Wikipedia

Irma Stern

Suid-Afrikaanse kunsskilder

Irma Stern (Schweizer-Reneke, Z.A.R., 21 Oktober 1894 — Kaapstad, 23 Augustus 1966) was 'n Suid-Afrikaanse kunsskilder. Vroeg in die 21ste eeu het sy die Suid-Afrikaanse skilder geword wie se werk die hoogste pryse behaal.

Irma Stern
Irma Stern
Irma Stern
Geboortenaam Irma Stern
Geboorte 21 Oktober 1894
Schweizer-Reneke
Sterfte 23 Augustus 1966 (op 71)
Kaapstad
Nasionaliteit Suid-Afrika
Ouers Samuel en Henny Stern
Beroep Kunsskilder en keramiekkunstenaar
Huweliksmaat Prof. Johannes Prinz (later geskei)
Kind(ers) Geen

Agtergrond

wysig
 
Twee Arabiere deur Irma Stern het op 26 September 2011 die rekord opgestel vir die duurste skildery op 'n veiling in Suid-Afrika toe dit teen R21 miljoen verkoop is.[1] Van haar skilderye is al in die buiteland teen meer verkoop.[2]
 
"Portrait of a woman wearing a pink hijab" (1941), olie op doek. Strauss Art het dit in 2012 vir R8,35 miljoen verkoop.[3]
 
Arabier, 'n skildery deur Irma Stern. Die kunsafslaers Strauss & Co’s het dit op 22 Junie 2012 teen R17 267 000 verkoop, indertyd die tweede hoogste bedrag wat vir 'n Suid-Afrikaanse skildery op 'n veiling betaal is. Dieselfde maatskappy het in 2011 Arabiere, ook deur Stern, teen R21 166 000 verkoop.

Stern was die dogter van Samuel en Henny Stern. Haar ouers wat van Duits-Joodse afkoms was het hulle in Wes-Transvaal gevestig. Met die uitbreek van die Tweede Anglo-Boereoorlog (1899) is Stern en haar gesin eers na Kaapstad en toe na Europa, waar sy drie jaar lank in Berlyn skoolgegaan het. Op negejarige leeftyd het sy na Suid-Afrika teruggekeer en toe reeds belangstelling in tekenwerk getoon. In die daaropvolgende jare het sy haar ouers dikwels op hul besoeke na Europa vergesel.

Met die uitbreek van die Eerste Wêreldoorlog (1914–18) was hulle verplig om daar te bly totdat vyandelikhede gestaak is. Gedurende die periode het Irma haar met erns op die skilderkuns toegelê en in 1913 by die Weimar-akademie ingeskryf waar sy onder Gari Melchers (Melcheris) studeer het. Die jaar daarop is sy na die Ateljee Levin-Funcke in Berlyn, waar sy onder die leiding van Martin Brandenburg gewerk het. Daarna het sy na Weimar teruggekeer waar sy 'n kort tydjie aan Das Bauhaus studeer het.

Vroeë loopbaan

wysig

Ná haar terugkeer in Suid-Afrika het sy in 1920 haar eerste tentoonstelling in die Ashbey-kunsgalery gehou. Haar werk, wat baie afgewyk het van die skilderkuns wat destyds in Kaapstad aanvaar is, het hewige reaksie uitgelok, ofskoon enkele kunskritici, onder wie H.S. Caldecott, Leon Levson en Hilda Purnitzsky gunstig daarop gereageer het.

Briljante blomstukke was veral opvallend by hierdie tentoonstelling, maar met verloop van tyd het Stern ook ander voorwerpe betrek en het haar stillewes gewen aan subtiliteit en was die kleure hoewel baie ryk, meer gedemp.

Die mate van erkenning wat sy reeds in 1927 in Duitsland geniet het, blyk uit die monografie Irma Stern van Max Osborn wat in daardie jaar in die reeks Junge Kunst verskyn het. In 1929 is haar werk op die jaarlikse tentoonstelling van die Imperiale Instituut, Londen, en ook op die Internasionale Joodse Tentoonstelling in Zürich verteenwoordig.

