Louis Esterhuizen

Louis Lodewickus Barend Esterhuizen (1955-) is 'n bekroonde Afrikaanse digter en boekwinkelbestuurder vir Protea Boekhuis op Stellenbosch. Saam met sy vrou, die digter Marlise Joubert, is hy die stigterslid van die webblad Versindaba. Hy is ook verantwoordelik vir die gewilde 'Bekgevegte', waar digters met mekaar meeding met impromptu verse.

Louis Esterhuizen
Gebore	Louis Lodewickus Barend Esterhuizen 30 Augustus 1955 Welkom
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Beroep	Digter
Bekend vir	Gedigte
Titel	Mnr.
Eggenoot	Marlise Joubert
Kinders	Eben (geb. 1982) en Sarel (geb. 1984)
Ouer(s)	Sarel en Corrie Esterhuizen
Webwerf	louisesterhuizen.co.za

Lewe en werk

Vroeë lewe en opleiding

Louis Lodewickus Barend Esterhuizen is op 30 Augustus 1955 op Welkom in die Vrystaat gebore, waar sy pa na vele omswerwinge ’n mynwerker op die goudvelde was. Kort na sy geboorte verhuis sy ouers na Rhodesië, waar sy pa ’n tabakboer word.

Hy bring sy eerste skooljare by sy ouma in Philippolis in die Suid-Vrystaat deur en gaan dan na Bothashof, ’n N.G. Kerkskool in Salisbury. In 1966 keer sy ouers terug na die Vrystaatse Goudvelde en hy voltooi sy laerskoolopleiding aan die Volkskool Virginia en matrikuleer dan in 1973 aan die Hoërskool Hentie Cilliers op Virginia.

Hierna studeer hy vanaf 1974 verder aan die Universiteit van die Oranje-Vrystaat in Bloemfontein en behaal in 1976 die B.A.-graad en in 1978 die Hoër Onderwysdiploma.

Loopbaan

Esterhuizen is in 2001 met die digter Marlise Joubert getroud.

In die 70's gee hy ook onderrig aan die Dr. Blok Kleurlinghoërskool en later aan Hoërskool Sentraal in Bloemfontein. Hy trou in hierdie tyd met Erna en twee seuns, Sarel en Eben, word uit die huwelik gebore. In 1981 verhuis hulle na Bethlehem, waar hy tot 1990 as onderwyser verbonde is aan Bethlehem se Hoërskool Voortrekker. Intussen studeer hy deeltyds verder en in 1982 behaal hy die B.A. Honneurs-graad in Afrikaans-Nederlands aan die Universiteit van Suid-Afrika. Hy verhuis in die jare negentig na Pretoria waar hy as onderwyser betrokke is by die Pretoria Boys High School en ook adjunk-hoof word.

Wanneer hy van sy vrou skei verhuis hy na Kaapstad en word in 1999 vakhoof vir Afrikaans aan Rondebosch Boys High in Kaapstad en ook Hoof van Sport by Bridge House School. Hierna verhuis hy na Stellenbosch en aanvaar in Junie 2002 ’n betrekking as bestuurder van Protea Boekhuis op die dorp. In hierdie hoedanigheid verryk hy die kultuurlewe deur sy gereelde boekpraatjies, waar skrywers hulle nuwe boeke in die boekwinkel bekendstel en vrae beantwoord. Hy is weer getroud, hierdie keer in 2001 met die digteres Marlise Joubert, wat tot haar aftrede saam met hom in die boekwinkel werk. Aan die einde van 2016 tree hy uit die diens van Protea Boekhuis se boekwinkel, en vestig hom as vryskut teksredigeerder. Hy bied ook skryfkursusse aan en teksbegeleiding vir manuskripte in Afrikaanse poësie en prosa.

