Wikipedia

Zirk van den Berg

Suid-Afrikaanse skrywer

Zirk van den Berg, ’n Suid-Afrikaanse skrywer, is op 14 Julie 1960 in Walvisbaai in Suidwes-Afrika (tans Namibië) gebore as die vierde van vyf kinders.

Lewe en werk

wysig

Van den Berg het twee ouer susters, ’n ouer broer en ’n jonger suster. Sy oupa Zirkie van den Berg het in die Eerste Wêreldoorlog saam met generaal Louis Botha in Suidwes teen die Duitsers geveg en het in die laat twintigerjare permanent teruggekeer daarheen. Sy pa, Martiens van den Berg, word op ’n plaas in die Kalahari groot. Martiens word later die stadstesourier op Walvisbaai. Van den Berg se oupa aan moederskant, Andries Bredenkamp, het as transportryer die Dorslandtrekkers in die twintigerjare help terugtrek uit Angola en het hom op ’n plaas in die Khomas Hochland gevestig. Van den Berg se ma, Hettie Bredenkamp, is in Windhoek gebore. Na haar troue met Martiens word sy ’n tuisteskepper.

Van den Berg word in Suid-Afrika groot nadat sy pa ’n pos as stadstesourier by die Stadsraad van Bellville aanvaar het. Hy deurloop sy gehele skoolloopbaan in Bellville en matrikuleer in 1978. Hierna word hy met ’n beurs van Nasionale Pers ’n student aan die Universiteit van Kaapstad waar hy Afrikaans-Nederlands en Kunsgeskiedenis as hoofvakke het vir die B.A.-graad, wat hy aan die einde van 1981 verwerf. Van April 1980 af werk hy gedurende vakansies by Die Burger, destyds nog in Keeromstraat. Na universiteit gaan hy Johannesburg waar hy as subredakteur by Beeld werk. Tydens sy militêre diensplig is hy as joernalis verbonde aan die leërkoerant Uniform. In hierdie tyd vestig hy hom weer in Kaapstad, waar hy weer verbonde is aan Die Burger, eers as misdaadverslaggewer en later as lid van die kunsredaksie. Die skrywers Kerneels Breytenbach, André le Roux, Johann Botha en Emile Joubert is hier van sy kollegas. Hy het ook in hierdie tyd vir sowat agtien maande ’n besondere verhouding met Anoeschka von Meck. In 1990 is hy getroud met Elsabé Pretorius, wat hy reeds van sy skooljare af ken, en twee kinders word uit die huwelik gebore, Bernard en Anna.

Na die publikasie van sy eerste kortverhaalbundel, Ekstra dun vir meer gevoel, werk hy vanaf ongeveer 1990 by Sanlam in die kommunikasiedepartement as kopieskrywer, waar François Bloemhof, Deon Meyer, Regina Kemp en Rudie van Rensburg sy kollegas is. Daarna word hy kopieskrywer in die reklamewese, eers vanaf 1994 by Saatchi & Saatchi en later by Berry Bush/BBDO. In hierdie hoedanigheid verower hy ’n Pendoring toekenning vir Afrikaanse advertensies met sy gevatte Blafana-Blafana hondekos-advertensie vir Husky.[1]

In Augustus 1998 verhuis hy met sy gesin na Nieu-Seeland, waar hulle in Browns Bay in die noordelike voorstede van Auckland woon.[2] In Nieu-Seeland was hy bevriend met die skrywer Ryk Hattingh, wat nie ver van hom af gewoon het nie.[3]

