P.J. Cillié

P.J. Cillié (*18 Januarie 1917, Stellenbosch –†20 Oktober 1999, Kaapstad) was 'n joernalis en later redakteur van Die Burger en voorsitter van die direksie van Nasionale Pers. Hy skryf ook gereelde rubrieke vir Die Burger wat later gebundel word.

Lewe en werk

Vroeë lewe en herkoms

Petrus Johannes Cillié is op 18 Januarie 1917 op Stellenbosch gebore as die tweede jongste seun en een van sewe kinders van die gesin. Sy vader is professor Gabriël Gideon Cillié, die eerste rektor van die Universiteit van Stellenbosch nadat dit van naam verander het vanaf Victoria Kollege, en Maria Elizabeth van Niekerk, leier in die Afrikaanse Christelike Vroue Vereniging. Hy het vier broers (Charl Daniel, Johannes Hendrik, Gabriël Gideon en Sybrand Johannes van Niekerk) en twee susters (Angelique Maria en Martha Helena).

Opleiding en loopbaan as joernalis

Sy skoolopleiding is aan Stellenbosch Boys High School (later Paul Roos Gimnasium), waar hy in 1935 matrikuleer en tweede geplaas word in die Kaapprovinsie. Hy behaal onderskeidings in Engels, Latyn, Grieks, Wiskunde en Skeikunde. Hierna studeer hy verder aan die Universiteit van Stellenbosch en behaal in 1935 die B.Sc.-graad in Wiskunde en Fisika met lof.

Onmiddellik hierna begin hy op 1 Desember 1935 sy loopbaan as joernalis by Die Burger. Hy word bevorder tot hoofsubredakteur net voor die Tweede Wêreldoorlog, word daarna buitelandse redakteur in 1944 en in 1945 assistent-redakteur terwyl hy steeds buitelandse redakteur bly. Gedurende die 1948 verkiesing word hy geskuif na binnelandse en politieke aangeleenthede en vanaf 1 April 1954 tot Junie 1977 is hy redakteur. Hy is veral bekend vir sy politieke rubriek wat onder die skuilnaam Dawie in hierdie koerant verskyn en hy behartig ook die Trinkie-rubriek. Teen die einde van 1977 word hy nie-uitvoerende voorsitter van Nasionale Pers Beperk se raad van direkteure en onder sy leierskap neem hierdie groep die drie swart publikasies, City Press, Drum en True Love, asook Finansies en Tegniek oor, word die tydskrif You gestig as kloning van Huisgenoot en verkry die groep honderd persent beheer oor Rapport. M-Net word ook in hierdie tyd gestig. Vanaf 1979 dien hy ook op die redaksie van Standpunte. Die posisie as voorsitter van die direksie beklee hy tot 1992, waarna hy finaal aftree. Hy is voorsitter van Die Burger Kersfonds.

Lewe na aftrede

Na sy aftrede aan die einde van 1977 word die nagraadse Departement van Joernalistiek aan die Universiteit van Stellenbosch op sy inisiatief gestig en is hy vanaf 1978 tot 1983 verbonde aan hierdie departement, waarna hy vanaf 1984 lid is van die Raad van die Universiteit van Stellenbosch. Hy lewer in 1981 die N.P. van Wyk Louw-gedenklesing onder die titel Van Wyk Louw se rol in die vrymaking van die Afrikaner.

Gedurende sy loopbaan gaan hy ook op verskeie buitelandse sendings. In 1948 besoek hy Wes-Europese inligtings- en immigrasiesentrums vir die destydse Minister van Binnelandse Sake, dr. T.E. Dönges. In 1954 is hy lid van die Suid-Afrikaanse afvaardiging na die nie-amptelike Chatham House konferensie oor Statebond betrekkinge in Lahore in Pakistan en hy besoek Nederland op uitnodiging van die Nederlandse regering in 1964. In 1965 lig hy die Wêreldhof in Den Haag in oor die saak oor Suidwes-Afrika. Hy gaan ook op verskeie uitnodigings- en studiereise na die buiteland en besoek so onder andere die Verenigde Koninkryk, Wes-Duitsland, Portugal, Nederland, Rhodesië, Zambië en die Verenigde State van Amerika.

Persoonlike lewe en sterfte

Hy trou op 13 Augustus 1936 met Elizabeth Frederika Bester van Hopefield en hulle het twee dogters, Maria Elisabeth en Angelique Marya. In sy vrye tyd is hy ’n vaardige klavier- en orrelspeler en behartig selfs vir ’n ruk die orrelspel in die NG Kerk Bloubergstrand. Sy vrou is op 15 Junie 1997 oorlede en hy is op 20 Oktober 1999 in sy huis in Oranjezicht in Kaapstad oorlede.