Bekgevegte en Versindaba

Saam met die digter H.J. Pieterse stig hy die bekende Bekgevegte waar digters met mekaar meeding met impromptu verse – hierdie bekgevegte is veral besonder gewild by kunstefeeste. Hy tree ook per geleentheid op as mentor by die Sanlam/LitNet Skryfskole, waar gevestigde skrywers debutante in die skryfproses begelei. Sedert 2005 is hy die organiseerder van die gewilde jaarlikse Versindaba, waar digters (hoofsaaklik diegene wat in die afgelope jaar gepubliseer het en belowende nuwelinge) van hulle eie gedigte voorlees en besprekings gehou word. ’n Versamelbundel van gedigte word elke jaar saamgestel en die Protea-prys vir die beste digbundel van die vorige jaar word ook hier aangekondig en oorhandig. Self lees hy meermale van sy gedigte voor by hierdie fees en by ander geleenthede, soos die Woordfees wat ook op Stellenbosch gehou word. Later is hy die breinkrag agter en saam met Marlise Joubert stigter van die Versindaba webwerf, wat die Afrikaanse digkuns bevorder.

Saam met Marlise is hy ook die dryfveer agter die vertaling van bekende Afrikaanse digters se werk in Engels deur bekende vertalers soos Charl F. Cilliers, Michiel Heyns, Leon de Kock, Tony en Gisela Ulyatt, Heilna du Plooy en Marcelle Olivier, wat as “n a burning sea – contemporary Afrikaans poetry in translation op die Versindaba webwerf gepubliseer word.

Skryfwerk

Hy skryf sy eerste gedig as skoolkind in Virginia. Die Sandrivier vloei deur die dorp en hy skryf na aanleiding hiervan ’n gedig met die titel Die rivier. Dit is egter eers heelwat later wat hy ernstig begin skryf. Sy verse verskyn sedert 1978 in letterkundige tydskrifte soos Contrast, Tydskrif vir Letterkunde, Standpunte, Graffier, The bloody horse en Ensovoort. In 1979 word van sy gedigte in Frans vertaal en na publikasie in die tydskrif L’Alphee voorgelees oor Radio Parys.

Stilstuipe is sy debuutbundel. Hierin skryf hy veral verse van elegiese aard wat seisoenswisselinge, liefde en smart en die verganklikheid ondersoek, met die titel wat ook die eensaamheid, stilte en gebrek aan kommunikasie reflekteer. Stilstuipe haal in 1986 die kortlys vir die Rapportprys en is in 1987 op die kortlys vir die toekenning van die Ingrid Jonker-prys.

Op die oog af se titel verwys na dit wat slegs oppervlakkig waargeneem word, wat moontlik bedrieglik is, indrukke wat gevorm word, met die suggestie dat daar agter alles iets meer skuil. Daar is dan ook ’n aantal motto’s en aanhalings uit die werk van ander om sodoende addisionele en intertekstuele betekenis te verleen aan die gedigte. Indrukwekkend is die gebruik van die metafoor om sodoende betekenis te verhewig, asook die gebruik van die simboliese oog om deur diverse temas beter bundeleenheid te bewerkstellig.

Die onderwaterweg is ’n versroman, waarin ’n voorspel, drie “hoofstukke” en ’n naskrif die verhaal vertel van iemand wat na ’n selfmoordpoging geleidelik in die hospitaal herstel en bestek opneem van sy lewe en veral sy mislukte en kinderlose huwelik. Die herstel geskied deur die skryf van gedigte en oorgawe aan die nuwe liefde.

Patzers is ’n algemeen erkende skaakterm vir ’n swak skaakspeler. Hierdie bundel staan dan ook geheel en al binne die raamwerk van ’n skaakspel, hoewel dit die mens en sy lewensstryd eerder as skaak is waarom die gedigte draai. Die bundel sien die totale lewe as ’n skaakspel, met die oog op die begin en verloop, waar veral die einde in die vooruitsig gestel en beplan word.

