John Taylor

Ds. John Taylor (Scone, graafskap Perth, Skotland, 1778 - Cradock, 21 Mei 1860) was die eerste leraar van die NG gemeente Beaufort-Wes en daarna 36 jaar lank leraar van die NG gemeente Cradock tot aan sy dood.

Agtergrond

Taylor is in Skotland opgelei as leraar van die Presbiteriaanse Kerk , maar het hom later geroepe gevoel om onder die inboorlinge van Suid-Afrika as sendeling van die Londense Sendinggenootskap te kom werk. So het hy in Oktober 1816 in die geselskap van die later beroemde Robert Moffat en drie ander leraars, ds. John Evans (van 1818 tot 1823 Taylor se voorganger en eerste leraar van die NG gemeente Cradock), Kitchingman en Brownlee, met die skip Alacrity uitgeseil na Suid-Afrika. Die geskiedskrywer George McCall Theal beskryf hom as 'n man met "zeal and ability". Met ywer en toewyding het hy die sendingsaak gedien tot hy in 1818 sy band met die Londense Sendinggenootskap verbreek, saam met 'n sestal ander sendelinge.

Oor die redes waarom hy met die sendinggenootskap gebreek het, is daar vandag nie eenstemmigheid nie. Eerw. John Campbell sê dat Taylor 'n ruimer werkkring gesoek het, maar dit was waarskynlik onwaar, want die sendingwerkkringe van destyds te groot was om behoorlik te behartig. Andere meen dat lord Charles Somerset, die Kaapse goewerneur, hulle oorgehaal het om die sendingveld te verlaat en sy gunstiger aanbiedinge aan te neem om predikante van die Nederduitse Gereformeerde Kerk te word. Die destydse predikante-tejort, sowel as die goewerneur se uitgesproke beleid om die Hollandse Kerk te verengels deur die invoer van Skotse predikante, steun die tweede opvatting. Die goewerneur self het destyds verklaar dat ds. Taylor en andere met die Londense Sendinggenootskap gebreek het omdat hulle nie kon saamgaan met die ongereeldhede wat daar destyds op party sendingstasies geheers het nie. Hulle kon hul blykbaar kwalik vereenselwig met die uiterste "negrofilistiese" beleid van hierdie genootskap en die "oordrewe en leuenagtige verhale van die mishandeling van die inboorlinge deur die boere".

Ongeveer in die tyd dat Somerset vir Taylor die leraarspos in die pasgestigte gemeente Beaufort aangebied het, het hy in die huwelik getree met 'n Hollandssprekende dame, Antonia F. van Gysel, 'n suster van die tweede vrou van ds. M.C. Vos van Tulbagh.

Op Beaufort

In dieselfde proklamasie waarin die stigting van die distrik Beaufort aangekondig word, is ook kennis gegee van die aanstelling van ds. Taylor as predikant van dié distrik. Vroeg in Desember 1818 het ds. Taylor hom reeds op Beaufort gevestig en sy werksaamhede begin. Hy moes nie slegs wit lidmate besoek en bearbei nie, maar ook die gekleurdes en saam met die landdros toesig hou oor die pasgestigte nedersetting op Kookfontein, wat gestig is as nedersetting of reserwe om die rondtrekkende inboorlinge te beweeg om hulle binne die grense van die Kolonie te kom vestig en 'n gevestigde lewenswyse aan te neem. Hy moes dus predikant sowel as sendeling vir 'n gebied so groot soos Nederland wees.

Omdat die regering veral van hom verwag het om mense in die distrik op te soek, was ds. Taylor se taak byna bomenslik en onmoontlik. Boonop was daar geen spoor van die "decent dwelling" wat die regering aan hom en sy gesin beloof het nie. Hy moes 'n derderangse huisie met 'n ander gesin deel. Daar was ook geen kerkgebou nie. Sir John Fraser het later vertel dat sy vader, ds. Colin Fraser, die tweede predikant, as kind vir hom vertel het: "Religious services were held at a poplar tree near where the present dam wall is; the church, a tent of wagon sails." Eers in 1820 kry die gemeente verlof om die dienste in 'n woonhuis van kmdt. Abraham de Klerk te hou. Eers laat in die jaar het dit moontlik geword. Toe Mary Moffat, die dogter van die sendeling Robert Moffat en later die vrou van die ontdekkingsreisiger David Livingstone, Beaufort in Februarie 1820 besoek, beskryf sy die plek waar ds. Taylor dienste moes hou "as only a room in a farmhouse, with two beds in it. I have been in many odd-lookig places, but never saw one like that". Herhaalde vertoë van die kerkraad "tot 't opbouwen van een simple gebouw dienende tot een kerk" het steeds op dowe ore by die owerheid geval en toe ds. Taylor in 1823 na Cradock verplaas is, het die gemeente nog geen kerkgebou gehad nie. Voorts het die goewerneur gereken die geaardheid van die distrik was van so 'n aard dat geskikte persone om die pos van diaken of ouderling te beklee, nie gevind sou kon word sodat ds. Taylor meer as anderhalf jaar sonder 'n kerkraad oor die weg moes kom. Soms was hy verskeie maande van die huis af weg met huisbesoek in die verskillende veldkornetskappe, want om almal van huis tot huis te besoek, sou minstens 18 maande duur.

