Uil
Uile is voëls in die orde Strigiformes. Die orde bestaan uit ongeveer 200 spesies van groot roofvoëls. Die meeste uile is alleenlopend en nag-aktief. Hulle vreet klein soogdiertjies soos knaagdiere, insekte en ander voëls. 'n Paar spesies sal selfs visse vang. As 'n groep is uile baie suksesvol en hulle kom bykans regoor die wêreld voor, met uitsondering van Antarktika, die oorgrote deel van Groenland, en 'n paar ander eilandjies.
| Uile | |
|---|---|
| |
| 'n Tipiese uil | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Domein: | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Klas: | |
| Subklas: | |
| Infraklas: | |
| Superorde: | |
| Orde: | Strigiformes Wagler, 1830
|
| Families | |
|
Strigidae | |
| |
| globale verspreiding van uile | |
| Sinonieme | |
|
Strigidae sensu Sibley & Ahlquist | |
Uile se oë en ore is goed aangepas en ontwikkel ten einde hulle in staat te stel om in die nag te kan jag. Hulle vere, en veral die slagvere op die vlerke, is donserig sodat hulle geruisloos kan vlieg. Daar word twee families onderskei, wat altesaam 148 spesies bevat en waarvan 15 in Suid-Afrika voorkom. Uile is nie met naguile van die aparte orde Caprimulgiformes te verwar nie.
Liggaamsbou
wysigUile is gewoonlik donker- tot geelbruin van kleur met strepe of kolle. Hulle het groot koppe en vlerke in vergelyking met hulle lywe en vier tone met skerp naels aan die kloue. Hulle het plat gesigte met die kenmerkende gesigskyf, haakvormige snawels en groot oë. Hulle oë is na vore gerig en, net soos die mens, sien hulle stereoskopies (veroorsaak goeie afstandskatting), wat beteken dat hulle 'n kleiner gesigsveld as ander voëls het, maar hulle kan hul koppe teen tot 270° draai.
Uile het baie sensitiewe oë: hulle het tien keer meer stafies (ligsensitiewe selle in die retina) as mense. Dit beteken dat daar nie genoeg ruimte vir kegeltjies (kleurgevoelige elemente) is nie, wat verklaar waarom uile kleurblind is. Hulle het egter 'n derde ooglid wat hul oë bedags teen die skerp lig beskerm. Omdat uile se koppe so beweeglik is, kan hulle net soos 'n mens die verskil in geluidsterkte tussen die een en die ander oor gebruik ten einde die rigting van 'n geluid te bepaal.
Waarop dit kortliks neerkom, is dat die uil sy kop draai totdat albei ore dieselfde geluidsterkte hoor en dan weet hy dat die geluid direk van voor kom. Wanneer die prooi beweeg, is daar 'n toename in die verskil tussen die geluid wat links en regs waargeneem word. By sommige uile is die ore asimmetries gerangskik, waardeur een oor 'n geluid net voor die ander oor waarneem en die bron nog akkurater bepaal kan word.
Uile vlieg geruisloos: nie net om te verhinder dat die prooi hom hoor aankom nie, maar ook sodat daar nie geraas naby sy eie ore is en sy gehoor daardeur belemmer word nie. Daarom is 'n uil se vlerkoppervlak van dons, sodat alle geluide gedemp word. Boonop het uile groter vlerke as ander voëls van dieselfde grootte. Die groter vlerk oppervlakte beteken dat hulle beter kan vlieg en dit vergoed vir die weerstand wat die dons op die vlerke meebring.
Lewenswyse
wysigDie meeste uile maak jag op knaagdiere, ander klein soogdiere, voëls en insekte. Hul voedselinname word egter grootliks bepaal deur die beskikbaarheid van voedsel in 'n bepaalde omgewing. In die natuur eet bosuile byvoorbeeld klein soogdiere, maar as hulle in ʼn stedelike gebied woon, eet hulle mossies en ander voëls. Die prooi word gewoonlik heel ingesluk en in die maag verteer.
Die onverteerbare dele word in die sogenaamde uilballe uitgebraak. Uile leef in afgebakende gebiede en hul geroep in die nag dien hoofsaaklik as waarskuwing aan ander uile dat 'n afgebakende gebied nie binnegedring mag word nie. Bedags rus hulle dikwels op dieselfde plek.
Voortplanting
wysigUile bou nie hul eie neste nie. Hulle broei meestal in ʼn bestaande holte, 'n ou nes van ʼn ander voël of sommer op die kaal grond. Die eiers is wit en rond en word vroeg in die jaar met tussenposes van 'n paar dae gelê. Wanneer al die eiers uitgebroei is, bevat die nes dus kuikens van verskillende groottes. In tye van voedselskaarste oorleef slegs die oudstes en sterkstes. Die aantal eiers per nes en die aantal broeisels per jaar hang van die beskikbaarheid van voedsel af.
Kerkuile
wysigElf van die uilspesies verskil so baie van die ander 133 dat hulle afsonderlik as kerkuile (familie Tytonidae) gegroepeer word. Hulle kan uitwendig van die ander onderskei word deur die hartvormige gesigskyf. Die bekendste verteenwoordiger is Tyto alba, wat in gematigde en tropiese streke van die wêreld voorkom.
In Suid-Afrika staan die uil ook as die nonnetjie- of nooientjie-uil bekend. Hulle is goudbruin met grys en wit en maak hul nes in skure, ou mynskagte of grotte. Die ander verteenwoordiger wat in Suid-Afrika voorkom, is die grasuil (Tyto capensis). Jare lank is daar vermoed dat die genus Phodilus slegs uit een spesie bestaan, maar ʼn tweede spesie van die genus, naamlik die Kongolese uil (Phodilus prigoginei), is in 1951 ontdek.
Egte uile
wysigDie dwergooruile (genus Otus) is die grootste groep van die egte uile (familie Strigidae). Die dwergooruil of skopsuil (Otus scops) kan waarskynlik tussen Europa en Afrika migreer. 'n Tweede spesie van die genus, Otus leucotis of die witwanguil, kom ook in Suid-Afrika voor. Ander spesies wat hier voorkom, is die dwerguil (Glaucidium perlatum), wat bruin is met spikkels en sowat 180 mm hoog word, en die gebande uil (Glaucidium capense), wat net ʼn bietjie groter is as die dwerguil.
Die gevlekte ooruil (Bubo africanus) is die algemeenste groot uil in die land en word sowat 460 mm hoog. Die reuse-ooruil (Bubo lacteus) word tot 650 mm hoog, en hoewel hy wydverspreid voorkom, kom hy nêrens volop voor nie. Hy eet groter diere soos hase. Die Kaapse ooruil (Bubo capensis) is 'n seldsame voël wat gewoonlik in bergagtige en beboste gebiede voorkom. Die vlei-uil (Asio capensis) is bruingrys en word gewoonlik naby water aangetref. Die bosuil (Ciccaba woodfordii) word tot 330 mm hoog en kom veral in die oostelike en suidelike kusgebiede voor. Die visuil (Scotopelia peli) is baie seldsaam.
Uil-families
wysigDaar is twee families van uile:
Sien ook
wysigVerwysings
wysigBronne
wysig- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409680, volume 27, bl. 209 - 211
Eksterne skakels
wysig
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Uil.
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir uil.