In sy latere bundels skryf hy dikwels oor die tema van ’n nuwe liefdesverhouding en die slopingsproses wat op fisiese en emosionele vlak voltrek word. Opslagsomer is ’n bundel wat opgedra word aan Marlise Joubert en hoofsaaklik liefdesverse en verse oor die erotiek bevat (en dan ook in gesprek tree met Marlise se bundel Lyfsange, wat feitlik tegelykertyd verskyn). Die bundeltitel is ’n vertaling van die Engelse “Indian summer”, wat dui op ’n paar onverwagse somerdae in die winter of die herontdek van liefde en vreugde. Die gedigte vertel ’n liefdesgeskiedenis vanaf die verbrokkeling van ’n huwelik en daaropvolgende egskeiding (Takelwerk, die eerste afdeling); ontmoeting met ’n nuwe geliefde met die opwinding en onstuimigheid van wedersydse ontdekking (Opslagsomer, die tweede afdeling) tot met die vaar in kalmer waters (Ligte bedryf, die derde afdeling).

Liefland sit die tema van liefdesverse voort, maar behandel ook die sosiaal-politieke probleme binne in die land, veral geweld. By hierdie gedigte is die gevoel van verlies van en binne die vaderland oorheersend. Die titel van die bundel verwys na liefde vir en van die land, terwyl dit ook die naam is van ’n bekende wynplaas buite Stellenbosch. Wyn en liefde word dan ook op ’n sensuele manier in die verse gekombineer. Die bundel sluit af met ’n reeks verse oor die liefde.

Sloper behandel die aspekte wat liefde en geluk (gesimboliseer deur ’n huis of tuiste) kan aftakel. Waar die voorafgaande bundels die ekstase van die liefde gevier het, tree hier ’n versobering in waarin benewens die dankbaarheid daar ook die beklemmende besef is van die verwagte en onvermydelike uiteindelike verlies van die liefde.

In Wat die water onthou is water in al sy vorme die oorheersende tema, hetsy ’n rivier, ’n waterval, die see, waterverf of mense met betrekking tot water. Die gedigte is opvallend gestroop, sodat onnodige oordaad uitgespoel is en die woorde ’n direktheid verkry wat nie altyd in vorige bundels aanwesig was nie. Die temas van die gedigte sluit aan by deurlopende temas in sy werk, soos jeugherinneringe, die digterskap en digkuns, intertekstuele gesprek met ander digters en die liefde. In ’n outobiografiese gesprek met die vrou as skilder word ook die skilderkuns as ’n belangrike tema ontgin. Die gedigte in die reeks die geduld van water is geskoei op skilderye van sy vrou, die digter Marlise Joubert. Wat die water onthou is in 2011 op die kortlys vir die toekenning van die Universiteit van Johannesburg-prys en die toekenning van die ATKV-prys vir poësie. Dit verower in 2011 die Protea-prys vir poësie vir die beste digbundel van die voorafgaande jaar.

Amper elders is ’n reisjoernaal, waar ’n verslag van ’n reis deur Europa (onder meer stede soos Cambridge, Antwerpen, Brugge, Amsterdam en Praag) terselfdertyd ’n reis deur die psige en die pad na die dood is. Die bundel open en eindig met die gedigte VlugBA58 en VlugBA59, wat die sikliese aard van reis illustreer en impliseer dat alle reis ook siklies is, want dit begin en eindig by die self. Hierdie begrip vind ook weerklank in die titel, waar die persoon fisies elders kan wees, maar die “amper” daarop dui dat die self orals teenwoordig is. Die geskiedenis en merkwaardige gebeurtenisse van die plekke wat die skrywer besoek, word telkens gekombineer met die persoonlike belewenis van die reisiger en ’n beskrywing van die mense daar en hulle lewens. So word die gedigte baie meer as ’n oppervlakkige reisbeskrywing met weergawe van toeriste aantreklikhede. In die reis word ook gereeld oor verhoudings besin, spesifiek met die geliefde. Die bundel word verdeel in ses afdelings, waar die middelste vier die fisiese reis beskryf en dit omraam word deur afdelings 1 en 6, wat die reisgenote se verhouding, ingesteldheid en emosie verwoord, waardeur ook die struktuur die oorwegende tema ondersteun.

