Masedonië[1] (Grieks: Μακεδονία, Makedonía) was ’n antieke koninkryk in die noordoostelike deel van die Griekse skiereiland en kom grotendeels ooreen met die hedendaagse Griekse provinsie Masedonië.[2] Dit is begrens deur Epirus in die weste, Paionië in die noorde, Thrakië in die ooste en Thessalië in die suide.
Die opgang van Masedonië van ’n klein koninkryk tot een wat die hele Hellenistiese wêreld oorheers het, het begin tydens die bewind van Philippos II. Vir ’n kort rukkie, ná die oorwinning van Alexander die Grote, was dit die magtigste staat in die wêreld.
Die naam Masedonië (Grieks: Μακεδονία, Makedonía) is verwant aan die antieke Griekse woord μακεδνός (makednos). Dit het beteken "lange" of "hooglander", moontlik ’n beskrywing vir die antieke Masedoniërs.[3][4]
Die antieke Masedonië word deesdae dikwels verwar met Noord-Masedonië, een van die deelstate van die voormalige Joego-Slawië wat in 1991 onafhanklik geword het. Masedonië is ook ’n streek in die huidige Griekeland. Verder was dit die naam van ’n wyer geografiese en historiese streek wat albei gebiede hierbo sowel as dele van Bulgarye, Albanië en Serwië ingesluit het.
Verskeie volke het in die gebiede om Aigai, die eerste Masedoniese hoofstad, gewoon. Volgens legende het Karanos saam met ’n horde Grieke na die gebied gekom op soek na ’n nuwe vaderland.[5] Hulle het die stad Edessa (van koning Midas-faam) ingeneem en dit Aigai hernoem. Karanos het Midas en ander konings verban en ’n nuwe koninkryk gevestig.
Dit lyk of die eerste antieke Masedoniese staat in die 8ste eeu v.C. of vroeë 7de eeu v.C. ontstaan het onder die Argeïese Dinastie wat volgens legende na die streek gemigreer het van die Griekse stad Argos in Peloponnesus (vandaar die naam Argeïes). Die Masedoniese stam wat deur die Argeërs regeer is, is self Argeërs genoem (wat vertaal kan word as "afkomstig van Argos").
Die koninkryk was geleë in die vrugbare spoelgrond-vlakte bekend as "Laer-Masedonië", noord van Berg Olimpus. Omtrent in die tyd van Alexander I van Masedonië het die Argeïese Masedoniërs na "Bo-Masedonië" begin versprei wat deur onafhanklike stamme bewoon is. Naby die moderne stad Veria het Perdikkas I (of, meer waarskynlik sy seun Argaios I) sy hoofstad Aigai gebou. Ná ’n kort tydperk onder Persiese heerskappy onder Darius Histaspes het die staat onafhanklik geword onder koning Alexander I (495–450 v.C.).
Voor die 4de eeu v.C. het die koninkryk ’n streek beslaan wat min of meer met die huidige streek Masedonië in die moderne Griekeland ooreenstem. ’n Verenigde Masedoniese staat is eindelik gevestig deur koning Amintas III (omstreeks 393–370 v.C.). Hulle het die passe beheer waardeur barbaarse invalle vanuit Illirië plaasgevind het. Die streek het in dié tyd al hoe meer Grieks geword, hoewel Grieke van Athene hulle as onbeskaafd beskou het.[6]
Tydens die 4de eeu v.C. het Masedonië polities meer betrokke geraak by die suid-sentrale stadstate van antieke Griekeland, maar dit het terselfdertyd meer argaïese eienskappe behou soos Philippus se vele vroue, erfgenaam-heersers wat soms gelei het tot algehele mag in vergelyking met die stadstate se demokratiese stelsels, asook lyfeienskap, wat reeds voor Masedonië se opgang in Griekeland afgeskaf is.
Amintas het drie seuns gehad. Die eerste twee, Alexander II en Perdikkas III het net kort regeer. Perdikkas III se babaseun is van die troon gesit deur Amintas se derde seun, Philippos II, wat homself tot koning verklaar het en ’n periode van Masedoniese oorheersing oor Griekeland ingelui het. Onder Philippos II (359–336 v.C.) het Masedonië uitgebrei tot in die gebiede van die Paioniërs, Thrakiërs en Illiriërs. Hy het ook onder andere die streke Pelagonië en Suid-Paionië ingepalm.
Philippos het die weermag en dié se wapens verbeter. Hy het begin om die grense van sy koninkryk vinnig uit te brei. Eindelik het hy die grootste deel van Thessalië ingeneem.
Hierna was Philippos nou betrokke by die politiek van Sentraal-Griekeland. In die voortdurende konflik met Athene het Philippos noord getrek deur Thrakië in ’n poging om Bisantium en die Bosporus oor te neem en so Athene se Swartsee-graanvoorraad af te sny. Die beleg van Bisantium het misluk, maar Athene het die gevaar van die opkomende Masedonië besef en het onder Demosthenes ’n koalisie met baie van die belangrikste state gevorm om die Masedoniërs teen te staan. Die geallieerdes het in die Slag van Chaironeia (338 v.C.) met die Masedoniërs gebots en is oorweldigend verslaan, met die gevolg dat Philippos die onbetwisbare heerser van Griekeland geword het.
Philippos se seun, Alexander die Grote (356–323 v.C.) het daarin geslaag om die Masedoniese mag kortliks nie net oor die sentrale Griekse stadstate te versprei nie, maar ook oor die Persiese Ryk, insluitende Egipte en gebiede so ver oos as die buitewyke van Indië. Alexander het die regeringstyle van die verowerde gebiede aanvaar en die Griekse kultuur en geleerdheid het deur die enorme ryk versprei. Hoewel die ryk in talle Hellenistiese regimes verbrokkel het ná sy dood, het sy verowerings ’n langdurige erfenis gelaat, veral in die nuwe Griekssprekende stede wat regoor Persië se westelike gebiede ontstaan het, en dit was die inleiding van die Hellenistiese tydperk. In die verdeling van Alexander se ryk het Masedonië onder die Antipater-dinastie beland wat ná net ’n paar jaar, in 294 v.C., deur die Antigonus-dinastie omvergewerp is.
Antipater en sy seun Kassander het beheer oor Masedonië gekry, maar ná Kassander se dood in 297 v.C het ’n lang burgerlike stryd begin. Die koninkryk is vir ’n rukkie regeer deur Demetrios I (294–288 v.C), maar ’n burgeroorlog het uitgebreek.
Demetrius se seun Antigonos II (277–239 v.C.) het die orde herstel, hoewel hy beheer oor baie van die Griekse stadstate verloor het. Hy het ’n stabiele monargie tot stand gebring en Antigonos III (229–221 v.C.) het hierop voortgebou deur Masedoniese beheer oor die streek te hervestig.
Onder Philippos V (221–179 v.C.) en sy seun Perseus (179–168 v.C.) het die koninkryk gebots met die opkomende Romeinse Republiek. Tydens die 2de en 1ste eeu v.C. het Masedonië ’n reeks oorloë teen Rome geveg. Twee groot nederlae was in 197 v.C. onder Philippos V en in 168 v.C. onder Perseus. Dit het gelei tot die einde van die Antigonus-dinastie en die Koninkryk van Masedonië. Andriskos se kortstondige sukses om die monargie in 149 v.C te herstel, is gevolg deur ’n nederlaag die volgende jaar en die daarstel van direkte Romeinse regering oor Masedonië as ’n Romeinse provinsie.
