Wikipedia:Voorbladartikel week 16 2019
Noorweë (Noors: Norge in Riksmål/Bokmål en Noreg in Nynorsk, Norgga gonagasriika in Noordsami, Vuona gånågisrijkka in Lulesaami en Nøørjen gånkarijhke in Suidsami) is 'n Noord-Europese land. Dit is in die weste van die Skandinawiese skiereiland geleë en strek oor 'n afstand van meer as 1 600 kilometer van die Noordkaap na Lindesnes in die suide. Dit grens in die Arktiese noorde aan die Russiese Federasie en Finland, en vanaf Lapland in die noorde tot by die Skagerrak in die suide aan Swede.
By sy wydste punt strek die land oor 'n afstand van sowat 430 kilometer in wes-oostelike rigting, terwyl die Arktiese hawestad Narvik slegs agt kilometer van die Sweedse grens af lê. Sowat 'n derde van die land lê binne die Noordpoolsirkel, maar trek in klimatiese opsig voordeel uit die warm Golfstroom se matigende effek: Die seehawens van die Arktiese kuslyn soos Hammerfest en Kirkenes bly in die meeste winters ysvry.
Noorweë is die sesde grootste land in Europa, maar ook een van sy ylbevolkstes met slegs 14 inwoners per vierkante kilometer. Die bevolking is oneweredig oor die land versprei, met groot konsentrasies in die kusgebiede van Suid- en Wes-Noorweë. Die hoofstad van Noorweë is Oslo. Ander belangrike stede is Bergen, Trondheim en Stavanger. Hierdie vier stedelike sentra behels sowat 'n kwart van die Noorse bevolking, terwyl groot dele van die sentrale berggebiede en die noordelike landsdele ongerep en byna onbewoon is.
Noorweë is 'n grondwetlike monargie. Die huidige koning is Harald V; premier is Erna Solberg. Noorweë was 'n selfstandige koninkryk van die 9de eeu tot 1397, waarna dit in die Unie van Kalmar opgeneem is saam met Denemarke en Swede. Toe Swede in 1521 die Unie verlaat het, het Noorweë 'n provinsie van Denemarke geword. Dit het onder Deense gesag gebly tot dit in 1814 in Sweedse hande oorgegaan het. Noorweë het daarmee 'n eie grondwet en meer selfbestuur gekry. In 1905 het Noorweë weer 'n onafhanklike staat met koning Haakon VII as staatshoof geword.
In teenstelling met sy buurlande Swede en Finland het Noorweë nie by die Europese Unie aangesluit nie, maar is nogtans 'n lidstaat van die Noord-Atlantiese Verdragsorganisasie (NAVO). Die samewerking met ander Skandinawiese lande in die Nordiese Raad is veral op sosiale welvaart en opvoeding gemik.
Noorweë se geskiedenis en tradisionele bedrywe weerspieël sy verbintenis met die see. Sowat 1 000 jaar gelede het Wiking-seevaarders uit Noorweë die noordelike oseane verken en nedersettings langs die kuslyne van Brittanje, Ysland, Groenland en selfs Noord-Amerika gestig. Vissery, skeepsbou en skeepvaart het sindsdien 'n belangrike ekonomiese rol gespeel, en die land beskik nog steeds oor 'n groot handelsvloot.
Volgens die Menslike Ontwikkelingsindeks (MOI), wat jaarliks deur die Verenigde Nasies se Ontwikkelingsprogram uitgegee word, behoort Noorweë tot die lande met die hoogste lewenskwaliteit.