Wikipedia

Geskiedenis van Namibië

Die geskiedenis van Namibië het deur verskillende stadiums gegaan, van die kolonisering in die laat negentiende eeu tot die onafhanklikheid van Namibië op 21 Maart 1990.

Vanaf 1884 was Namibië 'n Duitse kolonie: Duits Suidwes-Afrika. Na die Eerste Wêreldoorlog het die Volkebond Suid-Afrika opdrag gegee om die gebied te administreer. Na die Tweede Wêreldoorlog is die Volkebond in April 1946 ontbind en die opvolger daarvan, die Verenigde Nasies, het 'n voogdyskapstelsel ingestel om al die voormalige Duitse kolonies in Afrika onder VN-beheer te bring. Suid-Afrika het beswaar gemaak met die argument dat 'n meerderheid van die bevolking van die grondgebied tevrede was onder die Suid-Afrikaanse regering.

Regsargument het gevolg in die loop van die volgende twintig jaar totdat die VN se Algemene Vergadering in Oktober 1966 besluit het om die mandaat te beëindig, en verklaar dat Suid-Afrika geen verdere reg het om die gebied te administreer nie, en dat voortaan Suidwes-Afrika onder die direkte verantwoordelikheid van die VN moes kom (Resolusie 2145 XXI van 27 Oktober 1966).[1]

Pre-koloniale geskiedenis

wysig

Van die oudste kuns ter wêreld is die geverfde klip plate wat gevind is naby die Hunsberge in die Suide van Namibië.

In die Brandberge is daar talle rotskilderye, die meeste van hulle is afkomstig van ongeveer 2000 B.C. Daar is geen betroubare aanduiding van watter etniese groepe hulle geskep het nie. Dit kan betwyfel word of die San, wat langs die Damaras die oudste etniese groep in Namibië is, die skeppers van hierdie skilderye was.

Die Nama het hulle eers in die eerste eeu V.C. in Suider-Afrika en Suid-Namibië gevestig. In teenstelling met die San en Damara, het hulle op die vee gewoon wat hulle self geteel het.

Die Noorde – die Ovambo en Kavango

wysig

Die Ovambo's, en die kleiner verwante groep Kawango's, het in die noorde van Namibië, en die suide van Angola gewoon en, in die geval van die Kavango, in die weste van Zambië. As gevestigde mense het hulle 'n ekonomie gehad wat gebaseer was op boerdery, beeste en visvang, maar hulle het ook metaalgoedere geproduseer. Albei groepe vas deel van die Bantoevolke. Hulle het selde suidwaarts gewaag na die sentrale dele van die land, aangesien die toestande daar nie by hul boerdery pas nie, maar hulle het hulle messe en landbougereedskap omvattend verhandel.

Bantoe Migrasie – die Herero

wysig
 
Herero circa 1910

Gedurende die 17de eeu het die Herero, 'n pastorale, nomadiese mense wat vee aanhou, na Namibië verhuis. Hulle het van die oostelike Afrika-mere gekom en Namibië vanuit die noordweste binnegekom. Eers het hulle in Kaokoland gewoon, maar in die middel van die 19de eeu het sommige stamme verder suid na Damaraland toe getrek. 'n Aantal stamme het in Kaokoland oorgebly: dit was die Himba-mense, wat vandag nog daar is. Tydens die Duitse besetting van Suidwes-Afrika is ongeveer een derde van die bevolking uitgewis in 'n volksmoord wat wydverspreide verontwaardiging aanlok.

Die Oorlams

wysig

In die 19de eeu het boere, verder noord getrek, wat die die inheemse Khoisan volke oorkant die Oranjerivier gestoot het. Bekend as die Oorlams, hierdie Khoisan het Boere-gebruike aangeneem en 'n taal gepraat soortgelyk aan Afrikaans.[2]