Stern het 'n groot voorliefde vir reis gehad en het na 1934 Suid-Afrika, die Kongo, Zanzibar, Madeira en Suid-Europese lande soos Turkye, Spanje en Italië deurreis. Twee boeke wat deur haar geskryf en geïllustreer is, het hieruit ontstaan, naamlik Congo (1943) en Zanzibar (1948), terwyl 'n vroeëre publikasie, Visionen, reeds in 1920 verskyn het.

Verdere welslae

wysig

Mettertyd het Stern ook erkenning in haar geboorteland verkry. In 1942 het J. Sachs se monografie Irma Stern and the spirit of Africa in Pretoria verskyn, terwyl 'n film oor haar kuns in 1947 gemaak is.

Sy het verskeie pryse ontvang, naamlik die Prix d'honneur by die Internasionale Tentoonstelling in Bordeaux (1927), die Cape Tercentenary Grant (1952), die Suid-Afrikaanse toekenning van die Peggy Guggenheim-Internasionale Kunsprys (1960), die Oppenheimer-Trusttoekenning vir die beste skildery tydens die tentoonstelling van Hedendaagse Suid-Afrikaanse Kuns (1963) en die erepenning vir Suid-Afrikaanse kuns van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns (1965).

Stern was een van die eerste moderne skilders in Suid-Afrika wat in die idioom van die kontemporêre Europese kunsrigtings, waaronder die Duitse ekspressionisme, geskilder het. Ofskoon haar styl 'n sterk persoonlike stempel gedra het, was dit nooit staties nie en het dit onder meer invloed van die Kubisme en Fauvisme geopenbaar.

Aanvanklik het haar werk sterk onder die invloed van Pechstein gestaan; later het haar besondere lyngebruik sterk herinner aan die van H.E.B. Matisse en M. Chagall. Sy het ook veel van R. Dufy geleer, terwyl Van Gogh 'n onmiskenbare aantrekkingskrag vir haar gehad het.

Aard van haar werk

wysig

Van die begin af het haar werk egter 'n eie vaste karakter vertoon en het dit van hoogstaande tegniese vaardigheid getuig. Dit was veral haar kleurgebruik wat aanvanklik vreemd voorgekom het — die helderheid en warmte daarvan, die lewenskragtigheid en skreeuende kontraste. Die lewe self en die wêreld rondom haar, was vir Stern boeiend en opwindend.

Sy het dit skerp en met groot bewondering waargeneem. Ofskoon die uitbeelding van haar onderwerpe dikwels sterk dramaties vertoon het, was sy selde tragies en nooit soetlik nie. Die eksotiese was eie aan haar. Mense, nie idees nie, het haar geboei — mense in allerlei omstandighede en by alle optredes. Sy was een van die eerste kunstenaars wat die swart mens as 'n selfstandige, gevoelvolle persoon benader het.

In 1927 is 'n Prix d'Honneur op die internasionale uitstalling by Bordeaux aan haar toegeken. Nog 'n belangrike mylpaal wat Irma Stern in Europa bereik het, was ʼn monografie oor haar wat in die reeks Junge Kunst verskyn het.

Vorige reekse het werk behandel van kunstenaars soos Pablo Picasso, Max Pechstein, Marc Chagall, Paul Cézanne, Henri Matisse, Paul Gauguin en Wassily Kandinsky. Die welslae en erkenning wat sy in Europa behaal het, het meegebring dat Stern se werk in haar geboorteland weer in oënskou geneem is. Hoewel Irma Stern 'n groot bydrae tot die ontwikkeling van moderne strominge in die Suid-Afrikaanse kuns gelewer het, het sy tot aan die einde van haar loopbaan met haar oorspronklike styl volgehou.

Sy het met strominge soos die Kubisme en Fauvisme geëksperimenteer en haar styl dikwels aangepas, maar sy was uitgesproke teen abstrakte kuns en die navolgers van Picasso gekant. Irma Stern se skilderkuns het oor die lewe met al sy fasette gehandel. Haar werke was lewendig, sensueel en sensitief, met 'n mistieke element. Sommige van haar skilderye spreek so van energie dat dit lyk of dit uit die raam wil bars.

