Wim Vorster

Wim Vorster (1949- ) is ’n Afrikaanse akteur, skrywer, dramaturg, en teaterkenner.

Wim Vorster
Gebore	6 September 1949 Kimberley
Beroep	Akteur, skrywer, dramaturg, toneelkenner
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Noemenswaardige werke	Kruisvaart en etlike toneelstukke
Noemenswaardige toekennings	Twentieth Century Fox-prys Vita-prys CR Swart-prys Piers Nicholson Toekenning

Lewe en Werk

Wim Vorster is op 6 September 1949 in Kimberley gebore as oudste in ’n gesin van drie kinders. Sy ouers is Johannes Henning Vorster en Debora Marais Badenhorst en sy susters is Debbie en Hanli. Hy bring sy kinderjare op Warrenton in Noord-Kaapland op die oewer van die Vaalrivier deur en matrikuleer aan die Hoërskool Warrenton. Vanaf 1968 tot 1970 studeer hy aan die Universiteit van Pretoria vir ’n onvoltooide B.Sc.-graad. Sy vader is in 1970 oorlede en hy is in hierdie tyd getaak met die verkoop van die plaas en slaghuise en om te reël vir sy moeder en klein sussies se trek na Pretoria. Daarna studeer hy vanaf 1971 vir ’n B.A.-graad in Drama, wat hy aan die einde van 1973 voltooi. Van sy lektore is Anna Neethling-Pohl, Louw Odendaal en Carel Trichardt. Hier ontvang hy die Twentieth Century Fox-prys vir die student wat die beste vordering gemaak het. Van 1974 tot 1977 woon hy in Bloemfontein, waar hy hoofsaaklik aan die Streeks Uitvoerende Kunsteraad van die Oranje-Vrystaat (SUKOVS) verbonde is as akteur vir ’n jaar en daarna verhoogbestuurder en geselskapbestuurder vir die musiekafdeling. Verhoogrolle wat hy hier vertolk sluit in The jar van Luigi Pirandello, Die koningin en die rebelle van Ugo Betti, Deathwatch van Jean Genet en Die goeie mens van Setzuan van Bertolt Brecht. Hy werk ook ’n kort rukkie as keurder vir ’n groot boekwinkel.

Hierna trek hy in Desember 1977 George toe, waar hy saam met die akteur Ernst Eloff mede-eienaar is van die Penny Farthing Restaurant. Op George raak hy betrokke by die amateurtoneelgroep die Rederykers en is regisseur en tree op in opvoerings van Boerneef van Boplaas, die eenmanvertoning Wimpelwerk ('n samestelling van verskeie skrywers) en die riller Skemerstories (insgelyks 'n samestelling). Hy behartig ook die rubriek Sê my… vir die plaaslike koerant Die Outeniqualander. In November 1983 verkoop hy en Eloff die restaurant en hy bly dan ’n ruk in Kaapstad. In 1985 tree hy by die Afrikaanse Skrywersgilde se beraad te Wits as spreker op. In 1989 word hy aangestel by SUKOVS as Toneelbestuurder en Literêre Adviseur. Vir SUKOVS doen hy onder andere die vertaling en regie van Diensmeisies van Jean Genet en die regie van My arme Marat van Alexei Arbuzov.  Hy doen ook verskeie ander vertalings van werke soos Not now darling [Flikflooie], It runs in the family [Familiest(r)eke] en Chase me, comrade [Vat so!] van Ray Cooney; Oedipus van Hugo Claus; en Neil Simon se The sunshine boys [Die kwinkslaers]. Hy verwerk ook prosa vir die verhoog, soos Die verste grens van Maretha Maartens en Maru van Bessie Head. In 1992 ontvang hy die Piers Nicholson-toekenning vir sy bydrae tot ontwikkeling van die Toneel in die Vrystaat (die grootste teatertoekenning in die land) en in 1993 ontvang hy die spesiale Vita-prys vir verhoogverwerkings en vertalings. Hy is verantwoordelik vir die regie van A.S. van Straten se Pendoring (Edms.) Bpk. en skryf ’n Afrika–weergawe van Medea na voorbeelde van Euripides en Jean Anouilh. Sy verhouding met Ernst Eloff eindig in 1994 en hy bedank aan die einde van September van daardie jaar by SUKOVS en verhuis na Johannesburg.

