Nicola Hanekom

Nicola Hanekom is ’n Suid-Afrikaanse dramaturg, vervaardiger en aktrise. Sy het in verskeie verhoogproduksies, TV-reekse en rolprente verskyn.

Nicola Hanekom
Nasionaliteit	Suid-Afrikaner
Beroep(e)	Aktrise
Toekennings	Hertzogprys (2021) Fiesta-prys
Internet-rolprentdatabasis-profiel

Lewe en werk

Nicola Hanekom verhuis in haar standerd agt-jaar van Randburg na Nuweland in Kaapstad. Sy matrikuleer aan die Hoërskool Groote Schuur terwyl sy in die skoolkoshuis bly, waarna sy verder studeer aan die Universiteit van Kaapstad en ’n tweetalige diploma in toneelspel verwerf.

Aanvanklik maak sy naam as aktrise, onder andere in die hoofrol in Saartjie Botha se Altyd Jonker (waarvoor sy vir ’n Fleur du Cap-toekenning genomineer word), Ek, Anna van Wyk van Pieter Fourie (waarvoor sy ’n Vita-toekenning kry as beste aktrise in ’n ondersteunende rol), Klaasvakie (waarvoor sy in 2012 ’n Fleur du Cap-toekenning kry as beste aktrise in ’n ondersteunende rol), Smag, Mag, Unplugged en Schalk Schoombie se Samoerai. Vir haar rol in Wees verower sy in 2011 by die Klein Karoo Nasionale Kunstefees (KKNK) die Kanna vir beste vroue-kunstenaar.

Op televisie vertolk sy onder andere rolle in die televisie-reekse Plek van die vleisvreters en Transito. Rolprente waarin sy speel sluit in Faan se trein (verfilming van Pieter Fourie se drama), Husk (waarvoor sy in 2011 ’n Stone-toekenning ontvang), String Caesar, Hollywood in my huis, Shepherds and butchers (verfilming van Chris Marnewick se roman) en die kortrolprent “Forgotten country”. Sy gee ook private lesse in toneelspel en bied lesse in stemkuns en interpretasie aan by die toneelspelakademie ACT in Kaapstad. Op 26 Mei 2012 is sy op Piketberg getroud met die akteur Grant Swanby. Hulle bly in Bloubergstrand en het ook ’n plasie in die Klein-Karoo.

Skryfwerk

Haar drama Hol is in 2008 op die kortlys vir die Nagtegaal-prys. Alle moontlike betekenis-se van die titel word in die stuk benut, soos (weg)hardloop, leeg, anus en ook die figuurlike “poephol” wat dom of idioot impliseer. In hierdie solovertoning word ’n vrou se obsessie met haar liggaamlike en geestelike beperkinge uitgebeeld. Liesbet is anoreksies en bulimies en haar gedagtes word weergegee as ’n bewussynstroom terwyl sy in ’n Kaapse gimnasium op ’n trapmeul hardloop.

Broksgewys word haar lewensomstandighede onthul. Daar is byvoorbeeld haar obsessie oor haar lyf en haar eetgewoontes, haar dominerende suster Ragel en haar ma wat haar nie vertrou nie. Tussendeur beskryf sy ’n besoek aan ’n tronk na aanleiding van ’n rampspoedige gebeurtenis met iemand uit haar verlede en die skryf van ’n artikel oor geweld, met die boodskap dat geweld alles in hierdie land bepaal en oorheers. Sy is oortuig daarvan dat ’n mens slegs kan oorleef deur verslaaf te raak aan iets, soos die gimnasium-kultuur.

Algaande word Liesbet se minderwaardigheidsgevoel en ernstige sielkundige pro-bleme duideliker. Hanekom wen in 2012 ’n Fleur du Cap-prys vir haar eie spel in hierdie drama, terwyl dit ook ’n Standard Bank Ovation-prys wen en aangewys word as die beste stuk op die Randfees by die Grahamstadse Nasionale Kunstefees. In Trippie reis die ge-hoor saam met twee akteurs in ’n bus. ’n Man en ’n vrou ontmoet mekaar op ’n bus wat deur die Karoo reis nadat hulle slagoffers was van toeval, eensaamheid en geweld. Die inhoud herinner aan die Teater van die Absurde, waar die dialoog digterlik maar onwerklik is en dit nie moontlik is om enigiets met sekerheid te bepaal nie.

Hoewel die twee mekaar nie voorheen geken het nie, ontstaan daar ’n konfrontasie tussen hulle. Die vrou is onstabiel en manipulerend en die man ’n slagoffer. Die nodige agtergrond vir hulle gedrag en toestand word eers gegee wanneer hulle oor hulle verlede begin praat. Sy was verkrag, terwyl hy gely het tydens die langdurige terminale siekte van sy vrou. Hierdie drama debuteer in 2013 by die KKNK. Hier word dit genomineer vir ’n Herrie-Kanna toekenning vir kopverskuiwende werk en ook vir ’n Kanna vir beste debuutwerk. In 2013 wen hierdie drama die ATKV se prys vir ’n dramateks en dit word benoem vir vyf Fiësta-toekennings, insluitende beste aanbieding.