Gewapen met gewere, het die Oorlams onstabiliteit veroorsaak namate al hoe meer van hulle in Namakwaland gaan vestig en uiteindelik het konflik tussen hulle en die Nama ontstaan. Onder die leierskap van Jonker Afrikaner, het die Oorlams hul voortreflike wapens gebruik om beheer oor die beste weivelde te neem. In die 1830's sluit Jonker Afrikaner 'n ooreenkoms met die Nama-hoof Oaseb, waardeur die Oorlams die sentrale grasvelde van Namibië teen die Herero sou beskerm wat dan suidwaarts gedryf het. In ruil daarvoor is Jonker Afrikaner as heerser erken, hy het hulde van die Nama ontvang, en hy het gevestig op wat vandag Windhoek is, op die grense van die Herero-gebied. Die Oorlams het spoedig in konflik gekom met die Herero wat Damaraland binnegekom het vanuit die suide ongeveer dieselfde tyd as die Oorlams verder noord van Namakwaland begin uitbrei. Beide die Herero en die Oorlams wou die grasvelde van Damaraland vir hul kuddes gebruik. Dit het gelei tot oorlogvoering tussen die Herero en die Oorlams, sowel as tussen die twee en die Damara, wat die oorspronklike inwoners van die gebied was. Die Damara is deur die gevegte verplaas en baie is doodgemaak.

Met hul perde en gewere het die Oorlams militêr meerderwaardig geblyk en die Herero gedwing om hul beeste as huldeblyk te gee.

Baster immigrasie

wysig
 
Die eerste raad van die Rehoboth Basters 1872, met die grondwet wat op die tafel lê.

Die laaste groep mense wat vandag as inheemse volke van Namibië beskou word, is die Basters; nasate van Boere manne en Nama vroue. Synde Calvinisties en Afrikaanssprekend, het hulle hulself kultureel beskou meer 'wit' as 'swart'. Soos met die Oorlams, is hulle noordwaarts gedwing deur die uitbreiding van wit setlaars toe, in 1868, 'n groep van ongeveer 90 gesinne die Oranjerivier oorgesteek na Namibië toe.[3]

Die Basters vestig hulle in die middel van Namibië, waar hulle die stad Rehoboth gestig het. In 1872 stig hulle die "Vrye Republiek van Rehoboth" en neem 'n grondwet aan waarin dit verklaar word dat die nasie gelei moet word deur 'n 'Kaptein' wat regstreeks deur die volk gekies is, en dat daar 'n klein Volkraad moet bestaan, bestaande uit drie direk-verkose burgers.[4]

Europese invloed en kolonisasie

wysig
 
Kaart Suider-Afrika vanaf 1730.

Die eerste Europeër wat op Namibiese grond beland het was die Portugees Diogo Cão, wat kortliks aan die Skedelkus gestop het in 1485 op sy ontdekkingsreis langs die weskus van Afrika. Hy het 'n kalksteenkruis daar opgehef.

Die volgende Europeër wat Namibië besoek het, was ook 'n Portugees, Bartolomeus Dias, wat gestop het by wat vandag bekend is as Walvisbaai en Lüderitz (wat hy Angra Pequena genoem het) op pad om rondom Kaap die Goeie Hoop te gaan. Die onherbergsame Namibwoestyn vorm 'n gedugte versperring en nie een van die Portugese ontdekkingsreisigers het ver in die binneland gekom nie.

In 1793 besluit die Nederlandse owerheid in die Kaap om beheer oor Walvisbaai te neem, aangesien dit die enigste goeie diepwaterhawe langs die Skedelkus was. Toe die Verenigde Koninkryk in 1797 beheer oor die Kaapkolonie neem, het hulle ook Walvisbaai oorgeneem. Maar wit nedersetting in die gebied was beperk, en Geeneen van die Nederlanders of die Britte het ver in die land binnegedring.

Een van die eerste Europese groepe wat belangstelling in Namibië getoon het, was christen sendelinge. In 1805 het die London Missionary Society in Namibië begin werk en noord van die Kaapkolonie beweeg. In 1811 het hulle die dorp van Bethanie gestig in die suide van Namibië, waar hulle 'n kerk gebou het, wat vir 'n baie lang tyd as die oudste gebou van Namibië beskou is, voor die terrein in ǁKhauxaǃnas, wat die Europese nedersetting voorafgaan, erken is.[5]

In die 1840's het die Duitse Rhenish Mission Society in Namibië begin werk en het met die London Missionary Society saamgewerk.

Dit was eers in die 19de eeu, toe Europese moondhede die Afrika-kontinent tussen hulle in die sogenaamde Wedloop om Afrika probeer opdeel, dat die Europeërs, veral Duitsland en Groot-Brittanje, in Namibië belanggestel het.