Skryfwerk

wysig

Reeds in 1979, op agtienjarige ouderdom, verskyn sy eerste kortverhaal, Die moontlikheid, in Die Huisgenoot. Hierna lê hy verskeie manuskripte aan Tafelberg Uitgewers voor, wat almal afgekeur word. Sy kollega André le Roux gee hom die raad om “resensies van die lewe” te skryf, wat lei tot sy debuutkortverhaalbundel Ekstra dun vir meer gevoel.[4][5] Die titel is gekies na aanleiding van 'n advertensie vir kondome. Die kortverhale in hierdie bundel is kort en kompak en gee meermale op joernalistieke wyse verslag van die moderne wêreld en grootstad se geweld, seks, voyeurisme en eensaamheid. Soos die titel verwys na 'n sekere soort voorsorgmaatreël word die verhale bevolk deur karakters wie se voorsorgmaatreëls teen die lewe te dun was en lei tot pyn en ontnugtering. Slim kommentaar (reeds deur die titel gesuggereer) word ook op seks gelewer, wat veronderstel is om die persoonlikste, intiemste uiting van menslike gevoelens te wees, maar in die samelewing heeltemal misbruik word en sodoende sy gevoelswaarde verloor. Die oorheersende gevoel in die bundel is ontnugtering met die wêreld soos wat hy in al sy naaktheid is, met 'n sterk aanvoeling vir die ritme, interpunksie, woordkeuse, invalshoek, titel en slotreëls wat van die kortverhaal 'n unieke kunsvorm maak. Hy maak ook treffende gebruik van 'n oop slot, waar die leser self die suggesties van die verhaal moet oorweeg om die verhaal te voltooi, terwyl die interaksie tussen verskillende verhale veroorsaak dat nabetragting eintlik eers kan plaasvind nadat al die verhale gelees is. Die agtergrond van baie van die verhale is Kaapstad, hoewel Angola en die grensoorlog ook betrek word. Besonder geslaag is Makkerhulp, wat effektief van dubbelsinnigheid gebruik maak, terwyl Die druiweplukker 'n treffende karakterskets is.

In 1992 skryf van den Berg sy kortverhaal Henkie se storie in vir De Kat se kortverhaal wedstryd en word dit opgeneem in Die wond en ander verhale as een van die 21 beste verhale in die wedstryd. Henkie Hoogeland is 'n mongoolseun wat elke dag by oom Floris se sterfbed kom sit om hom geselskap te hou. Oom Floris lê in die buitekamer met slegs 'n klein venstertjie, sodat hy nie sy ultra-netjiese vrou San se huis besoedel nie. Floris vertel alles wat hom pla en wat hy lees aan Henkie, in die hoop dat Henkie dit, soos dit sy gewoonte was, aan almal sal oorvertel. Miskien is daar dan iemand wat later daarvan sal sin maak. Wat hy aan Henkie vertel en wat Henkie daarvan maak, kan selfs Henkie egter nie oorvertel nie. Van Zirk se kortverhale word in verskeie versamel bundels opgeneem, waaronder Eendag dag ek ek sien bloed in Reënboog saamgestel deur J.P. en Ria Smuts. Hierdie kortverhaal word ook opgeneem in Feesmaal onder redaksie van E.A. Swanepoel, Vuurslag onder redaksie van Hennie Aucamp en Storiepalet en Eeu onder redaksie van Abraham H. de Vries. Ander kortverhale soos Voor die trein en Makkerhulp verskyn in Wisselstroom onder redaksie van Hennie Aucamp, Die druiweplukker, Voor Dooimansdeur en Pa is altyd daar in Vuurslag van Hennie Aucamp en Rook verbode en Sewe soorte stront in Kort-kort. Sy kortverhale verskyn ook in ander versamel bundels soos Soort soek soort en 'n Rooie met ratte, Pa.