Sy het van ryk, helder en soms "skokkende" kleure gebruik gemaak, wat sy met 'n sekere aggressiewe impasto aangewend het. Later het haar verfaanwending dunner en minder kru geword.

Die straatjies van Zanzibar, die eksotiese trope van Sentraal-Afrika, Swazilandse taferele, stadsgesigte, bote, werkers in die veld, Arabiese figure en inboorlingvroue, word oorweldigend weergegee, vol ritme en verbeeldingskrag. Ook haar stillewes van vrugte en blomme openbaar dieselfde eienskappe. Stern was 'n kunstenares met groot skeppingskrag.

Sy het ongeveer 2 000 olieverfskilderye gemaak, maar ook in ander media gewerk, onder meer in waterverf, gouache, gekleurde inkte, conté en tempera. Daarbenewens het sy ook litografieë, monotipes, houtskool- en potloodtekeninge sowel as keramiek gemaak. Verder het sy ook beeldhouwerk gedoen. Teen 1965 was daar reeds meer as honderd tentoonstellings van haar werk in die vernaamste Europese stede soos Londen, Parys, Brussel, Amsterdam, Berlyn, Breslau en Wene gehou.

Uitstallings en versamelings

wysig

Haar eerste uitstalling in Kaapstad in 1920 was, net soos die van haar tydgenoot en kennis Maggie Laubser, 'n fiasko. Kritici het haar daarvan beskuldig dat sy nie kon skilder nie en dat sy doelbewus daarop uit was om die publiek te skok. Die polisie het na klagtes van openbare onsedelikheid selfs haar werke ondersoek. Van 1922 tot 1926 het sy reise na Duitsland en Frankryk onderneem, waar sy aan uitstallings deelgeneem het.

Irma Stern het uitgebreide uitstallings in sowel Suid-Afrika as die buiteland gehou. Sy het in 1952 die Molteno-toekenning vir haar werk ontvang.  

Van 1923 af het sy meer as sestig keer in Suid-Afrika ten toon gestel, terwyl sy na 1948 aan verskeie uitstallings van Suid-Afrikaanse kuns oorsee deelgeneem het. In 1962 het 'n oorsigtelike uitstalling van haar werk in Grosvenor Galery, Londen, plaasgevind en na haar dood is gedurende 1968 gedenkuitstallings in Kaapstad, Johannesburg en Pretoria gehou.

Voorbeelde van haar werk is te sien in al die vernaamste kunsmuseums in Suid-Afrika en in die Suid-Afrikaanse ambassades in Parys, Londen, Washington, Den Haag en Madrid, sowel as in die Museum vir Moderne Kuns in Parys. Haar huis in Rosebank, Kaapstad, met die groot kunsversameling wat dit huisves, is na haar dood as die Irma Stern-museum ingerig.

Waardering

wysig

Stern was een van die belangrikste en mees dinamiese Suid-Afrikaanse kunstenaars en ofskoon haar kuns nie aanleiding gegee het tot die ontstaan van 'n bepaalde skool of 'n groot aantal navolgers nie, is haar invloed wel te bespeur, veral in die vroeëre werk van Alexis Preller. Sy was 'n stimulerende invloed in die ontwikkeling van die skilderkuns en kunswaardering in Suid-Afrika en die grootste eksponent van die ekspressionisme in hierdie land.

Gesinslewe

wysig

Sy was getroud met prof. Johannes Prinz. Die huwelik is later ontbind.

Bronne

wysig

Verwysings

wysig
  1. ↑ Irma Stern’s Two Arabs Sets Record of $2.6m.
  2. ↑ SA art breaks records at London auction[dooie skakel], Timeslive, 24 Maart 2011.
  3. ↑ (en) Straussart.co.za URL besoek op 10 Mei 2016.

Eksterne skakels

wysig
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Irma_Stern&oldid=2669967"