Die eerste territoriale eis op 'n deel van Namibië kom toe Brittanje Walvisbaai beset het, wat die nedersetting van 1797 bevestig, en die Kaapkolonie toegelaat het om dit in 1878 te annekseer. Die anneksasie was 'n poging om die Duitse ambisies in die gebied te voorkom, en dit het ook beheer oor die goeie diepwaterhawe onderweg na die Kaapkolonie en ander Britse kolonies aan die ooskus van Afrika gewaarborg.[6][7]

In 1883 het 'n Duitse handelaar, Adolf Lüderitz, Angra Pequena (Lüderitzbaai) van die Nama-hoof Josef Frederiks II gekoop. Die prys wat hy betaal het was 10.000 Duitse goudmerke (ℳ) en 260 gewere.[8]

Hy het kort daarna die kusgebied na homself vernoem, en dit die naam Lüderitz gegee. Glo dat Brittanje binnekort op die punt was om die hele gebied tot protektoraat te verklaar, Lüderitz het die Duitse kanselier Otto von Bismarck aangeraai om dit op te eis. In 1884 het Bismarck so gemaak en sodoende Duits-Suidwes-Afrika as 'n kolonie gevestig (Deutsch-Südwestafrika in Duits).

Die Kaprivistrook, het op 1 Julie 1890 'n deel van Duits-Suidwes-Afrika geword na die Helgoland-Zanzibar-verdrag tussen die Verenigde Koninkryk en Duitsland. Die Kaprivistrook in Namibië het Duitsland toegang tot die Zambezirivier en daardeur aan Duitse kolonies in Oos-Afrika gegee. In ruil vir die eiland Helgoland in die Noordsee het Brittanje beheer oor die eiland van Zanzibar in Oos-Afrika oorgeneem.

Duits-Suidwes-Afrika

wysig
Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Duits-Suidwes-Afrika.
 
Vlag van Duits-Suidwes-Afrika

Kort nadat Lüderitz en 'n groot gebied langs die Atlantiese kus tot 'n Duitse protektoraat verklaar is, is Duitse troepe ontplooi toe konflikte met die inheemse stamme opgevlam het, veral met die Nama's. Onder leiding van die stamhoof Hendrik Witbooi, het die Nama's hewige weerstand teen die Duitse besetting gebring. Hedendaagse media het die konflik "Die Hottentot Opstand" genoem.

 
Nama stamhoof Hendrik Witbooi

Die weerstand van die Nama's was nie suksesvol nie, en in 1894 is Witbooi gedwing om 'n "beskermingsverdrag" met die Duitsers te onderteken. Die verdrag het die Nama's toegelaat om hul wapens te behou, en Witbooi is vrygelaat nadat hy sy woord gegee het om nie voort te gaan met die Hottentot-opstand nie.

In 1894 word majoor Theodor Leutwein aangestel as goewerneur van Duits-Suidwes-Afrika. Hy het sonder groot sukses probeer om die beginsel van "kolonialisme sonder bloedvergieting" toe te pas. Die beskermingsverdrag het wel gelei tot die stabilisering van die situasie. Maar klein voorvalle van weerstand het voortgeduur, en is neergesit deur 'n elite Duitse regiment, die Schutztruppe. Werklike vrede is nooit tussen die kolonialiste en die inboorlinge verkry nie.

Synde die enigste Duitse kolonie wat destyds as geskik beskou is vir wit nedersetting, het Namibië 'n groot toestroming van Duitse setlaars gelok.[9] In 1903 het daar 3700 Duitsers in die gebied gewoon, en teen 1910 het hul getal toegeneem tot 13000. Nog 'n rede vir die Duitse nedersetting in die gebied was die ontdekking van diamante in 1908. Diamantproduksie vorm steeds 'n baie belangrike deel van die ekonomie van Namibië.

Die setlaars is deur die regering aangemoedig om grond van die inboorlinge te onteien, en dwangarbeid was gebruik. As gevolg hiervan het die verhouding tussen die Duitse setlaars en die inboorlinge versleg.

 
Duitse troepe veg met die Herero in 'n skildery van Richard Knötel.

Die Herero- en Namakwa-oorloë

wysig
Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Namibiese volksmoord 1904-1908.

Die voortgesette plaaslike rebellies het in 1904 gelei tot die Herero- en Namakwa-oorloë, toe die Herero afgeleë plase op die platteland aangeval en ongeveer 150 Duitsers doodgemaak het.