Die roman Wydsbeen[6][7] behandel die lewe van Estienne Barbier, 'n Franse fortuinsoeker wat in 1734 in die Kaap aangekom het as soldaat in diens van die Oos-Indiese Kompanjie.[8] Hy kom in botsing met die korrupte plaaslike owerhede, word voëlvry verklaar en in 1739 gevang en tereggestel. Die titel verwys na sy teregstelling deur die martel masjien wat sy ledemate in vier windrigtings uitmekaar skeur, maar kan ook gesien word as simbolies van 'n man wat wydsbeen oor twee wêrelde staan, naamlik werklikheid teenoor moontlikheid of 'n harde wet naas 'n idealistiese droom.[9] Hy is na oorlewering die eerste gewapende rebel in die Suid-Afrikaanse geskiedenis. Van den Berg teken Barbier as 'n asosiale antiheld en hy is nog 'n voorbeeld van die outsider-figuur in die Afrikaanse letterkunde. In die boek is sy opstand nie primêr te wyte aan diepgevoelde innerlike oortuigings en beginsels nie, soos die wreedheid teenoor die slavin Rosette getuig. Hy is eerder iemand wat in sy opstand sinvolheid en 'n bestaansreg probeer verkry. Eindelik beeld die roman die universele waarheid uit dat waar die droom teenoor die eise van die werklikheid te staan kom, 'n ideale oplossing of selfs gangbare kompromis so goed as uitgesluit is. Wydsbeen is in 1993 op die kortlyste vir die toekenning van die C.N.A. Debuutprys en die Rapportprys. In die middel negentigerjare lê hy die novelle Lam man aan Tafelberg Uitgewers voor en dit word aanvaar vir publikasie, maar hy onttrek dit wanneer hy nie gelukkig is met sekere aspekte daarvan nie.

In Nieu-Seeland publiseer hy in 2004 die misdaadroman Nobody dies.[10] Hierdie roman speel hom steeds in Suid-Afrika af en vra ernstige vrae oor getuiebeskermingsprogramme, waar getuies wie se lewens in gevaar is, moet verdwyn en 'n nuwe identiteit kry.[11] Erica van der Linde is aan die hoof van die getuiebeskermingsprogram in Kaapstad en laat die getuies permanent verdwyn deur hulle te vermoor. Omdat die getuies tussen identiteite is, soek niemand hulle nie en niemand kry hulle nie. Daniël Enslin is 'n doodgewone man wie se enigste bron van opwinding 'n onwaarskynlike vriendskap met die skelm Frank Redelinghuys is. Daniël verrig klein takies vir Frank, maar wanneer hy sien hoe 'n moord gepleeg word, kontak hy die polisie. Hier kom hy in kontak met die polisieman Mike Acker, wie se een groot missie in die lewe is om Frank Redelinghuys agter tralies te kry. Mike weet dadelik Daniël se lewe is in gevaar. Hy probeer hom veilig hou deur hom in 'n sel te sit, maar Redelinghuys reël 'n aanslag op sy lewe. Nou moet Daniël verdwyn en Erica is die vrou wat dit moet reël. In die afgeleë plek waar sy hom voorberei op sy nuwe lewe word van die begin af kat en muis gespeel en Daniël oorleef die aanslag wat Erica op sy lewe maak. Nou sien Erica 'n magtelose man wat gevaarlik geraak het. Die boek word 'n soeke na self-identiteit in 'n omgewing waar getuies van hulle vorige lewens weggevat word en in 'n staat van afwagting en onsekerheid geplaas word. Veral die karakters van Daniël, Mike en Erica word goed ontwikkel. Die NZ Herald loof die boek as een van die vyf beste spanningsverhale van die jaar, die enigste plaaslike boek op hulle lys. Wanneer geen Suid-Afrikaanse uitgewer belangstel in die boek nie, gee hy dit in 2011 self as e-boek uit, sodat dit wêreldwyd oor die Internet te koop is. Hy vertaal die boek en dit word in Afrikaans uitgegee as 'n Ander mens.[12] Die boek[13] wen in 2014 die kykNET-Rapportprys in die rolprentkategorie.[14] 'n Rolprent wat op die boek gegrond is, word in 2019 uitgereik.