Skryfwerk

Bundels

Uit sy verspreide artikels en aantekeninge word die bundel Tydgenote saamgestel oor mense van betekenis uit die openbare lewe wat hy geken het.

Eet jou rape eerste is ’n bundel waarin hy essays en geleentheidstukke oor allerhande alledaagse onderwerpe bundel. “Trinkie” is ’n keur deur Rykie van Reenen uit sy bydraes tot hierdie rubriek in Die Burger.

Koos Human neem Mamba skryf vir omie Matys uit Trinkie op in sy bloemlesing Willekeur.

Baanbrekers vir vryheid (gedagtes oor Afrikaners se rol in Suid-Afrika) word in 1990 genomineer vir die Rapportprys.

Kinderverhale

Glippie en Slippie is ’n kinderverhaal.

Hy lewer ook ’n bydrae as vertaler van kinderboeke.

Ander skryfwerk

Benewens boeke in sy eie naam maak Cillié vele bydraes tot ander boeke en lewer talle bydraes tot tydskrifte, asook ’n aantal akademiese lesings. Merwe Scholtz neem My vader, G.G. Cillié op in die versamelbundel Vertellers en Die engeltjie wat agtergebly het in Vertellers 2.

Eerbewyse

Sedert 1965 is hy lid van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns. In 1975 vereer die Universiteit van Stellenbosch hom met ’n eredoktorsgraad (D.Litt. (honoris causa)) en hy verower die Markus Viljoenmedalje vir Joernalistieke Prestasie in 1979 en die D.F. Malanmedalje van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns in 1984. Die Phil Webermedalje, Nasionale Pers se hoogste toekenning vir lojale diens aan die maatskappy, word in 1985 aan hom toegeken en terselfdertyd ontvang hy die huldigingsbundel ’n Boekie vir Piet, met ’n voorwoord deur Rykie van Reenen. Die Staatspresident ken in 1988 die Orde vir Voortreflike Diens aan hom toe. In 1991 word hy verkies as erelid van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns en in dieselfde jaar vereer die Afrikaanse Handelsinstituut hom met die Tinie Louw-onderskeiding. Nasionale Pers stel in 1992 ’n prys vir voortreflike bydrae tot die uitnemendheid van sy publikasies in, wat hulle die P.J. Cillié-prys noem. In opdrag van M-Net word die dokumentêre film Piet Cillié van Die Burger in 1993 vervaardig. J.C. Steyn skryf die omvattende biografie oor sy lewe, wat in 2002 as Penvegter: Piet Cillié van Die Burger verskyn.

Penvegter

Die biografie “Penvegter: Piet Cillié van Die Burger” word geskryf deur Jaap Steyn in opdrag van Tafelberg Uitgewers. Hierin lig Steyn die lewe en veral die politieke tye en gebeure in die tyd van Cillié uit, waarin hierdie dikwels omstrede figuur in die joernalistiek in perspektief gestel word. Cillié se impak as redakteur van Die Burger, sy konfrontasie met Hendrik Verwoerd, sy jare as professor in joernalistiek aan die Universiteit van Stellenbosch en sy rol as voorsitter van die direksie van Nasionale Pers word in-diepte bespreek. Die boek word, weens die aard van die personasies en die gebeure wat daarin uitgebeeld word, ook ’n belangrike bydrae tot die Suid-Afrikaanse geskiedskrywing.

Publikasies

Werke wat uit sy pen verskyn sluit in:

Jaar	Publikasies
1964	Glippie en Slippie
1980	Tydgenote
	Eet jou rape eerste
1982	Trinkie
1990	Baanbrekers vir vryheid
	Vertalings
1961	Angelique – Janice
	Die drie rowers – Jean Thomas Ungerer
1962	Die wolf en die sewe bokkies – Jacob Grimm
1964	Tina en Nina – Hans Baumann
1967	Die towerkrytjie – Zinken Hopp

Bronnelys

Boeke

• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1. Academica, Pretoria en Kaapstad  Tweede druk 1984
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005

Tydskrifte en koerante

• Terblanche, H.O. Lojale verset: Piet Cillié en die oop gesprek. Tydskrif vir Geesteswetenskappe. Desember 2004
• Van Bart, Martiens. Piet Cillié ná 5 jaar gedenk. Die Burger, 16 Oktober 2004
• Vosloo, Ton. Pers groei, vernuwe onder Cillié se denneboom. Die Burger, 21 Oktober 1999

Internet

• Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1999/10/21/4/41.html
• Prabook: http://prabook.org/web/person-view.html?profileId=337816