Diamantbedryf

'n Diamant is die kosbaarste, skitterendste en hardste edelgesteente wat bekend is en bestaan uit kristallyne koolstof, gewoonlik kleurloos of getint en deursigtig of deurskynend. 'n Diamant is ŉ vorm van gewone koolstof wat onder geweldige hitte en druk gekristalliseer het. Die teorie wat vandag algemeen aanvaar word, is dat diamante miljoene jare gelede baie diep in die aarde gevorm is en tydens vulkaniese uitbarstings na die oppervlak uitgestoot is. Baie van die diamante het in die sogenaamde blougrond of kimberliet in die luggate van die ou vulkaniese pype en splete agtergebly. Hierdie pype kan 'n deursnee hê wat wissel van 'n paar meter tot 2 km. Van die pype en splete het met verloop van tyd op natuurlike wyse verweer, en sommige van die diamante wat daardeur blootgelê is, is deur vloedwater weggevoer en deur oertydse riviere afgevoer sodat dit in sekere streke gekonsentreer geword het. Dit is sulke sogenaamde alluviale diamante of spoeldiamante wat rivieroewers en aan die Weskus van Suid-Afrika ontgin word.

Diamante was al 3000 jaar v.C. bekend. Die woord diamant kom van die Griekse woord adamas, wat “staal” beteken. Dit is reeds tussen 800 en 600 v.C. in Indië ontgin. Nadat die eerste diamant in 1866 in Suid-Afrika ontdek is, het die soektog na diamante in alle erns begin en sedertien het die diamantbedryf sodanig gegroei dat die Republiek teen die 1980s die grootste produsent van sierdiamante ter wêreld was. Reeds in 1871 is diamante by Kimberley ontdek, en vier van die vyf diamanthoudende pype in die distrik lewer vandag nog diamante en sal waarskynlik nog lank diamante oplewer. Hierdie pype bevat die wêreld se rykste konsentrasie diamante. Die uitskot van die myne, wat deur die jare op hope gewerk is, word vandag opnuut met moderne metodes behandel en groot hoeveelhede diamante word winsgewend herwin.

In 1902 is diamante by die Premiermyn naby Cullinan ontdek. Vandag is dit een van die wêreld se modernste gemeganiseerde diamantmyne. Dit produseer hoofsaaklik nywerheidsdiamante, maar daar word ook sierdiamante van voortreflike gehalte uitgehaal. Die beroemde Cullinan-diamant van 3 106 karaat is in die myn ontdek. Die sierstene wat daaruit gesny is, is nou deeI van die Britse kroonjuwele. In sekere gebiede aan die Weskus van Suid-Afrika word diamantafsettings op die seeterrasse deur die Staat ontgin. Die delwerye strek vanaf die mond van die Oranjerivier tot by Port Nolloth, omtrent 88 km suid. Van die mooiste sierdiamante ter wêreld word hier uitgehaal. Omdat hierdie diamantvelde so ryk is, is daar destyds gevrees dat onbeheerde produksie tot 'n groot insinking in die diamantmark sou lei en dit was een van die redes waarom die Staat in 1928 beheer oor die diamantstreek oorgeneem het.

Die mees onlangse kimberlietpyp wat in Suid-Afrika ontdek is, is naby Lime Acres in die Noord-Kaap geleë. Die pyp, wat 'n deursnee van 1300 m het, word vanaf 1966 in die Finsch-diamantmyn ontgin. In Afrika kom diamante ook voor in die Demokratiese Republiek van die Kongo (voormalige Zaïre, Bakwanga is die grootste produseerder van nywerheidsdiamante in die wêreld), in die Sentraal-Afrikaanse Republiek, Ghana, Liberië, Tanzanië, Sierra Leone, die Ivoorkus, Angola, Botswana en Lesotho. Verder kom diamante ook voor in Indië, Borneo, Brasilië, Venezuela, Australië, die VSA en die Sowjetunie, maar op baie plekke is die afsettings so klein dat dit nie ekonomies ontgin kan word nie.

Diamante word volgens verskillende metodes ontgin, afhangende van waar dit voorkom. In Namibië, waar diamante in seebanke aangetref word, moet 'n dik laag sand, soms tot 30 m diep, eers verwyder word om die diamanathoudende gruis bloot te lê. Die gruis word dan uitgegrawe en met vragmotors vervoer na sifinstallasies, waar die sand en die grootste klippe uitgesif word. Die oorblywende gruis word dan na die herwinningsaanleg vervoer. Die konsentrasie van diamante in kimberliet en in die diamantdraende gruis langs die kus wissel van ongeveer een deel op 12 miljoen tot een op 100 miljoen. ŉ Ontsaglike hoeveelheid afvalmateriaal moet dus deurgewerk word.

