Afrikaanse Taal- en Kultuurvereniging
Die Afrikaanse Taal- en Kultuurvereniging (ATKV) is 'n vereniging wat daarna streef om op ’n volhoubare wyse om te sien na die diverse Afrikaanssprekende gemeenskap se taal- en kultuurbehoeftes in Suid-Afrika. Die ATKV is op 19 Augustus 1930 in Kaapstad gestig. Die ATKV het ongeveer 70 000 hooflede en bedryf ongeveer 30 kultuurprojekte per jaar wat bykans 55 000 inskrywings genereer en meer as 220 000 mense regstreeks betrek.[1] Die ATKV deel jaarliks talle pryse uit, en is ook bekend vir sy sewe vakansieoorde.[2]
| Tipe | Nie-winsgewende organisasie |
|---|---|
| Gestig | 19 Augustus 1930, Kaapstad, Suid-Afrika |
| Hoofkantoor | Randburg,Suid-Afrika |
| Webwerf | http://www.atkv.org.za/ |
| Besturende direkteur ATKV-MSW | Sonél Brits |
Afrikaners het hulle heil op groot skaal by die destydse Suid-Afrikaanse Spoorweë gevind en teen 1930 was ongeveer 50% van spoorweg-personeel Afrikaanssprekend. Die bedryfstaal was egter steeds Engels. Afrikaans word in 1925 as amptelike landstaal erken.
Onder die leiding van Sybie van der Spuy word die aanvoorwerk gedoen wat uiteindelik op die stigting van die Afrikaanse Taal- en Kultuurvereniging uitloop.
Die stigters wou nie net Afrikaners leer om beter Afrikaans te praat nie, maar ook hulle Engelse kollegas in die spoorwegdiens. Die sing van “God Save the King” ter afsluiting van die stigtingsvergadering was volgens Sybie juis bedoel om Engelssprekendes welkom te laat voel.
Die eerste statute van die organisasie stel sy doelstellings onder meer soos volg: “Om die gebruik van Afrikaans binne sowel as buite die spoorwegdiens te bevorder en ’n lewendige belangstelling in Afrikaanse kuns en kultuur aan te kweek.”
ATKV-takke het van die begin ’n belangrike rol gespeel om die organisasie se doelstellings te help bereik. Dit het van meet af aan ’n verskeidenheid projekte ingesluit wat die Afrikanerkultuur weerspieël. Die Vrou-en-moederbeweging (VMB), die vrouevleuel van die ATKV, is in 1943 amptelik tot stand gebring met die leuse “Ek sien haar win” en sou deur nasionale projekte ’n belangrike sosio-maatskaplike rol speel.
Die jaar 1990 was ’n waterskeiding in die Suid-Afrikaanse politiek nadat pres. F.W. de Klerk die dramatiese veranderinge aangekondig het wat tot die 1994-verkiesing en ’n nuwe demokratiese bestel vir alle Suid-Afrikaners gelei het. Die ATKV besluit in 1991 om sy lidmaatskap vir alle rasse oop te stel. Die destydse presidente Nelson Mandela (1995) en Thabo Mbeki (1998) het ook as openingsprekers by ATKV-kongresse opgetree.
In 1993 amalgameer die Afrikaanse Taal- en Kultuurbond van die Poskantoor met die ATKV en projekte soos Applous en die nasionale redenaarskompetisie vir hoër- en laerskole en vir studente word deel van die ATKV se kultuurproduk-aanbod. In 2000 sou ook die Suid-Afrikaanse Polisiediens se kultuurorganisasie, Akpol, met die ATKV amalgameer.
Die ATKV verdeel van 1 Maart 2016 in twee afsonderlike maatskappye, ’n houermaatskappy bekend as ATKV-MSW (maatskappy sonder winsbejag) en ’n 100%-sakefiliaal bekend as ATKV-Sake.
Taalgenoot
wysigDie stigting van Taalgenoot in Desember 1931 as amptelike maandblad van die vereniging het verdere momentum aan taalbevordering gegee. Die eerste redakteur, Kosie Jacobs, noem destyds een van hulle doelstellings is om ook aan Engelssprekendes die geleentheid te gee om hulle kennis van Afrikaans uit te brei.
Taalgenoot verskyn tans vier keer per jaar: ’n Somer-, Herfs-, Winter en Lenteuitgawe.
Die ATKV publiseer ook tot 2016 maandeliks die tydskrif Hoezit! vir kinders tussen die ouderdomme van 8 en 14.
Lapa Uitgewers
wysigIn 1993 koop die ATKV J.P. van der Walt Uitgewers en dit staan sedert 2000 bekend as LAPA (Lees Afrikaans, praat Afrikaans) Uitgewers. LAPA Uitgewers word in 2020 aan Penguin Random House verkoop.
Kultuurprojekte
wysigDie ATKV bied oor die jare verskeie projekte aan:
- ATKV-Crescendo, ’n platform vir alle voornemende liedjieskrywer-sangers
- ATKV-Muziq, ’n kompetisie vir jong instrumentaliste
- ATKV-Muziqanto, ’n klassiekesangkompetisie
- ATKV-Applous, ’n koorkompetisie vir skole
- ATKV-Komposisiekompetisie vir nuwe koorwerke
- ATKV-Koorleierswerkswinkels
- ATKV-Mediaveertjies en -Woordveertjies
- ATKV-Tienertoneelkompetisie
- ATKV-Rieldans
- ATKV-Filmverse, ’n digkuns-animasieprojek
- ATKV-Postmatriek
- ATKV-Jeugberaad vir hoëprofieldenkers in graad 10 en 11.
