Gereformeerde kerk Piet Retief

Die Gereformeerde kerk Piet Retief is die oudste gemeente in die gelyknamige Klassis van die GKSA. Einde 2015 was hier 89 belydende en 28 dooplidmate vir ’n sieletal van 117, die sesde meeste in die Klassis. Die 764 lidmate van die Gereformeerde kerk Secunda is verreweg die meeste in die Klassis Piet Retief en meer as 40 persent van die totaal. Piet Retief het einde 2001 169 belydende en 71 dooplidmate gehad, wat beteken die sieletal het van toe af met meer as die helfte afgeneem, maar in 1960 was dit onderskeidelik 159 en 251, drie en ’n half keer meer as die jongste syfer.

Gereformeerde Kerk Piet Retief
Sluit in	Amsterdam Dirkiesdorp Iswepe Panbult Piet Retief
Klassis	Piet Retief
Huidige predikant(e)	H.M. Stavast
Belydende lidmate	87
Dooplidmate	24
Adres	H.v. Noordend- en Markstraat, Piet Retief
Geskiedenis
Stigtingsdatum	1875
Afgestig van	Pretoria (waarskynlik)
Eerste predikant	M.P.A. Coetsee sr.

Ds. Jan Viljoen Coetzee, leraar van 1916 tot 1918.

Ds. Johannes Christiaan van der Walt, leraar van 1919 tot 1924.

Ds. Jan du Plessis, leraar van 1931 tot sy dood Februarie 1934, sy enigste gemeente.

Ds. Johannes Lodewikus Vorster, leraar van 1935 tot 1938.

Ds. D.J. van der Walt, leraar van 1939 tot 1942 (in kombinasie).

Ds. Tjaart Nicolaas Venter, leraar van 1945 tot 1947.

Ds. H.J. Boshoff, leraar van 1949 tot 1950.

Die Gereformeerde kerk Marthinus Wesselstroom is op 20 Februarie 1875 op die plaas Leeuwakkerstroom onder leiding van ds. J.S.L. Venter (van Pretoria gestig. Nie lank daarna nie is die distrik Marthinus Wesselstroom se naam verander na Wakkerstroom. Eers in 1890 is die gemeente se naam verander na die Gereformeerde kerk Piet Retief.

Stigting

Die lidmate was versprei oor 'n uitgestrekte gebied wat groot gedeeltes van Suidoos-Transvaal, Noord-Natal en Swaziland ingesluit het. In die eerste 35 jaar van die gemeente se bestaan (tot 1910) het konsulente die lidmate bedien. Tog is twee kerkgeboue destyds opgerig. Die samekomste van die gemeente is jare lank dikwels op plase soos Annysspruit, Bakoverfontein, Noupoort en Houtkop gehou. Op 25 Februarie 1887, op ’n byeenkoms op die plaas Annysspruit, is besluit om voortaan net een vaste kerkplek te hê, naamlik op die dorp Piet Retief. Die kerkraad het onmiddellik by die Transvaalse regering aansoek gedoen om kerkgrond. Drie plase of gedeeltes van plase is aan die gemeente toegestaan: Sluis, Alma en Voorslag. Dié plase is kort voor lank verkoop en van die geld is gebruik om later 'n kerkgebou op te rig. Planne is hierna beraam om ’n eie kerkgebou te bekom. Tot op daardie tydstip is eredienste onder seile gehou.

Eerste kerkie

ln 1889 is 'n klipkerkie met 'n grasdak in Markstraat opgerig, waarvan oudl. N.J.M. Vermaak die hoeksteen op 20 Desember 1889 gelê het. Dié geboutjie het 'n misvloer gehad en voor 'n naweek se eredienste moes die dogters van oudl. J.J. Potgieter die vloer met beesmis smeer. So is die ideaal van ’n eie kerkgebou 14 jaar ná die gemeentestigting bereik.

Huidige kerk

Op versoek van die kerkraad het die regering in April 1895 vier erwe aan die gemeente toegestaan vir kerkdoeleindes. Gedurende 1898 het die gemeente besluit om 'n nuwe kerkgebou op te rig. 'n Ooreenkoms is aangegaan met ene A. Harris om die kerk vir £5 250 te bou. Dit is doeltreffend gebou, toegerus met 'n galery, toring met 'n horlosie, banke en 'n preekstoel. Ds P.S. Snyman het die hoeksteen op 2 Julie 1898 gelê nadat hy te perd van Heidelberg af gekom het vir dié geleentheid. Op 20 Februarie 1899 is die nuwe kerkgebou feestelik in gebruik geneem. Ongelukkig het die gemeente net twee keer die voorreg gehad om in die nuwe kerkgebou Nagmaal te gebruik, want tydens die daaropvolgende Tweede Vryheidsoorlog is geen samekomste in hierdie gemeente gehou nie.