Onder die metodes en tegnieke van herwinning wat vandag aangewend word, is hidrosiklone, swaarmedia-afskeiding, ghriestafels en optiese en x-straalafskeiders. Diamante word nie nat nie en wanneer die vergruisde erts oor ghriestafels gespoel word, bly die diamante aan die ghries vaskleef terwyl die gruis wegspoel. In plaas van handsortering in die finale stadium word x-straalverligting nou ook gebruik. Diamante skitter onder ŉ x-straal, terwyl die meeste ander swaar minerale dit nie doen nie.

In Suid-Afrika is die Finschmyn en die Koffiefonteinmyn oopgroefmyne. Die algemene metodes is egter die waar twee skagte - 'n hysskag vir die erts en 'n ventilasieskag – ongeveer 300 m van die rand van die pyp gesink word, en dan deur middel van tonnels met die pyp verbind word. Slegs sowat 20% van alle diamante wat gedelf word, word tot edelstene verwerk, en tydens kloof-, saag-, sny- en slypwerk wat daarvoor nodig is, gaan heelwat van die oorspronklike massa verlore. Wanneer die diamante geslyp word, word vlakke in bepaalde patrone daarop aangebring. Na gelang van die getal fasette word tussen baie vorms van geslypte diamante onderskei, waarvan die “briljant” die bekendste is. Diamante wat nie tot edelstene verwerk word nie, word in die nywerheid vir allerlei doeleindes gebruik, byvoorbeeld in sny- en slypstene en as stilusse vir platespelers. Die massa van diamante word in karaat aangedui; een karaat is gelyk aan 0,20 g. Diamantslypery word al eeue lank in Nederland (veral Amsterdam) en België (Antwerpen) beoefen, maar die afgelope eeu ook in Suid-Afrika, die VSA, Rusland en Wes-Duitsland, en sedert 'n aantal jare gelede in Israel. Omstreeks 1400 het daar in Wes-Europa reeds 'n bloeiende handel in diamante bestaan.

Amsterdam het in die 17de en 18de eeu die sentrum van diamanthandel geword, en het veral in die tweede helfte van die 19de eeu 'n bloeitydperk beleef. Na die Eerste Wêreldoorlog is die diamanthandel en die diamantnywerheid vir 'n groot deel na Antwerpen verskuif. In Suid-Afrika word die bemarking van diamante gehanteer deur die Vereniging van Diamantprodusente, wat onder andere al die De Beers-myne, die Consolidated Diamond Mines of South-West Africa/Namibia, die Premiermyn, die Diamond Corporation Pty Ltd en ook die Staat, in sy hoedanigheid as diamantprodusent, as lede het. Die bemarking van die diamante wat die belangrikste diamantmyne buite Suid-Afrika, soos byvoorbeeld dié in Angola, die Demokratiese Republiek van die Kongo, Sierra Leone en Tanzanië oplewer, word deur die Diamond Corporation gehanteer.

Die Vereniging van Diamantprodusente se hoofkantoor is in Kimberley. Al die Suid-Afrikaanse produsente stuur hulle diamante daarheen vir sortering en waardering. Nadat die waarde van die slypbare edelgesteentes beraam is, word dit op ŉ kwotastelsel verkoop, wat elke lid van die Vereniging in staat stel om ŉ sekere persentasie van die markaanvraag te lewer.

Die diamante word eers verkoop aan die Diamond Purchasing and Trading Company, wat dit dan verhandel aan die Diamond Trading Company, wat die stene in Londen en in Johannesburg op 'n stelsel van gereelde “besigtiging” van die hand sit.

Hierdie maatskappye beskik oor aansienlike voorrade en is ook in staat om gedurende markresessies van die produsente aan te koop. Hierdeur verminder die gevaar dat hulle gedwing kan word om diamante aan 'n onwillige mark aan te bied. 'n Oormatige toevoer van diamante kan daarom nooit die mynbedrywighede tot stilstand bring nie.

Die stabiliteit van die diamantbedryf in sy geheel word gereguleer deur die Sentrale Verkooporganisasie (SVO), wat sy hoofkwartier in Londen het.

Enkele van die beroemde diamante wat in gevind is, is die volgende (die syfers tussen hakies dui die massa in karaat aan nadat dit geslyp is): Hope (44,5), Florentine (137,21), Koh-i-noor (108,93), Ster van die Suide (128,8), Orloff (199,6), Jubilee (258,64) en Premier Rose (137,02).

Bron wysig

Wêreldspektrum, 1982, ISBN 090840946X band