- ATKV-Jeugleiersimposiums vir verkose leiers van skole
- ATKV-Tjokkertoneel
- ATKV-Redenaars
- ATKV-Debat
- ATKV-Entrepreneurs
- ATKV-Handevat
Die afdeling Projekte organiseer byvoorbeeld in die laat 1980's en begin 1990's Kampustoneel in Pretoria, waaraan al die dramadepartemente deelneem het. Dit kan as die voorloper van vandag se Afrikaanse Kunstefeeste beskou word. Dramaturge soos Reza de Wet en Deon Opperman debuteer hier. Met die koms van die kunstefeeste het die aandag na hoërskole en die jaarlikse landwye ATKV-Tienertoneel verskuif.[2]
ATKV-Digiprojekte
wysigDie ATKV word in 2020 weens die Covid-19-pandemie genoodsaak om sy produkaanbod aan te pas en stel ATKV-DigiProjekte bekend:
- ATKV-DigiSpel waar deelnemers aanlyn aan ’n spelkompetisie kan deelneem
- ATKV-DigiTaal waar deelnemers aanlyn hulle kennis oor die Afrikaanse taal kan toets
- ATKV-DigiGroei is ’n reeks webinare deur topsprekers in die politiek, ekonomie, onderwys en tegnologie
- ATKV-DigiSkryf, ’n skryfkompetisie
- ATKV-DigiKuns, ’n platform waar deelnemers hul gunsteling- Afrikaanse gedig kan kies – of hul eie gedig – en ’n visuele interpretasie daarvan in die vorm van ’n oorspronklike kunswerk kan skep.
- ATKV-DigiKaptein vir jong leiers
- ATKV-DigiPraat en ATKV-DigiSpanpraat om te redeneer oor aktuele onderwerpe
Taalprojekte
wysigDie taalafdeling se projekte is daarop gerig om die Afrikaanse taal as onderrigmedium in skole te ondersteun en as vak uit te brei as verlengstuk met die oog op taalbevordering in gemeenskappe. Die taalafdeling bevorder Afrikaanse taalverwerwing deur middel van verskeie projekte in ’n meertalige konteks.
Die taalprojekte sluit in:
- ’n Leesprojek
- Leeskringe
- Kinderboektoekennings
- Skitter in Afrikaans-werkswinkels
- ’n Afrikaanse Olimpiade
- ATKV-Spelathon
- Moedertaalonderrig: #MyTaal
- Afrikaans vir Almal
- ’n Talethon
- ’n Taalerfenisprojek
Vriende van Afrikaans (VVA)
wysigDie Vriende van Afrikaans is ’n divisie van die ATKV.
’n Klein groepie Afrikaanssprekendes het hierdie vereniging op 8 Februarie 1994 in Stellenbosch gestig onder die leiding van mnr. Willem Dempsey (dosent, senator, burgemeester en oud-ambassadeur) en prof. Johan Combrink, ’n bekende taalkundige en ’n vurige kampvegter vir Afrikaans. Johan het die VVA se hoofkantoor in Stellenbosch gevestig.
Ná sy dood op 25 Julie 1999 is sy werk deur sy vrou, dr. Louise Combrink, voortgesit tot en met die insluiting by die ATKV in September 2014.
Die VVA fokus hoofsaaklik om ’n liefde vir lees by kinders te kweek, asook om die waarde van voorlees te onderstreep.
Vakansieoorde
wysigHartenbos was die eerste vakansieoord wat die ATKV aangekoop het. Nog oorde sou volg: Natalia, aan die Suidkus, in 1956; Klein-Kariba, naby die destydse Warmbad, in 1973; Goudini, in die Breederiviervallei naby Rawsonville, en Buffelspoort, naby Rustenburg, albei in 1993; Drakensville in die Drakensberggebied in 2006 en Eiland Spa, oos van Tzaneen, in 2009.
- ATKV Buffelspoort (naby Rustenburg).
- ATKV Drakensville (naby Bergville/Harrismith)
- ATKV Eiland Spa (in die Hans Merensky-natuurreservaat, Limpopo).
- ATKV Goudini Spa (naby Worcester).
- ATKV Hartenbos (naby Mosselbaai).
- ATKV Klein-Kariba (naby Warmbad/Bela-Bela).
- ATKV Natalia (naby Winkelspruit).
Sien ook
wysig- Crescendo, jaarlikse sangkompetisie.
- ATKV-Prosaprys, letterkunde prys wat jaarliks aan 'n Afrikaanse skrywer toegeken word.
- ATKV-Universiteitedebat
Verwysings
wysig- ↑ Die ATKV se webtuiste, besoek op 21 Junie 2013
- ↑ 2,0 2,1 HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8
- ↑ Kok, F.J. Die taak van kultuurorganisasies in minderheidskultuurgroepe met besondere verwysing na die ATKV
- ↑ Van Rensburg, A.P.J. Monumentaal die bouwerke ... ’n halfeeu op die voorpos – die verhaal van die ontstaan, groei en prestasies van die ATKV (SAS en H)