Terwyl die vyand Piet Retief as 'n militêre basis gebruik het, moes die kerkgebou as militêre hospitaal diens doen. Van die lidmate het self as gewondes daar gelê. Toe die Engelse Piet Retief nie meer as 'n militêre basis gebruik het nie en die kerkgebou nie meer as 'n hospitaal nodig gehad het nie, het hulle dit verwoes en aan die brand gesteek. Net die mure het bly staan. Die hoeksteen, klok en horlosie is verwyder. Die kerkkamers, waar predikante dikwels tuisgegaan het, is verwoes asook die ou kerkie in Markstraat.

Ná die oorlog was die gemeente verslae en verarm. Nes voorheen was daar vir hulle geen vaste kerkplek nie en moes hulle op verskillende plekke vergader. Skadevergoeding is van die owerheid geëis vir al die verliese en eindelik is £10 00 uitbetaal, maar oudl. J.J. Potgieter was hiermee nie tevrede nie. Hy het onverwyld 'n tolk met hom saamgeneem en die plaaslike magistraat gaan spreek. Nog £1 000 is toegestaan. Teen 'n koste van £1 224 is die kerk herstel sodat dit in 1905 opnuut in gebruik geneem kon word, maar dit was geensins dieselfde gebou as voor die Driejarige Oorlog nie: Dit was nou sonder preekstoel, klok, toring, horlosie en plafon, hoewel dit tog aan sy doel beantwoord het. In later jare is hierdie gebou herstel en opgeknap. Vandag nog is dit die tuiste van die Gereformeerde kerk Piet Retief.

Predikante

1. Coetsee, M.P.A., 1889 – 1895
2. Rumpff, Derk, 1910 – 1913
3. Coetzee, Jan Viljoen, 1916 – 1918
4. Van der Walt, Johannes Christiaan, 1919 – 1924
5. Du Plessis, Jan Barend, 1931 – 25 Februarie 1934 (in kombinasie; oorlede in die amp)
6. Vorster, Johannes Lodewikus, 1935 – 1938
7. Van der Walt, Dirk Jacobus, 1939 – 1942 (in kombinasie)
8. Venter, Tjaart Nicolaas, 1945 – 1947 (aanvaar sy emeritaat)
9. Boshoff, Hendrik-Jan, 1949 – 1950
10. Smit, Alwyn Schalk, 1953 – 1958
11. Van der Merwe, Johannes Lodewikus, 1958 – 1966 (aanvaar sy emeritaat)
12. Van der Schyff, Jan Adriaan Venter, 1966 – 1970
13. Schutte, Jan Harm, 1972 – 1993 (aanvaar sy emeritaat)
14. Buys, dr. Abraham Lodewikus Adriaan, 1993 – 2001
15. Grobler, Johannes Hendrik, 2001 – 2005
16. Coetzee, Dawid Francois, 2006 – 2015 (aanvaar sy emeritaat)
17. Stavast, Harmannus Marten, 2019 -

Bronne

• (af) Harris, C.T., Noëth, J.G., Sarkady, N.G., Schutte, F.M. en Van Tonder, J.M. 2010. Van seringboom tot kerkgebou: die argitektoniese erfenis van die Gereformeerde Kerke. Potchefstroom: Administratiewe Buro.
• (af) Schalekamp, ds. M.E. (voorsitter: redaksiekommissie). 2001. Die Almanak van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 2002. Potchefstroom: Administratiewe Buro.
• (af) Van der Walt, dr. S.J. (voorsitter: deputate almanak). 1997. Die Almanak van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 1998. Potchefstroom: Administratiewe Buro.
• (af) Venter, ds. A.A. (hoofred.) 1960. Almanak van die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika vir die jaar 1961. Potchefstroom: Administratiewe Buro.
• (af) Vogel, Willem (red.). 2015. Die Almanak van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 2016. Potchefstroom: Administratiewe Buro.