Dit word ook tot vollengte rolprent verwerk en saam met Hol gepubliseer as Die pad byster, wat in 2015 met die Eugène Marais-prys bekroon word. Die twee dramas weer-spieël, soos die titel van die bundel aandui, vroue wat geestelik die pad byster geraak het of op die grens daarvan beweeg.

In 2009 is Betésda op die kortlys vir die Nagtegaal-prys. Hierdie drama neem die storie uit die Bybel as vertrekpunt en word opgevoer rondom ’n munisipale swembad. ’n Groep mense (’n dowe, ’n blinde, ’n vette en ’n sielsieke) wag hier om genesing op die koms van die engel wat met een duik in die water hulle van hul siektes sal genees. “Betésda” word in 2010 by die Klein Karoo Nasionale Kunstefees (KKNK) bekroon as beste algehele aanbieding by die fees, beste debuutwerk en beste regie.

In 2011 wen hierdie drama ook twee Fiesta-toekennings van KykNET in die kategorieë beste nuutgeskepte Afrikaanse opvoering en beste regie. Ararat maak sy buiging tydens die 2009 KKNK op Oudtshoorn en word daarna ook op die Oerol-fees in Nederland opgevoer, waar alle kaartjies vir vertonings uitverkoop word. Hierdie stuk word in die veld opgevoer. “Lot” is eweneens ’n buitelugproduksie en debuteer by die KKNK van 2011 en handel oor die stoflikheid van die mens. ’n Soort wagkamer beman deur ’n wag staan teen ’n Karoo-grensdraad omring deur Karoo-stof.

Hier meld mense wat in motorongelukke gesterf het aan op hulle laaste deurtog na die dood en vertel hulle lewensstories aan die wag. Ongeag die pyn en ervaring klou almal nog verbete aan die lewe vas, al is dit reeds verby. By die KKNK van 2011 verower Lot die Kanna-toekenning vir Beste Aanbieding, asook ’n Kanna vir Nicola Hanekom vir haar regie. Lot is in 2011 ook op die kort-lys vir die toekenning van die ATKV-prys vir ’n dramateks en in 2012 word dit benoem vir ses Fiesta-toekennings, onder andere vir beste aanbieding en ook vir beste nuut geskepte Afrikaanse aanbieding. Dit verower twee Fiesta-toekennings, een vir beste byspeler en Hanekom kry die ander toekenning vir beste teaterontwerp.

Babbel verower in 2011 die ATKV-prys vir ’n dramateks en debuteer tydens 2012 se KKNK. Die stuk speel af in die na-draai van ’n revolusie, waarin taal verval as gevolg van “anderstaliges” wat die teiken van haat word. ’n Soldaat en ’n verpleegster wag naby ’n toring op nuus, simbolies van die Bybel-se Babel-toring wat die verwarring van taal en uiteenspat van die mensdom beteken het. Die apokalips is hier, want chaos heers oral en groot dele van die wêreld het reeds vergaan, met oorlog wat voor die deur is. Babbel word in 2012 met ses Kannas vereer by die KKNK, waaronder beste debuutwerk, beste teateraanbieding en die Herrie-prys vir "kopverskuiwende werk”.

Land van skedels se titel verwys na die vele mense wat tydens die Anglo-Boereoorlog hulle lewens verloor het. Die drama het sy debuut by Aardklop in 2013. Hierdie ruimtelike drama het spesifiek die konsentrasiekampe as agtergrond en is aangebied op ’n veld in die suide van Potchefstroom, wat Hanekom die Slagveld gedoop het. In hierdie reis deur die lyding van vrouens en kinders in die konsentrasiekampe word die swaarkry, dapperheid en vasberadenheid van ’n volk uitgebeeld.

Soos in haar ander ruimtelike dramas word hier ook ander genres betrek, soos fisieke teater wat grens aan sirkus, opera en skouspelagtige visuele elemente. Karakters is byvoorbeeld aangeheg aan marionet-toutjies. Die simbool van die dood, Langkappie, reis dan met haar doodswa deur die kamp en knip die toutjies. Verskeie simbole word in die stuk ingewerk. Sophia word deur ’n groep Engelse soldate ontvoer en verkrag, maar die kind wat sy dan verwag word ’n simbool van verset.

