Charles de Gaulle
Charles André Joseph Marie de Gaulle (gebore 22 November 1890 in Lille - oorlede 9 November 1970 in Colombey-les-Deux-Églises) was 'n Franse generaal en politikus. Hy was die leier van die Vrye Franse Magte (Frans: Forces françaises libres) gedurende die Tweede Wêreldoorlog en hoof van die tussentydse regering in 1944-46. Hy is gevra om 'n nuwe regering te stig in 1958. De Gaulle was die inspirasie vir 'n nuwe grondwet en was die Vyfde Republiek se eerste president vanaf 1959 tot 1969.
| Charles de Gaulle | |
 | |
President van Frankryk
Mede-Prins van Andorra | |
| Ampstermyn 8 Januarie 1959 – 28 April 1969 | |
| Eerste minister | Michel Debré (1959–1961) Georges Pompidou (1962–1968) Maurice Couve de Murville (1968–1969) |
|---|---|
| Voorafgegaan deur | René Coty |
| Opgevolg deur | Alain Poher (interim) Georges Pompidou |
Leier van die Vrye Franse Magte
| |
| Ampstermyn 18 Junie 1940 – 3 Julie 1944 | |
| Voorafgegaan deur | Franse Derde Republiek |
| Opgevolg deur | Voorlopige Regering van die Franse Republiek |
President van die Voorlopige Regering van die Franse Republiek
| |
| Ampstermyn 20 Augustus 1944 – 20 Januarie 1946 | |
| Voorafgegaan deur | Philippe Pétain (as staatshoof van Vichy-Frankryk) Pierre Laval (as regeringshoof) |
| Opgevolg deur | Félix Gouin |
Eerste Minister van Frankryk
| |
| Ampstermyn 1 Junie 1958 – 8 Januarie 1959 | |
| President | René Coty |
| Voorafgegaan deur | Pierre Pflimlin |
| Opgevolg deur | Michel Debré |
Minister van Verdediging
| |
| Ampstermyn 1 Junie 1958 – 8 Januarie 1959 | |
| President | René Coty |
| Eerste minister | Charles de Gaulle |
| Voorafgegaan deur | Pierre de Chevigné |
| Opgevolg deur | Pierre Guillaumat |
Minister vir Algeriese Sake
| |
| Ampstermyn 12 Junie 1958 – 9 Januarie 1959 | |
| President | René Coty |
| Eerste minister | Charles de Gaulle |
| Voorafgegaan deur | André Mutter |
| Opgevolg deur | Louis Joxe (1960) |
Staatsekretaris van Oorlog
| |
| Ampstermyn 6 Junie 1940 – 16 Junie 1940 | |
| Eerste minister | Paul Reynaud |
| Voorafgegaan deur | Hippolyte Ducos |
| Opgevolg deur | Amp afgeskaf |
Persoonlike besonderhede
| |
| Gebore | 22 November 1890 Lille, Frankryk |
| Sterf | 9 November 1970 Colombey-les-Deux-Églises, Frankryk |
| Politieke party | Versameling van die Franse mense (1947-1955) Unie vir die Nuwe Republiek (1958-1968) Unie van Demokrate vir die Republiek (1968-1970) |
| Eggenoot/-note | Yvonne de Gaulle |
| Kind(ers) | 3 |
| Religie | Rooms-Katolieke Kerk |
| Handtekening | 
|
Militêre Diens
| |
| Lojaliteit | Franse gewapende magte Vrye Franse Magte |
| Diens/Tak | Franse weermag |
| Jare in diens | 1912–1944 |
| Rang | Brigadier-generaal |
| Eenheid | Infanterie |
| Oorloë/Veldslae | Eerste Wêreldoorlog
|
Agtergrond
wysigCharles de Gaulle is veral bekend as stigter en eerste president (1958-1969) van die Franse Vyfde Republiek. Sy bekwaamheid as politieke leier het egter al gedurende die Tweede Wêreldoorlog na vore gekom toe hy leier van die Franse versetbeweging was. As versetleier en as president het hy daarna gestrewe om aan Frankryk 'n onafhanklike posisie in die wêreldpolitiek te besorg. Dié strewe het hom in konflik gebring met die VSA en het ook daartoe gelei dat hy binnelandse aangeleenthede ten gunste van buitelandse politiek verwaarloos het.
Loopbaan
wysigVoordat hy in 1940 tot die politiek toegetree het, het hy 'n loopbaan in die leër gevolg. By die offisierskool in Saint Cyr het hy die bynaam "lang aspersie" verkry. Gedurende die Eerste Wêreldoorlog is hy meer as een keer gewond en is hy deur die Duitsers gevange geneem. Hy het vyf keer probeer ontsnap.
In 1925 is De Gaulle aangestel as adjudant van maarskalk Philippe Pétain (1856-1951), die "held van Verdun". Hy het ook begin om boeke en artikels oor militêre onderwerpe te publiseer. Een van sy bekendste geskrifte is Die weg na 'n beroepsleër (1934). Daarin pleit hy onder andere dat pantservoertuie op groter skaal gebruik moet word om die land te verdedig. Hierdie vreemde siening het groot opskudding onder sy vakgenote en politici veroorsaak.
Toe Frankryk in 1940 deur Duitsland ingeval is, is De Gaulle aangestel as bevelvoerder van 'n pantserdivisie by Laon. As beloning vir die sukses wat hy hiermee behaal het, is hy bevorder tot brigadier-generaal. In Junie 1940 het hy vir 'n kort tydjie ondersekretaris van verdediging geword.
Leier van die Franse versetbeweging
wysigNadat Pétain op 22 Junie 1940 'n wapenstilstand met Duitsland gesluit het, het De Gaulle na Londen vertrek, van waar hy die Franse verset teen die Duitse besetting voortgesit het. Hy het met 'n radioveldtog begin teen Pétain en die ander Franse leiers wat in die Vichy-regering met die Duitsers saamgewerk het. In sy afwesigheid is hy weens hoogverraad en drostery deur Pétain ter dood veroordeel. Mettertyd het die versetgroepe in Frankryk De Gaulle as hul leier beskou.
Verhouding met die VSA
wysigDie Amerikaners het De Gaulle se politieke aspirasies gewantrou en steun verleen aan genls. Giraud en Darlan. Dwight D. Eisenhower, opperbevelhebber van die Amerikaanse magte, wou aan die twee generaals die leiding gee in 'n geallieerde bestuur wat in die bevryde Frankryk gevestig sou word. In die VSA is offisiere en amptenare opgelei om die Franse regering ná die bevryding oor te neem, en in Washington is daar selfs spesiale banknote gedruk wat as Franse betaalmiddel moes dien. Selfs toe Darlan in 1942 gedood is en Giraud hom in 1944 ten gunste van De Gaulle onttrek het, het die Amerikaners voortgegaan om De Gaulle te ignoreer. Hulle het gewag tot op die dag vóór die groot Geallieerde inval in Normandië voordat hulle hom van hul invalsplanne in kennis gestel het.
Terug na Parys
wysigAan die einde van Augustus 1944 kon De Gaulle terugkeer na Parys, waar hy 'n wetgewende vergadering byeengeroep het om 'n nuwe regering vir Frankryk saam te stel. De Gaulle het gevrees dat die Kommuniste, wat 'n belangrike rol in die versetbeweging gespeel het, die mag in die land sou oorneem. Hy het die wind uit hul seile probeer neem deur self in Desember 1944 'n Frans-Russiese vriendskapsverdrag aan te gaan. Hy was ook bekommerd oor 'n moontlike herhaling van die politieke chaos wat voor die oorlog geheers het. Volgens hom het die Derde Republiek (1871-1940) gefaal omdat die uitvoerende gesag te swak was en die parlement oor genoeg mag beskik het om voortdurend regerings te maak of te breek. In sulke omstandighede kan 'n goed funksionerende bestuur nie tot stand gebring word nie.
As hoof van die voorlopige regering het De Gaulle 'n nuwe grondwet probeer invoer wat meer mag aan die uitvoerende gesag sou verleen. Toe dit egter blyk dat die wetgewende vergadering nie daarvoor te vinde was nie, het hy in Januarie 1946 uitgetree. Die volgende jaar het hy weer 'n poging aangewend om die land regeerbaar te maak en het hy voorgestel dat 'n eenheidsparty gestig word. Die "Rassemblement du Peuple Français" (RPF) moes as teenvoeter dien teen die Katolieke, Kommuniste en Sosialiste wat voortdurend onder mekaar baklei het. Die RPF het vinnig steun gewen maar ook later in onenigheid verval, sodat De Gaulle hom gehaas het om hom van die party te distansieer. Daarna het hy hom tot in 1958 aan die politiek onttrek.
Die Algerynse kwessie
wysigIn 1958 was die Vierde Republiek, mank aan dieselfde gebreke as die Derde, magteloos teen die stryd om onafhanklikheid wat deur Algerynse nasionaliste gevoer is. As laaste toevlug is die hulp van De Gaulle ingeroep. Hy het hom bereid verklaar om die regering oor te neem, mits die grondwet verander word. Die grondwet wat hy laat opstel het, het die mag van die parlement ingekort en dié van die president uitgebrei. In 'n referendum het die oorgrote meerderheid van die Franse bevolking die nuwe grondwet aanvaar. So het die Vyfde Republiek in 1958 tot stand gekom, met De Gaulle as eerste president.
De Gaulle se eerste taak as president was om die Algerynse krisis die hoof te bied. Toe hy insien dat Frankryk nooit sy gesag oor die kolonie sou kon herstel nie, het hy weer eens deur middel van 'n referendum die volk laat beslis oor 'n voorstel dat Algerië onafhanklik word. Die voorstel is aanvaar en by die Konferensie van Evian in Maart 1962 het Algerië onafhanklik geword. Enkele maande later het 'n regse groep wat teen die Algerynse onafhanklikheid gekant was, 'n mislukte aanslag op De Gaulle se lewe gedoen. Die Organisation Armée Secrète (OAS) voer in Algerië talle terreuraanvalle uit, veral op Moslems, maar ook in Parys, en hulle vermoor selfs die burgemeester van Évian, omdat die konferensie daar gehou is. Hierdie geheime leër bestaan veral uit Franse offisiers en selfs generaals soos die pied-noir Generaal Edmond Jouhaud. [1]
ʼn Nuwe rol vir Frankryk
wysigDe Gaulle het met ontsteltenis aanskou hoe Frankryk se internasionale prestige in die loop van die 20e eeu gedaal het en hoe Amerika sedert 1945 op die voorgrond getree het as leier van die Westerse lande. Hy het hom dit ten doel gestel om Frankryk 'n belangriker rol in wêreldpolitiek te laat speel.
Om sy doel te bereik, moes hy eers die binnelandse politieke en ekonomiese situasie stabiliseer. Afgesien van die nuwe grondwet van 1958 het hy maatreëls ingestel om die leër te herorganiseer en die frank te stabiliseer. Hy het ook begin met die opbou van 'n Franse kern mag (force de frappe). Reeds in 1958 het hy voorgestel dat Frankryk, Brittanje en die VSA 'n leidende driemanskap in NAVO moet vorm. Nie een van sy twee Navo-bondgenote was egter hiervoor te vinde nie. Hierop het De Gaulle 'n koel houding teenoor NAVO begin inneem en in 1966 selfs alle Franse magte aan die NAVO-bevel onttrek. Frankryk het egter lid van NAVO gebly. Teenoor die ander vyf lede van die Europese Ekonomiese Gemeenskap word die houding ook verander. De Gaulle verwerp die idees oor supranasionalisme van Robert Schuman en weier om besluitneming met gekwalifiseerde meerderheid, wat reeds in die Verdrag van Rome staan, in te voer. Frankryk boikot in 1966 selfs 'n halfjaar lank die vergaderings van die EEG. Die kompromis van Luxemburg bring Frankryk terug na die EEG-tafel, maar die verhoudings is versteur. [2]
De Gaulle het hom ook verset teen pres. John F. Kennedy van Amerika se pogings om die politieke en ekonomiese samewerking tussen NAVO-lande te vergroot. Hy het Kennedy se planne gedwarsboom deur te verhinder dat Brittanje, Amerika se getrouste bondgenoot, lid van die EEG word. Hy wou teen elke prys voorkom dat Amerika 'n sterk houvas op Europa verkry. Daarom het hy militêre samewerking tussen die EEG-lande gepropageer -buite die NATO en onder Franse leierskap- en probeer om die kloof tussen Wes- en Oos-Europa te oorbrug. Sy planne vir 'n onafhanklike Europa kon nie verwesenlik word nie omdat hy nie genoeg steun daarvoor by die ander EEG-lande gevind het nie. Sy ontspanningsbeleid ten opsigte van Oos-Europa het misluk vanweë Russiese inmenging in 1968 in Tsjeggo-Slowakye.
Mislukte binnelandse bestuur
wysigIn 1968 het De Gaulle 'n groot terugslag aan die tuisfront beleef. Sy verwaarlosing van binnelandse aangeleenthede het tot arbeidsonrus gelei. Paryse studente het in opstand gekom teen die verouderde onderwysstelsel, die outoritêre politieke klimaat en perssensuur. Stakings, protesoptogte en grootskaalse onluste het die hele ekonomiese lewe van die land verlam. In Parys heers 'n rewolusionêre stemming. Die arbeiders en studente geniet die simpatie van die grootste gedeelte van die bevolking, veral in die groot stad.
De Gaulle bedwing met groot moeite die dreigende omwenteling, maar die einde van De Gaulle se politieke loopbaan was duidelik in sig. Die gedesentraliserende bestuurshervormings wat hy in 1969 voorgestel het, is in 'n referendum deur die volk afgekeur. Die afkeuring word nouliks deur die onderwerp van die referendum veroorsaak en meer deur die president wat dit voorgestel het. Vir De Gaulle was dit 'n aanduiding dat sy presidentskap ongewild was en hy het onmiddellik bedank. Hy het hom in Colombey-les-Deux-Églises gevestig en begin skryf aan sy Mémoires d'espoir. Op 9 November 1970, nog voordat die werk voltooi is, is hy oorlede.
Verwysings
wysig- ↑ The General: Charles De Gaulle and the France He Saved Jonathan Fenby Skyhorse Publishing, Inc., 2012, ISBN 1620874474, ISBN 9781620874479
- ↑ CVCE
Bronnelys
wysig- Wêreldspektrum, Volume 4, bl.218-219, ISBN 0908409451