Volkskas

Volkskas Beperk was ’n Suid-Afrikaanse bank. Die bank is in 1935 gestig as ’n kleinleningsbank spesifiek om die arm Afrikaners na die depressie te help.

Volkskas
Tipe	Handelsbank
Gestig	1934
Hoofkantoor	Pretoria, Transvaal, Suid-Afrika,
Sleutelpersone	J.J. Bosman (Stigter)
Gebied bedien	Suid-Afrika, Suidwes-Afrika
Industrie	Bankwese
Produkte	Finansiële dienste
Inkomste	R5 miljard (1981)
Ontbind	1992

Die Volkskasgebou op Paternoster, 1977

Beginjare

Volkskas is op 1 Februarie 1935 in die De Villiers-gebou in Pretoria begin deur J.J. Bosman en ’n tikster. Dit is as Volkspaarbank onder die Koöperatiewe Wet geregistreer as ’n kleinleningsbank en sou begin met finansiële dienslewering aan die Afrikaners wat gedurende die depressiejare tussen 1929 en 1933 die platteland vir die stad moes verruil.

Die bank is reeds amptelik op 9 Julie 1934 geregistreer as Volkskas (Koöperatief) Beperk. Die bank se bedrywighede het uit die lewering van volksbankdienste bestaan waardeur mense fondse in spaar- of depositorekeninge kon belê waardeur kliënte paaiementslenings van die bank teen die handtekening van twee vriende of teen ander goedgekeurde sekuriteit kon verkry.

Na vier maande van sake het die bank ’n wins van R17,06 getoon. Die bank het op hierdie stadium nog geen takke gehad nie maar wel twee agentskappe. Die eerste tak is op 1 Augustus 1935 in Markstraat in Johannesburg geopen. Die perseel waarop die gebou staan was Volkskas se eerste eiendom.

Uitbreiding

In 1939 is besluit om tjekrekenings te open. Onderhandelinge met die ander groot banke van die tyd het op niks uitgeloop nie en op 1 Maart 1941 is Volkskas se eerste tjeks gesirkuleer. Binne drie weke het die ander banke Volkskas se tjeks aanvaar. In 1941 is Volkskas ook tot volle handelsbank uitgebou, waardeur die langgekoesterde ideaal van die stigters verwesenlik is. Met die volwaardige bankstatus het Volkskas vinnig uitgebrei en in ’n betreklik kort tydsverloop tot ’n sterk ekonomiese faktor ontwikkel.

Volkskas se gelyktydige registrasie saam met die ouer plaaslikgevestigde binnelandse banke onder die Bankwet van 1942 het daartoe gelei dat beter interne reëlings met die ander banke getref kon word sodat Volkskas in 1947 ’n volwaardige lid van die Bankiersverrekeningskantoor geword het. Agentskapooreenkomste is met die ander plaaslike handelsbanke aangegaan ten opsigte van sentra waar die een of die ander bank nie verteenwoordig was nie.

Reeds in 1946 is ’n aanvang gemaak met verteenwoordiging in die buiteland om langs eie kanale in die behoefte van ’n toenemende aantal kliënte wat transaksies in ander lande uitgevoer het, te voorsien. Die vertakking van dienste is verder bestendig toe Volkskas in 1947 as 'n gemagtigde handelaar in buitelandse valuta aangestel is. Dit het die bank in staat gestel om daagliks transaksies in feitlik alle geldeenhede oor die hele wêreld mee te handel.

Verdere groei

In 1950 is daar besluit om die naam Volkskas te verander na Suid-Afrikaanse Nasionale Handelsbank Bpk. Goedkeuring van die naam was reeds van die owerheid verkry toe Barclays Bank (D.C. & O.) ’n aksie in die Hooggeregshof aanhangig gemaak het teen die gebruik van die naam. In 1951 is uitspraak ten gunste van Barclays gelewer.

In 1952 is J.J. Bosman, stigter van Volkskas, oorlede. Ten tyde van sy afsterwe was Volkskas reeds die derde grootste bank in Suid-Afrika. Op 22 Augustus 1953 is die 100ste tak van Volkskas in die Strand deur dr. T.E. Dönges geopen. Daar is later van tyd ook ’n tak in die Transkei geopen.

Veranderinge in die finansiële wêreld het Volkskas gedwing om geleidelik met ’n diversifikasie-beleid belange in verskeie bedrywe te laat verkry. Die bank het die huurkoopveld betree met die aankoop van Trans-Oranje Finansierings- en Ontwikkelingskorporasie Beperk en langtermynfinansiering deur Volkskas Belegginskorporasie Beperk. Volkskas het meegewerk aan die stigting van die Nasionale Bouvereniging wat later met die primêre doel die bevordering van die Afrikaner se belange in die bouverenigingswese met Saambou saamgesnoer het.

Sedert 1967 is die bank gerekenariseer. Die inskakeling van groothandelsbankdienste by die Volkskas-groep was ook ’n hoogtepunt. Volkskas Aksepbank Beperk se bedrywighede is ingestel om die belange van maatskappykliënte op die gebied van nywerheidswese, die mynbou, die handel en eiendomsontwikkeling, openbare korporasies en plaaslike owerhede te bevorder. Volkskas Industriële Bank Beperk as groothandelbank is op die groot huurkoop- en bruikhuurtransaksies in die nywerheidswese toegespits. Volkskas Kommersiële Eiendomme Beperk is die maatskappy wat die eiendomsbelange hanteer het (behalwe vir takvestiging).

Hierdie uitbreidinge het ’n herstrukturering van die groep nodig gemaak sodat elke filiaal se winspotensiaal ten volle ontgin en bepaal kon word. ’n Nuwe bankbeheermaatskappy, Volkskas-Groep Beperk, is gestig met vyf regstreekse filiale nl. Volkskas Beperk, Volkskas Aksepbank Beperk, Volkskas Industriële Bank Beperk, Volkskas Nywerhede Beperk en Volkskas Kommersiële Eiendomme Beperk.

In 1978 is die Volkskassentrum in Pretoria voltooi en beset. In die vroeë 1990’s is die Geamalgameerde Banke van Suid-Afrika gestig deur die United, Allied en Volkskas-Groepe en dele van die Sage-Groep. Dit is gevolg deur die oorname van die Bankorp-Groep in 1992. Hierdie banke het almal steeds onder hul eie name handel gedryf tot en met 1998 toe die United, Volkskas, Allied en TrustBank tot een handelsnaam saamgesmelt het.

Sien ook

• Absa, Geamalgameerde Banke van Suid-Afrika

Bronne

• ATKV (1980). Monumentaal die bouwerke... Caxton.