Halfpad een ding[15] is 'n storie oor die Anglo-Boereoorlog.[16] Gideon Lancaster is 'n Nieu-Seelander wat aan die Engelse kant in die oorlog veg, maar sy ma is Hollands en hy praat die taal vlot. Hy kry opdrag van majoor Bryce van die Britse Intelligensiediens om te maak of hy 'n Hollander van Java is wat by 'n Boerekommando wil aansluit om so by generaal Christiaan de Wet uit te kom. In die proses ontmoet hy verskeie karakters, wat elkeen 'n ander aspek van die oorlog uitbeeld. Die bittereinder Jacob is die kommandant van sy nuwe kommando terwyl die Joodse winkelier Matzdorff wil ophou veg. Esther Calitz is 'n mooi jong Boeremeisie wat die menslike simbool is van die effek van die konsentrasiekampe en verwoesting van die plase, terwyl die sestienjarige Steyn die jeug verteenwoordig. Gou word Gideon in twee geskeur weens sy opdrag van die Engelse en die meelewing wat hy met die Boere het nadat hy hulle persoonlik ontmoet het.

Die vertes in, wat in 1905 in die destydse Duits Suidwes-Afrika afspeel verskyn in 2018 (ook in Engels onder die titel Parts unknown) en 'n eietydse novelle, Ek wens, ek wens, in 2019.

As vertaler is hy verantwoordelik vir Wilbur Smith se The sound of thunder, wat as Donderslag[17] in Afrikaans gepubliseer word, A sparrow falls, wat as Wildernis verskyn, en Gold wat as Goudmyn verskyn. Hy vertaal ook die krieketspeler A.B. de Villiers se outobiografie en Philip Kerr se misdaadromans The Pale Criminal (Doodsbleek) en A German requiem (Doodslied vir Duitsland).

Sy komiese televisiedrama Draadwerk[18] word in 1994 oor Suid-Afrikaanse televisie uitgesaai[19] as deel van die Vierspel reeks.[20] Vier skrywers (Zirk, Eleanor Baker, Melvin Whitebooi en André le Roux) het dieselfde gegewe gekry wat hulle as wegspringplek vir 'n enkeldrama moes gebruik.[21] Die gegewe was: 'n Eensame ou man woon alleen op 'n afgeleë plaas met sy kat as enigste geselskap. Naby die plaashuis is 'n bos waar die ou man gaan stap. Hier vind hy 'n beseerde vreemdeling wat sy lewe verander. Die verhaal moet met dié gegewe en hoogstens nog twee karakters vertel word. In Draadwerk probeer die eksentrieke ou man die weerlig inspan om na sy huis te gelei vir elektrisiteit en Eskom so te fnuik. Intussen word 'n bankklerk met 'n trommel geld ontvoer deur 'n rower wat eintlik 'n akteur wou wees. Almal beland dan saam in die ou man se bos met komiese en spannende gevolge. Wanneer die Vierspel-konsep later herhaal word, skryf hy die gesinsdrama Oor die muur. Dit is die verhaal van 'n skrywer en 'n aktrise wat so in hul eie wêreld leef, dat hulle nie die werklikheid van die skrywer se dogter se ambisie raaksien nie. Die drama word uitgesaai met Marie du Toit in die hoofrol.[22]

Publikasies

wysig
  • 1989 - Ekstra dun vir meer gevoel
  • 1992 - Wydsbeen
  • 2004 - Nobody Dies (in Nieu-Seeland)
  • 2013 -  'n Ander mens (vertaling in Afrikaans van Nobody Dies)
  • 2014 - Halfpad een ding (ook in Engels as Half of one thing)
  • 2018 - Die vertes in (Deel 1 van die Siegfried Bock-trilogie) (ook in Engels as Parts unknown)
  • 2019 - Ek wens, ek wens
  • 2020 - Tweegevreet (Deel 2 van die Siegfried Bock-trilogie)
  • 2020 - I Wish, I Wish (in Nieu-Seeland)
  • 2021 - Een of ander held (Deel 3 van die Siegfried Bock-trilogie)
  • 2022 - Die onsigbare pou
  • 2023 - Geheim van die gruwelsand
  • 2024 - Hemel en aarde en ons[23]