Tussen 1994 en 2000 doen hy vryskutwerk in Johannesburg. Hy word in 1998 uitvoerende bestuurder van die Johannesburgse Afrikaanse Toneelorganisasie (JATO). Vir hulle behartig hy die regie van Jean-Paul Sartre se Agter geslote deure [Huis Clos/In Camera] en speel self ’n rol in die opvoering van sy eie drama Die Joburg zoo storie. In Junie 2000 word hy aangestel as Outeursregadministrateur en Bibliotekaris by die Dramatiese, Artistieke en Letterkundige Regte Organisasie (DALRO). In hierdie tyd doen hy vertalings van die verhoogverwerking van Fiela se kind in Engels en Trainspotting [Treinspoorders] van Irvine Welsh, The gypsy’s revenge van Michael Lambe en Miss Margarita’s way van Roberto Athayde in Afrikaans. Op 31 Desember 2009 tree hy amptelik af by DALRO, maar bly aan tot die einde van Mei 2010 om die nuwe persoon op te lei. In November 2010 begin hy weer werk, hierdie keer as hoof van administrasie by Kosie House of Theatre en vanaf September 2011 werk hy by Art and Framing, wat hy aan die einde van September 2012 verlaat. Hierna verhuis hy na Heidelberg in die Wes-Kaap, waar hy 'n huis van digter en akademikus Chris Lombard geërf het en hy in 2013 die Wim Vorster Toneelskool begin. Die Covid pandemie het dit egter tot niet laat gaan.

As beoordelaar is hy tot 2012 betrokke by die toekenning van die ATKV se CR Swart-prys wat jaarliks vir nuutgeskrewe jeugdramatekste toegeken word. In 2005 word hy beskermheer van Edenvale Acting and Drama Society (EADS) en beoordeel jaarliks hulle eenbedryf kompetisies vir skole, terwyl hy ook werkswinkels aanbied vir die skole se regisseurs. In 2009 en 2010 dien hy op die ATKV se beoordelaarpaneel vir die finaal van Tienertoneel te Aardklop in Potchefstroom en van 2010 tot 2012 dien hy op die KKNK Kunstekabinet en Kannapaneel.

Skryfwerk

Sy gepubliseerde roman Kruisvaart is die eerste roman in Afrikaans met openlike gay (homoseksuele) verhoudings as tema. Die situasie raak gaandeweg meer kompleks wanneer die twee hoofkarakters se lewens deur ’n reeks moorde geraak word. Hierna skryf hy Sirkelstroom, ’n roman bestaande uit elf kortverhale en hoog aangeprys deur André P. Brink en Elsa Joubert maar dit word nie gepubliseer nie. Een van die verhale hierin, Tottie, word in die Februarie 1983 uitgawe van die letterkundige tydskrif Stet gepubliseer.

Hy skryf ook dramas. Die Joburg zoo storie is 'n parodie op Edward Albee se The Zoo Story en word in 2000 by die KKNK aangebied. Skimmespel”word in 2005 by die Klein Karoo Nasionale Kunstefees opgevoer en is ’n finalis by die toekenning van die Sanlam Teater-prys. Dit is ’n donker drama oor geslagsverhoudings en die mens se innerlike stryd binne die samelewing wat jou wil dwing om te konformeer: Tydens die Tweede Wêreldoorlog slyt Mara haar dae as ’n stoker se vrou in ’n huis vol roet langs ’n verlate Noord-Kaapse stasie. Sy word gewalg deur haar man se seksuele toenaderings en vlug vir die skimme in haar verbeelding. Dan ontmoet sy ’n Engelse soldaat wat in ’n Duitse interneringskamp daar naby gestasioneer is en hy leer haar om die fisieke te geniet. Wanneer hy vertrek besef sy dat sy liefdesverklarings nie eg was nie, maar sy plek word deur die een naamlose soldaat (of skim) na die ander ingeneem. Haar man kry snuf in die neus oor haar bedrywighede, met tragiese gevolge. Waterman oor seksule ontwaking tydens die 1960s in 2006 en Terugkere in 2007 is ook finaliste vir die Sanlam Teater-prys. In Terugkere draai die gebeure rondom ’n beroemde bruin aktrise, maar wat mens van haar gelees en gehoor het en as die waarheid aanvaar, is vals. Alles rondom haar word streng geheim gehou. Ander dramas van hom sluit in Kruispad ('n eietydse riller gegrond op die Oedipus legende wat in 2010 by die Grahamstad Nasionale Kunstefees opgevoer word en die vervlakking en vermorsing van Afrikaans as taal as tema het), Kuifman (vertellings oor sy eie lewe veral dan ook ten opsigte van vrede maak met gay-wees in die 1960s en 1970s) en Alleensaam (’n spel vir drie spelers).Laasgenoemde is met geweldige sukses by KKNK Teksmark ontvang.