Die afwesigheid van berge bestaan hoofsaaklik uit drie lang gedigte wat aangebied word as ’n bedevaartlied, ’n hooglied en ’n danklied. Hierdie gedigte word voorafgegaan deur drie kort gedigte en gevolg deur twee kort gedigte. Hierdie struktuur word deur die digter self vergelyk met dié van ’n fuga met drie voorspele, drie hoofbewegings en twee kodas. Die vormgewing is egter hoogs eksperimenteel aangesien die fragmentariese en terselfdertyd aaneenlopende aard van die hoofgedigte beteken dat die gedigte verder verdeel en saamgevoeg kan word om telkens ander aksente en betekenisgroeperings te verkry. So word die konsep van ’n digbundel terselfdertyd nuut aangepak in ’n eksperiment wat uniek is in Afrikaans. Die bundeltitel verwys na Psalm 121 en is ’n poging van die digter om ’n Nederlandse vriend se vraag te beantwoord oor hoe dit is om in tydgenootlike Suid-Afrika te woon. Die Psalm verwys na die opkyk na berge as toevlug en die implikasie is dat waar berge afwesig is, hulp ook afwesig sal wees en die mens dus weerloos en uitgelewer sal wees. Die antwoord op die vraag van die Nederlandse vriend is dan dat dit skrikwekkend is om hedendaagse Suid-Afrika te woon met sy geweld, misdaad en korrupsie. Hierdie gevoel word versterk deur die deurlopende figuur van die vreemdeling wat gereeld sy verskyning maak en die bedreiging en ook die dood simboliseer.

Versamelbundels

Sy gedigte word in verskeie versamelbundels opgeneem, waaronder Groot verseboek, Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte, Nuwe verset, Die dye trek die dye aan, Honderd jaar later en die Versindaba bundels wat jaarliks na hierdie fees uitgegee word.

Sy gedigte word ook op die Internet gepubliseer op die webwerwe van Meander, De Salon, De gekooide roos en LitNet.

In 1998 neem hy deel aan twee internetpoësiekompetisies in Nederland. Twee van sy verse word onder die top tien geplaas met Meanderkrant se poësiekompetisie en hy word as wenner van die Pamon-prys aangewys. Sy gedigte word in Engels en Nederlands vertaal.

Samesteller

Hy is samesteller van Versindaba 2005, die versamelbundel wat na die Versindaba-fees uitgegee word.

Kortverhale

Hy skryf ook kortverhale wat in Standpunte en Tydskrif vir Letterkunde gepubliseer word.

Eerbewyse

In 2010 word hy by die Versindaba vereer met ’n medalje vir sy jare lange onbaatsugtige bydrae tot hierdie fees.

Toekennings

• Protea Poësieprys, 2011. (Wat die water onthou)

Publikasies

Werke uit sy pen sluit in:

• Stilstuipe (Human & Rousseau 1986)
• Op die oog af (Human & Rousseau 1988)
• Die onderwaterweg (Human & Rousseau 1996)
• Patzers (Human & Rousseau 1997)
• Opslagsomer (Protea Boekhuis 2002)
• Liefland (Protea Boekhuis, 2004)
• Sloper (Protea Boekhuis, 2007)
• Wat die water onthou (Protea Boekhuis, 2010)
• Amper elders (Protea Boekhuis, 2012)
• Die afwesigheid van berge (Human & Rousseau, 2014)
• Die gladde stiltes in glas (Protea Boekhuis, 2020)

Samesteller

• Versindaba 2005, 2005

Sien ook

• Marlise Joubert

Bronnelys

Boeke

• Kannemeyer, J.C. Verse vir die vraestel. Tafelberg-Uitgewers Beperk Eerste uitgawe 1998
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 3. Van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 2006

Tydskrifte en koerante

• Engelbrecht, Theunis. Digter-onderwyser wil nou hygpoësie aandurf. Plus, 1 Oktober 1997
• Parker, Elize. Die liefde is ’n gedig. Sarie, 19 September 2001
• Wasserman, Herman. Poësie ‘kan Afrikaans uit kettings loswikkel. Die Burger, 21 Mei 2001

Internet

• Britz, Elretha Volksblad
• Engelbrecht, Theunis Beeld^{[dooie skakel]}
• La Vita, Murray Die Burger Geargiveer 15 Mei 2013 op Wayback Machine
• Rautenbach, Elmari Volksblad

Ongepubliseerde dokumente

• Esterhuizen, Louis. Biografiese skets. Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein