Byvreter

Byvreters (Meropidae) is 'n familie van voëls in die orde Coraciiformes. Die familie omvat 26 spesies wat in drie genera ingedeel is.

Byvreters
Europese byvreters (Merops apiaster)
Wetenskaplike klassifikasie
Domein:	Eukaryota
Koninkryk:	Animalia
Filum:	Chordata
Klas:	Aves
Orde:	Coraciiformes
Familie:	Meropidae Rafinesque, 1815
Genera
Nyctyornis Meropogon Merops

Byevreters is voëls wat tot die familie Meropidae behoort. Hulle is almal insekvreters wat hul prooi vang terwyl hulle rondvlieg, of wat vanaf ’n uitkykpos soos telefoondrade blitsvinnig op hul prooi afpyl as hulle verbyvlieg. Kenmerkend van die byevreters is hul besonder helder en opvallende kleure, effens geboë snawels en lang, gepunte vlerke. Hul manier van vlieg herinner baie aan die van die swaeltjie. Die byevreters se verspreidingsgebied is beperk tot die tropiese en subtropiese dele, hoewel hulle ook al in gematigde lugstreke gesien is.

So is die Europese byevreter, die Merops apiaster, wat oral in Suider-Afrika voorkom, ook al as "besoekers" aan Nederland, België en Engeland bekend. Hulle het ook al daar gebroei. Die byevreters leef hoofsaaklik van bye, perdebye en ander insekte. Hulle grawe hul neste in sand- en grondwalle. Hulle lê spierwit eiers in die grondwal in ’n smal tonnel, wat tot 2 m lank kan wees.

Voedsel en vyande

Die 24 soorte byevreters word in sewe genusse ingedeel. By enkele soorte is die middelste stertvere langer. Hulle kan insekte besonder rats uit die lug vang omdat hul snawels lank en effens geboë is. Die byevreters se kos bestaan uit vlieë, bye en perdebye, kewers en ander insekte, maar hoofsaaklik uit bye en perdebye. Die byevreters het min behoefte aan water. Hulle drink feitlik nooit water nie omdat die vog in hul kos blykbaar heeltemal voldoende is om hul behoefte aan water te bevredig. Tot dusver is daar nog nie baie bekend oor die byevreters se natuurlike vyande nie. Slange en reptiele is waarskynlik hul belangrikste vyande. Hulle wag gewoonlik in die byevreters se neste en vreet ook hul eiers op. Buite hul neste word byevreters deur roofvoëls voorgelê.

Die Europese byevreter

Die Europese byevreter (Merops apiaster) is 25 cm lank, het 'n kastaiingbruin tot geel rug en 'n heldergeel keel met 'n smal, swarterige dwarsstreep aan die onderkant van die nek. Die res van die lyf is blougroen, die oë is rooi, die snawel is swart en die pote grysbruin. Die twee geslagte lyk eenders. Die agterkop, mantel en kruis van die onvolwasse voel is groen en die middelstertvere is nie verleng nie. In Europa is hierdie voël 'n somergas en word hulle gewoonlik in swerms gesien. Hulle broei in die warm, sonnige gebiede rondom die Middellandse See en in Wes- en Suid-Afrika, waar hulle meestal langs mere en riviere bly.

Hulle het 'n voorkeur vir oop, onbegroeide gebiede omdat die meeste insekte daar voorkom. In teenstelling met die meeste ander byevreters, is die Europese byevreter ’n trekvoël. Wanneer dit koud is, trek hulle om in die tropiese dele van Afrika te oorwinter. Hulle trek soms selfs na Indië. Voor die eintlike broeityd vind paring plaas. Die mannetjie probeer dan met dansbewegings die wyfie se guns wen. In die paartyd toon byevreters ook 'n bepaalde gedrag ten opsigte van hul gebied.

By hulle gaan dit nie, soos by die meeste ander diere die geval is, oor die beskerming van hul kosvoorraad nie. Dit blyk duidelik daaruit dat die byevreters ophou om hul gebied te beskerm sodra die eiers klaar gelê is, hoewel daar kort daarna tog wei baie kos nodig is wanneer die kleintjies uitgebroei het. Hulle verjaag vermoedelik die ander mannetjies uit die gebied net sodat paring ongestoord kan plaasvind. Albei die ouers maak agter in die tonnel 'n kamertjie waar hulle in die harde, onverteerbare insekuitwerpsels, wat 'n soort harnas vorm, hul eiers lê. Die spierwit eiers lyk baie soos die van die ysvoël (Alcedo atthis), maar is effens groter. In die broeityd los die mannetjie en die wyfie mekaar af.

Ongeveer drie weke nadat die kleintjies uitgebroei het, kan hulle vlieg. In die begin kom die jong voëls gereeld na die ouers se nes terug om daar te oornag. Die Europese byevreters verklap hul teenwoordigheid meestal deur hul kenmerkende geroep, wat gehoor word wanneer die voëls baie hoog vlieg. Hulle sal snags roep as dit heldermaan is. Hul roepgeluide help om die groep bymekaar te hou. Byevreters vlieg dikwels baie ver om kos te soek, maar kom saans gewoonlik na dieselfde slaapplek terug.

Die rooibors-byevreter

Die rooibors-byevreter (Merops nubicoides) uit Noord – en Sentraal-Afrika het ’n pragtige rooi kleur en ’n blink, donkergroen kop. Die vlerke is donkerder as die rug, die kruis is hemelsblou en die slagvere het swart punte. Die pens is helder karmosyn, die onderste stertvere blou en die stert donker.

Die mannetjie en die wyfie lyk eenders. Die middelste stertvere is verleng, die oë is bruin met ’n swart streep daardeur, die snawel swart en die pote bruin-askleurig. Hulle vergader teen sononder in groot swerms by hul slaapplek, maar bedags word hulle in pare of klein groepe gesien terwyl hulle van hul uitkykposte insekte vang. Hulle eet veral sprinkane, daarom vervul hulle ’n baie belangrike rol in die biologiese ewewig in die natuur. Die byevreter hou meestal in die omgewing van riviere en moerasagtige gebiede.

Ander soorte byevreters wat ook in Afrika voorkom, is die rooikeel-byevreter (Merops bullockoides), wat veral langs riviere en droë lope in die noordoostelike helfte van Suider-Afrika hou, en die kleinbyevreter (Merops pusillus), wat ook naby riviere en strome bly, maar buite broeityd word hulle soms ver van water aangetref. Hulle kom ook in die noordoostelike helfte van Suider-Afrika voor. Die swawelstert-byevreter (Merops hirunddineus) word van bosveld met ’n taamlike hoë reënval tot in woestynagtige savannes, droë rivierlope en dor gebiede aangetref. Hulle verspreidingsgebied is die noordelike twee derdes van Suider-Afrika.

Spesies

Spesies in Suider-Afrika

• Kleinbyvreter, Merops pusillus
• Blouwangbyvreter, Merops persicus
• Witkeelbyvreter, Merops albicollis
• Swaelstertbyvreter, Merops hirundinaeus
• Rooikeelbyvreter, Merops bullockoides
• Roeskopbyvreter, Merops boehmi
• Olyfbyvreter, Merops superciliosus
• Europese Byvreter, Merops apiaster
• Rooiborsbyvreter, Merops nubicoides

Spesies in ander wêrelddele

• Nyctyornis amictus
• Nyctyornis athertoni
• Meropogon forsteni
• Merops orientalis
• Merops philippinus
• Merops gularis
• Merops muelleri
• Merops bulocki
• Merops variegatus
• Merops oreobates
• Merops breweri
• Merops revoilii
• Merops ornatus
• Merops viridis
• Merops leschenaulti
• Merops malimbicus
• Merops nubicus

Bronnelys

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-45-1 band

Eksterne skakels

• Wikispecies het meer inligting verwant aan Byvreter
• (en) "Bee-eater". Encyclopædia Britannica. Besoek op 27 Augustus 2019.