Bokamoso (wat hoop beteken) beeld die swart mense se ervaring in die konsentrasiekampe uit. Emily Hobhouse sluit die teks af met ’n boodskap van hoop. Hierdie drama word vir ses Fiësta-toekennings benoem, insluitende een vir beste aanbieding en benoemings vir haar persoonlik as beste regisseur en haar teaterontwerp. Land van die skedels verower dan in 2014 vier Fiësta-toekennings, waaronder een vir beste nuwe Afrikaanse produksie. In glas debuteer in 2015 by die KKNK, met invitro-bevrugting as tema.

By die KKNK word dit aangewys as die beste teateraanbieding. “In glas” is in 2015 op die kortlys vir die toekenning van die ATKV-prys vir ’n dramateks en word in hierdie jaar benoem vir ses Fiësta-toekennings, waarvan dit vyf verower, waaronder die baie belangrike toekennings vir beste aanbieding en beste nuut-geskepte Afrikaanse produksie. Sy wen ook die toekenning as beste regisseur.

Sy vervaardig ook die kortrolprent Maar anyway, nog ’n Dooie Feëverhaal.

Eerbewyse

Haar dramas en die opvoering daarvan word met talle teaterpryse bekroon. In 2015 ken die KKNK die Afrikaans Onbeperk-prys vir vernuwende denke aan haar toe vir haar werk wat as vernuwend en grensverskuiwend ervaar word. In 2021 is die Hertzogprys vir drama aan haar toegeken vir In glas, wat in 2018 deur Protea Boekhuis uitgegee is.

Publikasies

• 2014 – Die pad byster
• 2015 – Land van skedels
• 2018 – In glas
• 2023 – Mirre en aalwyn

Filmografie

• Hollywood in my Huis, 2015 as Beatrice van Tonder
• Faan se Trein, 2014 as Beatrice Dippenaar, die burgemeester se vrou
• Mandela: Long Walk to Freedom, 2013 as vroulike tronkbewaarder
• Jimmy in pienk, 2013 as Anja
• Taste of Rain, 2012 as Rachel
• Jail Caesar, 2012 as PirateServilia
• Hond se Dinges, 2009 as Rooi Sarie
• Transito, 2008 (TV-reeks) as Madeleine Sangster
• Charlie Jade, 2005 (TV-reeks) as Darlene
• Plek van die Vleisvreters, 2004 (TV-reeks) as Liza du Toit
• Human Cargo, 2004 (TV Mini-reeks) as Tamara
• The Piano Player, 2002 as 'n prostituut
• Snake Island, 2002 as Ronnie
• Husk, 1999 (kortfilm) as Lucy
• The Adventures of Sinbad, 1997 (TV-reeks) as Donella

Bronne

Tydskrifte en koerante

• Anoniem “Fiëstas: Hanekom troon uit” “Beeld” 14 Desember 2013
• Bouwer, Anna-Retha “Hanekom-trilogie gou in Pretoria” “Beeld” 4 April 2012
• Burger, Kobus “‘Ararat’ bekoor in die reën en modder” “Beeld” 30 Junie 2009
• Du Plessis, Chris “Nicola se stuk lewende museum” “Rapport” 23 Februarie 2014
• Eckard, Lourensa “Bekroonde Hanekom glo aan grappie by erns” “Beeld” 15 Februarie 2014
• Human, Rochélle “Nicola tuis op silwerdoek” “Beeld” 26 Junie 2015
• Pople, Laetitia “In en rondom die swembad” “Beeld” 10 Mei 2010
• Pople, Laetitia “Hanekom wen wéér drie” “Beeld 18 Mei 2011”
• Pople, Laetitia “Grootse temas behoorlik teen dié doek uitgespeel” “Beeld” 3 April 2012
• Pople, Laetitia “‘Babbel’ kry ses Kannas” “Beeld” 7 Mei 2012
• Pople, Laetitia “Nicola, Amanda vereer” “Beeld” 19 Februarie 2016
• Retief, Hanlie “Van kompostoilet na rooi tapyt” “Rapport” 13 Mei 2012
• Stehle, Rudolf “Kampe in Hanekom se visier” “Beeld” 2 Augustus 2013
• Stehle, Rudolf “Bedrywige Hanekom speel, repeteer én skryf” “Beeld” 28 Februarie 2014

Internet

• Esat: http://esat.sun.ac.za/index.php/Nicola_Hanekom
• Who’s Who SA: http://whoswho.co.za/nicola-hanekom Geargiveer 23 Oktober 2016 op Wayback Machine

Resensies

• Betésda – Bouwer, Anna-Retha “Beeld” 2 Oktober 2010
• Land van skedels – Crous, Marius “Beeld” 23 November 2015; Myburg, Johan “Beeld” 26 September 2013
• Die pad byster – Botha, Danie “Beeld” 4 Augustus 2014; Hambidge, Joan “Rapport” 24 Augustus 2014; Van Niekerk, Jacomien “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 52 no.2 Vierde reeks Lente 2015