Vir die jeug skryf hy ook dramas. Vanaf 2000 skryf hy verskeie eenbedrywe vir skole, twee waarvan die eindrondes van die ATKV Tienertoneel haal, naamlik O, Hex! en Nagvoëls (later Naguile). In 2007 skryf hy die eenbedryf Smeltkroeg vir die ATKV Tienertoneel.  Die eenbedryf vir ’n solospeler Pretpark word in April 2008 deur Hoërskool Jeugland aangebied by die Reza de Wet-fees te Bloemfontein, waar dit as die wenner aangewys word, en in Augustus 2008 by ATKV Tienertoneel. In 2009 verwerk hy die jeugroman Tippex dit uit van Annemarie Conradie as eenbedryf vir tieners onder die titel Skraap. In 2010 skryf hy Nagmaal vir die ATKV Tienertoneel, Vaas in opdrag van die Hoërskool Jan Viljoen en die eenbedryf Steriel vir opvoering deur twee matriekseuns. Heksekind word in 2014 deur die Hoërskool Ben Vorster opgevoer tydens die ATKV-Tienertoneelkompetisie. Steriel word egter deur skole as te gewaag beskou. In 2017 debuteer dit by die Suidoosterfees, Kaapstad met Du Toit Albertze en Ian van der Westhuizen (twee US dramastudente) as Helm en Waldek. Regie is deur Louisa Steyn. Die werk word baie hoog aangeprys. In 2017 skryf hy vir Selborne College, Oos-Londen die eenbedryf Solderstebolder oor dwelmmisbruik onder skoolleerders.

Vir Kosie House of Theatre vertaal hy Donald Churchill se komedie Twee vir die prys van een en dit word onder andere in 2015 by Aardklop en in 2016 by die Innibosfees opgevoer. Walter is ’n sukkelende akteur wat verfwerk doen om aan die lewe te bly. Hy daag by ’n belangrike sakeman se huis op om sy studeerkamer te verf. Terselfdertyd kom Janie ook daar aan, ’n vurige vrou wat pas uitgevind het van haar man se skelm verhouding met die sakeman se vrou, Mercia. Walter moet noodgedwonge die rol van Mercia se man speel, met skreeusnaakse gevolge. Anthony Horowitz se sielkundige riller Mindgame vertaal hy vir Jacques Theron in Afrikaans as Kul en dit word in 2016 by die KKNK opgevoer met Tobie Cronje, Nicola Hanekom en Wilhelm van der Walt. Die drama speel op ’n stormagtige aand op die platteland by ’n inrigting vir geestesversteurdes en gewelddadige moordenaars af. ’n Skrywer kom hierheen om ’n onderhoud te voer met ’n reeksmoordenaar.

Sy gedig Alleensaam (wat ook in die gelyknamige toneelstuk gebruik word) is deur Johan Lodewyk Marais opgeneem in die versamelbundel Honderd jaar later. Die gedig vorm 'n sentrale punt in die gelyknamige toneelstuk.

Wim Vorster skryf ook jaarliks die teks vir die Mr Gay South Africa-skouspel. Hy is verantwoordelik vir alle bydraes t.o.v Afrikaanse teaterpersoonlikhede vir die HAT Taal- en Feitegids en beoordeel steeds alle nuwe Tienertoneeltekste vir die ATKV. Hy het 'n geweldige voorliefde vir kunsmusiek, ballet, kunsrolprente, letterkunde, die visuele kunste en tennis. Sy gunstelingspeler is Rafa Nadal.

Op 15 Oktober 2022 ontvang Wim Vorster die internasionale Eric Butter Philanthropy Award vir sy bydrae tot die bevordering van teater, kuns en kultuur en veral ten opsigte van die LGBTQI gemeenskap. Dis in die Artscape teater aan hom oorhandig.

Publikasies

Jaar	Publikasie
1984	Kruisvaart

Bronne

Boeke

• Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005

Tydskrifte en Koerante

• Jordaan, Marenet “Sanlam-teaterpryse na die Vrystaat” “Beeld” 8 April 2005
• Vorster, Wim “‘Verstommende intellek’ kroon op veelsydigheid” “Beeld” 3 Junie 2010

Ongepubliseerde dokumente

• Vorster, Wim “Outobiografie van ’n onbekende” Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein 15 April 1986