Gabriël Gideon Cillié

Vir die wetenskaplike en orrelis met dieselfde naam (sy seun), sien Gawie Cillié.

Dr. Gabriël Gideon Cillié (Rhebokskloof, Blaauwvlei, Wellington, 10 September 1870 – Stellenbosch, 1 April 1958) was 'n Suid-Afrikaanse opvoedkundige.

Gabriël Gideon Cillié
Gabriël Cillié, Gawie Cillié se vader, die groot Afrikaanse opvoedkundige.
Gebore	10 September 1870 Rhebokskloof, Blaauwvlei, Wellington
Sterf	1 April 1958 Stellenbosch
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Beroep	Opvoedkundige

Herkoms

Cillié, was die sewende van tien kinders van Charl Daniel Cillié en sy vrou, Martha Helena Marais. Hy het 'n streng godsdienstige opvoeding ontvang en moes ook van jongs af help met tuinwerk en die versorging van die diere op die plaas. Dit het gelei tot 'n liefde vir die grond wat hy tot sy dood behou het. Sy eerste onderwys het hy van Junie 1878 tot Desember 1885 ontvang aan die skool van M.J. Stucki op Blaauwvlei. Na sy vader se dood in 1886 het hy ses jaar lank geboer maar in 1891 na die skool van Stucki teruggekeer en sowel die "School Elementary" as die "School Higher"-eksamen in Junie 1892 afgelê.

Opleiding

In Julie van dieselfde jaar het hy hom by die Normaalkollege in Kaapstad ingeskryf, waar hy in Junie 1894 die matrikulasie-eksamen met welslae afgelê, die sesde plek op die ranglys verower en ook die Middle Class Teachers' Diploma verwerf het. Hierna het hy van Julie 1894 af aan die Victoria-kollege, Stellenbosch, studeer en in Junie van die volgende jaar die eerste plek in die "Intermediate"-eksamen behaal, waarna hy die B.A.-graad in 1897 met onderskeiding verwerf het.

Vroeë loopbaan

Die Normaal School, Kaapstad is van 1878 tot 1920 in die agtiende-eeuse dorpshuis Rust en Vreugd in Roelandstraat gehuisves. Hier het Cillié in 1894 die matrikulasie-eksamen afgelê en ook enkele jare onderwys gegee.

Hierna het hy ongeveer twee jaar onderwys gegee aan die Normaalkollege in Kaapstad, waarna hy sy studie aan die Universiteit van Edinburg, Skotland, voortgesit en die M.A.-graad in Engels, wysbegeerte en opvoedkunde in April 1900 behaal het. Hierop het hy na die Universiteit van Straatsburg vertrek waar hy die graad Ph.D. met Grieks, Latyn, Ekonomie en Antieke Geskiedenis in Julie 1904 magna cum laude behaal het.

Ná sy terugkeer uit die buiteland het hy andermaal onderwys gegee aan die Normaalkollege, Kaapstad, voordat hy in April 1905 hoof van die Hoër Jongenskool op Cradock geword het en van die volgende jaar af tot 1908 as hoofonderwyser van die hoërskool op Franschhoek werksaam was.

Hoogleraar

In 1908 het hy 'n betrekking as hoogleraar in klassieke tale aan die Victoria-kollege aanvaar. Vyf jaar later het hy die eerste hoogleraar in opvoedkunde geword en hoof van die Pedagogiese Instituut, soos dit destyds genoem is.

Met die totstandkoming van die Universiteit van Stellenbosch in 1918 het hy die eerste dekaan van die fakulteit opvoedkunde geword, 'n amp wat hy tot met sy aftrede in Junie 1948 behou het. Van 1919 tot 1925 het hy as die eerste rektor van die Universiteit van Stellenbosch gedien.

Waardering

Cillié het 'n belangrike bydrae tot die onderwys gelewer. Hy was een van die stigters van die Zuid-Afrikaanse Onderwijzers-Unie, later bekend as die Suid-Afrikaanse Onderwysersunie (SAOU) op 4 April 1905 en het as voorsitter opgetree in 1907 en daarna weer tydens die jubileum-jaar in 1955. In 1935 het hy sekretaris-tesourier geword. Van 1909 af het hy in die redaksie gedien van Die Unie, die amptelike orgaan van die SAOU, en van 1918 tot November 1957 as hoofredakteur van die blad, waarin veel van sy opvoedkundige denke tot uiting gekom het. Op kongresse en vergaderings van die SAOU is belangrike besluite onder sy leiding geneem.