Ondanks die moeilikhede het ds. Taylor die grondslae van die latere gemeente Beaufort gelê. Hy het met sorg verskillende registers (doop, huwelik, lidmaat) aangelê en noukeurig boekgehou van die gemeente se geldsake. Op 11 April 1819 het hy die eerste kindjie gedoop en wel op Kookfontein; kort daarna 'n tweede "aan huis" op die dorp. Die eerste nagmaalweek was 29 tot 30 September 1820, toe die eerste lidmate (altesaam 65) aangeneem en voorstel is. Reeds in Junie 1819 het ds. Taylor die eerste "bedestond" gehou en sedertdien was maandelikse bidure (Maandagoggend) in swang.

Anderhalf jaar het ds. Taylor sy werk hier verrig sonder dat daar 'n kerkraad of gemeente in die kerkregtelike sin was. Die eerste kerkraadslede, benoem deur die landdros van Graaff-Reinet, is op 16 Mei 1820 deur die goewerneur goedgekeur en op dieselfde dag is die gemeente Beaufort-Wes van owerheidsweë as gestig verklaar. Die eerste kerkraad het bestaan uit twee ouderlinge (Christiaan Bothma en M.J. van Stade) en drie diakens (Gysbert Janze, Dirk Wouter de Plooy, Dapper Goerge Stefanus de Beer). Hierna is die eerste kerkraadsvergadering op 29 September 1820 gehou toe D.G.S. de Beer die eerste diaken-kassier was. Die eerste koster was ene Frylinck. Reeds in November 1820 besluit die kerkraad om vier maal per jaar Nagmaalsfees te hou, naamlik die derde Sondag van Januarie, April, Julie en Oktober. Die fees het reeds op Vrydag begin, onder meer met die aanneem van jong lidmate wat dan die Saterdag tydens een van die voorbereidingsdienste voorgestel is. Sondag was die Nagmaalsdienste en Maandagmôre moes die kerkraadsvergadering gehou word. Aan die begin van 1824 is ds. Taylor deur die goewerneur na Cradock verplaas. Sy laaste kerkraadsvergadering was op 5 Januarie 1824. Dit is al wat die kerkraad se notule oor sy vertrek rep.

Gemeente Cradock en dood

Die NG gemeente Cradock het ds. Taylor getrou en onafgebroke 36 jaar lank gedien tot sy dood in die ouderdom van 72. Die medewerker van die Kerkbode het berig sy heengaan was "sag en vreedsaam". Sy stoflike oorskot en dié van sy vrou en twee dogters rus binne die ringmuur van die kerk op Cradock. Hy was 41 jaar lank in die evangeliebediening. Gedurende sy lang dienstyd is die gemeente Beaufort in vier en die gemeente Cradock in ses gemeentes verdeel. Hoewel hy 'n Skot en in beginsels teen die Groot Trek gekant was, het hy hom as leraar van Cradock baie sterk beywer vir die geestelike bearbeiding van die Voortrekkers. In sy prediking was hy die Hollandse taal nooit heeltemal magtig nie.

Bronne

Dreyer, eerw. A. 1924. Eeufeest-Album van de Nederduits Gereformeerde-Kerk in Zuid-Afrika 1824 - 1924. Kaapstad: Publikatie-kommissie van de Z.A. Bijbelvereniging.
Olivier, ds. P.L. (samesteller), Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers, 1952.
Smit, ds. A.P. 1945. Gedenkboek van die Nederduitse Gereformeerde Gemeente Beaufort-Wes (1820-1945). Beaufort-Wes: N.G. Kerkraad.