittreksels uit ou reisverhale onder die titel Outydse Sketse en Stories. Hy bundel ses sketse in Mont-aux-Sources en ander sketse, waarin hy verslag doen oor sy togte na die berge, en vir die Aberdeense Christen Jeugvereniging beskryf hy sy ondervindings in Europa as student. Die beste skets is Uit die lug geval, waarin hy kleurvol verslag doen oor ’n Duitse lugaanval op Londen tydens die Eerste Wêreldoorlog.
Vir sy seun, Jannie, beskryf hy die Kaapse toestande omstreeks 1800. Hierdie bundel word later heruitgegee onder die titel Uit die lug geval en ander sketse.
Die lotgevalle van Dominik, die fortuinsoeker stel ’n tradisionele geskiedenis van die vroeë Kaap voor. Die hooffiguur is Hans Dominik, ’n jongman wat in Amsterdam in diens tree by die Hollandse Oos-Indiese Kompanjie. As soldaat kom hy na die Kaap, waar hy verlief raak op ’n Boermeisie en besluit om hom as burger te vestig. Hy neem deel aan ’n geveg teen die San en trek dan die Noorde in, waar hy aan gevegte teen die inheemse swart inwoners deelneem. Die geskiedenis in die verhaal is hoofsaak en die sielkundige motivering vir die karakters se optrede bysaak, maar die beskrywing van toestande in Nederland en aan die Kaap tydens die Hollandse Oos-Indiese Kompanjie se bewind is goed nagevors en interessant.
Op die voetspoor van die ou reisigers is ’n oorvertelling van verhale uit die werk van Peter Kolbe, John Barrow, Hinrich Lichtenstein en John Campbell. Van sy korter werk word in versamelbundels opgeneem, waaronder Die aalwynindustrie in Hennie Aucamp se Wys my waar is Timboektoe.
Vakkundige skryfwerk
wysigOp vakkundige gebied skryf hy Ons naskoolse ontwikkeling en Opvoeding van volwassenes in Suid-Afrika, terwyl hy ’n voorwoord skryf vir M.E. Theron se Die suigeling en die voorskoolse kind. Hy is ook die samesteller van Select constitutional documents illustrating South African history 1795–1910. Verskeie van sy artikels verskyn in die geskiedkundige blad Pretoriana.
Publikasies
wysigWerke wat uit sy pen verskyn sluit in:[4][5]
| Jaar | Publikasies |
|---|---|
| Fiksie | |
| 1924 | Outydse sketse en stories |
| 1925 | Mont-aux-Sources en ander sketse |
| 1926 | Op die voetspoor van die ou reisigers |
| 1935 | Die lotgevalle van Dominik, die fortuinsoeker |
| 1942 | Uit die lug geval en ander sketse |
| Nie-fiksie | |
| 1918 | Select constitutional documents illustrating South African history 1795–1910 |
| 1922 | Bepalingen en instructiën voor het bestuur van de Buitendistricten van
de Kaap de Goede Hoop, 1805 |
| 1945 | Die opvoeding van volwassenes in Suid-Afrika |
| 1946 | Die drama in ons volksopvoeding |
| 1947 | Die drama in ons volksopvoeding |
| Vertaling | |
| 1927 | Juta se Geskiedenis vir Matrikulasiestudente (saam met Anna Malan) |
| 1934 | Juta se Geskiedenis vir Senior Sertifikaatstudente en vir
Matrikulasiestudente (saam met Anna Malan) |
Bronnelys
wysigBoeke
wysig- Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1. Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
- Neethling-Pohl, Anna. Dankbaar die uwe. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 1974
- Nienaber, P.J. Hier is ons skrywers! Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Eerste uitgawe 1949
- Schoonees, P.C. Die prosa van die tweede Afrikaanse beweging. J.H. de Bussy, Pretoria / Hollandsch-Afrikaansche Uitgevers Maatschappij v/h J. Dusseau & Co, Kaapstad 1939 (derde druk)
Tydskrifte en koerante
wysig- Anoniem. Biografieë van die Kommissie insake Inrigtings. Die Transvaler, 16 Oktober 1948
Verwysings
wysig- ↑ 1,0 1,1 1,2 http://eybers.co.za/pafg07.htm#182
- ↑ 2,0 2,1 Esat: http://esat.sun.ac.za/index.php/G.W._Eybers
- ↑ Universiteit van Pretoria: http://repository.up.ac.za/bitstream/handle/2263/13248/002_p012-024.pdf?sequence=1
- ↑ Worldcat: http://www.worldcat.org/identities/lccn-no2003054231/
- ↑ Digitale Bibliotheek voor Nederlandse Letteren: http://www.dbnl.org/tekst/scho120pros02_01/scho120pros02_01_0117.php