As opvoedkundige het Cillié in 'n groot aantal kommissies oor onderwyssake gedien, onder meer in die Taalordonnansiekommissie (1915), die Salariskommissies (1919–1920, 1943 en 1946), as voorsitter van die Adviserende Komitee van die Kaaplandse Provinsiale Raad se Uitvoerende Komitee (1926), die Kommissie in verband met Moedertaalonderwys (1927) en as voorsitter in die Kommissie van Ondersoek in verband met Skoolvoeding (1950). Van 1911 tot 1947 was hy lid van die skoolraad van Stellenbosch, van 1926 af as voorsitter.

Kultuurwerk

Cillié het ook gedien in verenigings wat hulle vir die kultuur van die Afrikanervolk beywer. Van 1906 af was hy in die hoofbestuur van die Suid-Afrikaanse Taalbond en in 1942 het hy senator F.S. Malan as vierde voorsitter van die liggaam opgevolg, 'n amp wat hy tot 1957 beklee het. As verteenwoordiger van die Suid-Afrikaanse Taalbond was hy ook een van die stigterslede van De Zuid-Afrikaanse Akademie voor Kunst en Letteren (die latere Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns) in 1909. Hy was ook vanaf die stigting van die FAK in 1929 lid van die organisasie en het later in die uitvoerende komitee daarvan gedien.

Godsdienstige bydrae

Op kerklike en godsdienstige gebied het Cillié ook sy invloed laat geld. In 1896 was hy behulpsaam met die samestelling van die eerste grondwet van die Christen Studentevereniging (CSV), hy was 'n tyd lank lid van die beheerkomitee van Die Kerkbode en het oor 'n lang tydperk as diaken en daarna as ouderling van sy kerk gedien. Hy het hom onvermoeid beywer vir die onderwys en opvoeding op Christelik-nasionale grondslag. Hy was 'n verbete kampvegter vir moedertaalonderwys en vir beter diensvoorwaardes en 'n verhoogde status vir die onderwyser. Aldus het hy aan die onderwys en opvoeding van die kind, veral die Afrikanerkind, en aan die onderwysberoep 'n groot diens gelewer.

Verering

Hy is tydens sy lewe as onderwysman meermale gehuldig en het ook dankbare erkenning ontvang. Verskeie huldigingsuitgawes van Die Unie is aan hom gewy, waarvan die laaste op sy sterfdag verskyn het. In 1937 is die erelidmaatskap van die South African Teachers' Association (SATA) aan hom toegeken, gevolg deur die van die Transvaalse Onderwysersvereniging (TO) in 1946. In 1941 is die graad LL.D. (honoris causa) van die Universiteit van Kaapstad aan hom toegeken, gevolg deur 'n eredoktorsgraad in opvoedkunde van die Universiteit van Stellenbosch in 1956. In 1951 het hy lid geword van die Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden.

Toe 'n nuwe gebou vir opvoedkunde in 1970 op Stellenbosch in gebruik geneem is, is dit paslik die G.G. Cillié-gebou vir Opvoedkunde genoem.

Gesinslewe

Mev. Maria Cillié, Cillié se eerste vrou en die moeder van onder meer Gawie Cillié, was volgens prof. H.B. Thom 'n intelligente vrou met 'n sterk persoonlikheid.

Cillié is in 1905 getroud met Maria Elizabeth van Niekerk en ná haar dood met Maria Susanna Barbara Uys in 1931. Uit die eerste huwelik is vyf seuns en twee dogters gebore. Een seun, Gabriel Gideon (bekend as Gawie Cillié), was hoogleraar in die departement wiskunde aan die Universiteit van Stellenbosch, terwyl 'n ander, Petrus Johannes, hoofredakteur van Die Burger was. Cillié se eerste vrou het 'n leidende rol in die Afrikaanse Christelike Vrouevereniging gespeel en was algemene tesourier van 1913 tot haar dood.

Bronne

• Beyers, C.J. 1977. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek Deel III. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers.