Nieu-Engeland
Nieu-Engeland is 'n gebied in die noordoostelike Verenigde State van Amerika met 'n bevolking van naastenby 15 miljoen wat deur die deelstate Connecticut, Maine, Massachusetts, New Hampshire, Rhode Island en Vermont gevorm word. Die klimaat is kontinentaal en vogtig, die grond is egter nie baie geskik vir landbou nie. Die Nieu-Engelandstate is bekend vir die pragtige kleure wat sy bosgebiede in die najaar (Indian Summer) vertoon. Sneeuval in die winter maak die gebied geskik vir wintersport. Toerisme en nuwe tegnologiese nywerhede het die tradisionele tekstiel- en ander nywerhede lank reeds vervang. Die belangrikste ekonomiese en kulturele sentrum is die stad Boston (Massachusetts).
 
| |
| Politieke geskiedenis | |
|---|---|
| Geoktrooieer as Plymouthse Raad vir Nieu-Engeland | 1620 |
| Gevorm as die Verenigde Kolonies van Nieu-Engeland | 1643 |
| Gevorm as Dominium van Nieu-Engeland | 1686 |
| Toelating tot die VSA - Connecticut - Maine - Massachusetts - New Hampshire - Rhode Island - Vermont |
- 9 Januarie 1788 (5de) - 15 Maart 1820 (23ste) - 6 Februarie 1788 (6de) - 21 Junie 1788 (9de) - 29 Mei 1790 (13de) - 4 Maart 1791 (14de) |
| Statistieke gegewens | |
| Grootste stad | Boston |
| VSA-deelstate | Connecticut, Maine, Massachusetts, New Hampshire, Rhode Island en Vermont |
| Oppervlak - Totaal |
181 440 vk km |
| Bevolking - Totaal (skatting 2008) - Bevolkingsdigtheid |
14 303 542[1] 87,7 mense per vk km |
Binne die Verenigde State handhaaf Nieu-Engeland 'n eie afsonderlike kulturele identiteit, waarby kontrasterende elemente mekaar komplimenteer - godsdienstige puritanisme met liberalisme, 'n florerende landboubedryf in landelike streke met vooruitstrewende stedelike nedersettings, en isolasie met immigrasie - waaronder dié van Iere, Franssprekende Kanadese en Portugese.
Geografie
wysigDie ses deelstate van Nieu-Engeland beslaan 'n oppervlakte van 71 991,8 vk myl of 186 458 vk km. Die streek is ietwat groter as die deelstaat Washington en merkbaar groter as historiese Moederland Engeland (50 301 vk myl). Die ses deelstate varieer grootliks ten opsigte van hul oppervlakte - so beslaan Maine, die grootste van hulle, byna die helfte van Nieu-Engeland, al is dit slegs die 39ste grootse VSA-deelstaat, en ietwat kleiner as Indiana. Die vyf ander deelstate word onder die kleinstes in die VSA gereken - Rhode Island is selfs die kleinste van alle vyftig state.
Geskiedenis
wysig_(10772382303).jpg)
Setlaars van die Britse Eilande het hulle sedert die vroeë 17de eeu langs die Atlantiese kus gevestig. In die periode tussen die stigting van Jamestown in 1607 en die Amerikaanse Onafhanklikheidsverklaring in die laat 18de eeu het die bevolking tot sowat vier miljoen mense aangewas, waarvan 90 persent van Engelse, Skotse en Ierse afkoms was.
Van die vroegste Engelse nedersettings in Nieu-Engeland is in 1620 deur die Pelgrimvaders (Engels: Pilgrim Fathers) gestig, wat met hul skip Mayflower in die Massachusettsbaai, naby die huidige stad Plymouth, geland het. In die 17de eeu het Boston tot die belangrikste seehawe van Noord-Amerika ontwikkel, en dit was ook die plek waar met die beroemde Boston Tea Party in die jaar 1773 die Amerikaanse Rewolusionêre Oorlog 'n aanvang geneem het. In die tydperk tussen 1620 en 1640 het meer as 15 000 setlaars op sowat 200 skepe na Nieu-Engeland geseil, en in die laasgenoemde jaar het die bevolking tot 25 000 mense gegroei. Die meeste immigrante het hulle aanvanklik in Massachusetts gevestig, maar klein gemeenskappe het op soek na goedkoper grond of meer vryhede in noordelike en suidelike rigting verhuis. Danksy hierdie setlaars is die kolonie Connecticut in 1634 gestig, terwyl ander immigrante na Maine en Rhode Island getrek het. Weens die felle weerstand van die plaaslike Eerste Nasies het gebiede soos New Hampshire aanvanklik net stadigaan ontwikkel.
Nieu-Engeland was 'n gepaste naam vir die gebied, aangesien die meeste setlaars van Engelse afkoms was. Van hulle het die meeste van die oostelike graafskappe (East Anglia) gekom, 'n vesting van die destydse Engelse puritanisme.
Die Nieu-Engelandstate word tans as die mees progressiewe deelstate van die VSA beskou, wat op die gebied van politieke en maatskaplike hervorming, van die afskaffing van die slawerny tot by die toelating van burgerlike verbintenisse, steeds 'n pioniersrol speel. Met die tradisionele town meetings - dorpsvergaderings - word 'n element van direkte demokrasie bewaar. John Kerry, die Demokratiese Party se kandidaat in die presidentsverkiesing van 2004, woon in Boston.
Die Goue Herfs of Indian Summer
wysig
Die Indian Summer is die besonderse natuurskouspel van die najaar, wat uniek is aan Nieu-Engeland en Kanada. Hierdie verskynsel kom net in 'n gebied voor waar daar winters met sneeu en koue is. Hier volg 'n stabiele hoogdrukstelsel op die reënstorms van die somer en die eerste ryp van die najaar, waarna die winterstorms uiteindelik begin. Tydens hierdie "goue herfs" begin die natuur gloei.
Volgens 'n ou Indiaanse legende is dit die bloed van 'n beer wat dood gemaak is en die bome se blare rooi verf. Vir die Indiane van toeka se tye begin in die herfs nie net die oestyd nie, maar ook die jagseisoen en die tyd wanneer die strydbyl opgeneem word.
Vandag lok die kleureprag toeriste, digters en kunstenaars, al is daar nou 'n wetenskaplike verklaring vir die natuurskouspel. Plante absorbeer die energie in lig met die groen pigment chlorofil wat tydens die somer in die blare oorheers. In die herfs word die chlorofil egter afgebreek, en die ander pigmente, wat in die blare voorkom, tree op die voorgrond - met gloeiende kleure van goud, geel, rooi en oranje.
Die Franse taal in Nieu-Engeland
wysig
Die oorgrote meerderheid van Franssprekendes in Nieu-Engeland is uit die Kanadese provinsie Quebec afkomstig. Alhoewel ook onlangse immigrante uit Nova Scotia, Nieu-Brunswyk, Quebec en ander Franssprekende geweste in Kanada hulle hier gevestig het, is die meeste Francos in Nieu-Engeland afstammelinge van die sowat een miljoen immigrante uit Quebec wat tussen 1840 en 1930 hierheen geïmmigreer het. Die landbousektor in Quebec kon destyds nie meer voldoende werksgeleethede vir die vinniggroeiende bevolking skep nie, terwyl die industriële sektor in Nieu-Engeland deur 'n kroniese tekort aan mannekrag geknel is, en agente is na Kanada gestuur om werkers te werf. Baie van die immigrante het werk in die katoenmeulens of ander plaaslike nywerhede gekry.
In die periode tussen 1860 en 1880 het die eerste oorwegend Franssprekende nedersettings in Nieu-Engeland ontstaan wat tot die einde van die 19de eeu tot sogenaamde Little Canadas gegroei het. Groter Franssprekende gemeenskappe was onder meer in nywerheidstede soos Lowell, Salem en Worcester gekonsentreer.
Die Franse taal is teen die middel van die 20ste eeu nog steeds in Nieu-Engeland gebesig, alhoewel die agteruitgang van tradisionele nywerhede en die groei van die tersiêre sektor, wat gepaard gaan met maatskaplike veranderings, in 'n toenemende mate tot verengelsing gelei het. Die ou Franstalige woonbuurte het reeds lankal verdwyn.
Vandag word die grootste persentasie Franssprekende Kanadese immigrante in die noordelike deelstate Maine en New Hampshire aangetref. In terme van absolute getalle het Massachusetts die grootste frankofone bevolking. Dit is meestal ouer mense wat nog steeds Frans as omgangstaal praat, tog hou jongmense tenminste steeds aan die Franko-Amerikaanse kultuur en tradisies vas. Daar is 'n aantal Franse klubs wat as ontmoetingsplekke vir Franko-Kanadese en belangstellende Amerikaners en Franse dien.
Die agteruitgang van Frans het onder meer gepaard gegaan met die verdwyning van etniese parogie-skole ná die Tweede Wêreldoorlog. In Salem, MA was daar in 1960 nog sewe parogie-skole (waarvan drie vir Franko-Amerikaanse, twee vir Ierse en een respektiewelik vir Italiaanse en Poolse leerders). In 1995 het hiervan slegs een Franko-Amerikaanse parogie-skool met 238 leerders oorgebly.[2] Hierdie soort skole word nie deur die staat befonds nie, en ook kerkgemeenskappe kan tans nie meer die onderhoud van skole bekostig nie sodat die finansiële las op ouers geplaas word - 'n belangrike faktor by die agteruitgang van etniese skole.
Op kulturele gebied het Franko-Kanadese geleidelik hul eie literatuur begin ontwikkel. Alhoewel die meeste skrywers van Engels gebruik maak en sodoende by die Engelse hoofstroomliteratuur van die Verenigde State en Kanada gereken word, identifiseer en definieer hulle hulself as Franko-Kanadese. In hul oë word hulle deur die Amerikaanse samelewing gemarginaliseer - met die skrywer Jack Kerouac as die bekendste voorbeeld. Sy kindheids-trilogie met die romans Visions of Gérard, Doctor Sax en Maggie Cassady speel hom in sy geboortestad Lowell in Massachusetts af. Net soos ander skrywers is Kerouac steeds on the road op soek na sy wortels wat vir goed verdwyn het.
Die aantal mense wat Frans as hulle moedertaal praat, het oor die afgelope drie dekades drasties verminder in Nieu-Engeland.
| Jaar | Moedertaalsprekers |
|---|---|
| 1970 | 906 000 |
| 1980 | 412 000 |
| 1990 | 339 000 |
Sien ook
wysigVerwysings
wysig- ↑ "US Census Bureau". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Oktober 2012. Besoek op 30 Januarie 2010.
- ↑ "Departement van Engels, Universiteit van Nancy, Frankryk: French in New England". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Augustus 2011. Besoek op 30 Januarie 2010.