Vertalings

wysig
  • 2015 - Donderslag – Wilbur Smith
  • 2016 - AB, die outobiografie – A.B. de Villiers
  • 2017 - Wildernis – Wilbur Smith
  • 2017 - Goudmyn – Wilbur Smith
  • 2019 - Doodsbleek – Philip Kerr
  • 2019 - Doodslied vir Duitsland – Philip Kerr

Toekennings

wysig
  • W.A. Hofmeyr-prys 2020 vir Ek wens, ek wens
  • kykNET-Rapportprys vir fiksie 2020 vir Ek wens, ek wens
  • kykNET-Rapportprys vir film 2020 vir Ek wens, ek wens
  • kykNET-Rapportprys vir film 2014 vir 'n Ander mens

Bronne

wysig

Verwysings

wysig
  1. ↑ Kannemeyer, J.C. (2005). Die Afrikaanse literatuur 1652-2004 (1e uitg. uitg.). Kaapstad en Pretoria: Human & Rousseau.
  2. ↑ Van den Berg, Zirk “Terwyl die son skyn in S.A.” “Sarie” 21 April 1999
  3. ↑ Marais, Danie (29 Junie 2013). "Op die spoor van 'n ander lewe". By. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 1 Mei 2016.
  4. ↑ Aucamp, Hennie “Die Burger” 29 Maart 1990
  5. ↑ Engelbrecht, Theunis “Insig” Mei 1990
  6. ↑ De Vries, Abraham H. “Die Burger” 8 Desember 1992
  7. ↑ Kannemeyer, J.C. “Rapport” 8 November 1992
  8. ↑ Van Zyl, in “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 31, no. 2, Mei 1993
  9. ↑ Joubert, Emile Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1992/10/29/6/6.html Geargiveer 28 Oktober 2013 op Wayback Machine
  10. ↑ Crime Watch: http://kiwicrime.blogspot.co.za/2012/06/9mm-interview-with-zirk-van-den-berg.html
  11. ↑ Retief, Hanlie Rapport: http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2013/06/22/RH/6/23Junie-boek.html
  12. ↑ Malan, Mariana “Beeld” 24 Junie 2013
  13. ↑ NB-Uitgewers: http://www.nb.co.za/Authors/8316 Geargiveer 19 Augustus 2016 op Wayback Machine
  14. ↑ Bookslive: http://nb.bookslive.co.za/blog/2013/06/21/zirk-van-den-berg-gesels-met-karin-brynard-by-die-bekendstelling-van-n-ander-mens/ Geargiveer 26 Junie 2015 op Wayback Machine
  15. ↑ De Beer, Erika “Beeld” 17 Maart 2014
  16. ↑ Pretorius, Fransjohan “Die historisiteit van resente Afrikaanse historiese fiksie oor die Anglo- Boereoorlog” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 52 no. 2 Lente 2015
  17. ↑ Rust Riette “Rapport” 17 Januarie 2016
  18. ↑ Grütter, Wilhelm Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1994/10/14/2/23.html Geargiveer 28 Oktober 2013 op Wayback Machine
  19. ↑ Roos, Martjie Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1994/04/12/4/26.html Geargiveer 28 Oktober 2013 op Wayback Machine
  20. ↑ TV-redaksie “Nuwe talent bring ‘Vierspel’ na kassie” “Die Burger” 23 September 1994
  21. ↑ Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1994/09/23/3/15.html
  22. ↑ Olivier, Nita en Roos, Martjie “TV-blomtyd vir drama-jonges” “Die Burger” 25 Februarie 1994
  23. ↑ https://maroelamedia.co.za/afrikaans/boeke/boek-van-die-maand-hemel-en-aarde-en-ons-deur-zirk-van-den-berg/ Opgespoor en besoek op 26 April 2024
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Zirk_van_den_Berg&oldid=2666670"