Die uitbreek van rebellie word beskou as 'n gevolg van Theodor Leutwein se sagter taktiek, en hy is vervang deur die meer berugte generaal Lothar von Trotha.

In die begin van die oorlog het die Herero, onder leiding van hoofman Samuel Maharero, die oorhand gehad. Met goeie kennis van die terrein het hulle min probleme gehad om hulself teen die Schutztruppe te verdedig (aanvanklik bestaande uit slegs 766 troepe). Kort daarna het die Namakwa-volk by die oorlog aangesluit, weer onder leiding van Hendrik Witbooi.

 
Herero vasgeketting tydens 1904 rebellie.

Om die situasie hok te slaan, het Duitsland 14000 ekstra troepe gestuur wat spoedig die opstand in 1904 in die Slag van Waterberg verpletter. Vroeër het von Trotha 'n ultimatum aan die Herero uitgereik waarin hulle burgerskapsregte ontken is, en hulle opdrag gegee het om die land te verlaat of vermoor te word. Om te ontsnap, het die Herero teruggetrek na die waterlose Omaheke streek, 'n westelike deel van die Kalahari-woestyn, waar baie van hulle aan dors gesterf het. Die Duitse magte het elke waterbron bewaak en het opdrag gekry om enige volwasse manlike Herero op sig te skiet. Slegs enkele van hulle het daarin geslaag om na die naburige Britse gebiede te ontsnap. Hierdie tragiese gebeure, bekend as die "Herero and Namaqua Volksmoord", het gelei tot die dood van tussen 24000 en 65000 Herero (geskat op 50% tot 70% van die totale Herero-bevolking) en 10000 Nama (50% van die totale bevolking van die Nama's). Die volksmoord is gekenmerk deur wydverspreide dood deur hongersnood en die verbruik van putwater wat deur die Duitsers in die Namibwoestyn vergiftig is.[10][11][12]

Afstammelinge van Lothar von Trotha het ses hoofmanne van die Herero-koningshuise op 7 Oktober 2007 om verskoning gevra vir die optrede van hul voorvader.

Verwysings

wysig
  1. ↑ Cedric Thornberry (2004). A Nation Is Born: The Inside Story of Namibia's Independence. Gamsberg Macmillan Publishers Ltd. pp. 9–11. ISBN 978-99916-0-521-0.
  2. ↑ Reader, John (1998). Africa: A Biography of a Continent.
  3. ↑ "Die Rehoboth Basters van Namibië" (in Engels). The Cardboard Box Travel Shop. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Oktober 2019. Besoek op 23 September 2019.
  4. ↑ "Constitution of Rehoboth 1872". Rehobothbasters.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Desember 2018.
  5. ↑ "Bethanie Village in Namibia". The Online Guide to Namibia & Travel Boutique (in Engels). Windhoek, Namibia: Elena Travel Services Namibia. 2017. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Maart 2019. Besoek op 11 April 2018. The Schmelenhaus was built the same year, long considered the oldest structure in Namibia.
  6. ↑ http://wiredspace.wits.ac.za/bitstream/handle/10539/8533/ISS-95.pdf?sequence=1
  7. ↑ "Archived copy" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 9 Februarie 2014. Besoek op 14 Junie 2012.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  8. ↑ "History of Namibia. From Adolf Luederitz to Sam Nujoma" (in Duits). Namibia-travel.net. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Augustus 2017. Besoek op 23 September 2019.
  9. ↑ Encyclopædia Britannica (11th uitg.). 1911.
  10. ↑ Samuel Totten, William S. Parsons, Israel W. Charny, "Century of genocide: critical essays and eyewitness accounts", Routledge, 2004, pg. 51 [1]
  11. ↑ Marie-Aude Baronian, Stephan Besser, Yolande Jansen, "Diaspora and memory: figures of displacement in contemporary literature, arts and politics", Rodopi, 2007, pg. 33, [2]
  12. ↑ Dan Kroll, "Securing our water supply: protecting a vulnerable resource", PennWell Corp/University of Michigan Press, pg. 22

Eksterne skakels

wysig
Pre-kolonisasie geskiedenis
Baster geskiedenis
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Geskiedenis_van_Namibië&oldid=2482448"