Gerrit Smits
Ds. Gerrit Willem Smits (Renkum, provinsie Gelderland, Nederland, 19 Junie 1836 – 29 April 1894) was predikant in die Nederduitsch Hervormde Kerk.
| Ds. G.W. Smits | |
| |
Ds. G.W. Smits, van 1861 tot 1886 eerste Hervormde predikant van Rustenburg
| |
| Naam | Gerrit Willem Smits |
|---|---|
| Geboorte | 19 Junie 1836 Renkum, provinsie Gelderland, Nederland |
| Sterfte | 29 April 1894 Rustenburg, Transvaal (waarskynlik) |
| Kerkverband | Nederduitsch Hervormd |
| Gemeente(s) | Rustenburg (1861–1891) |
| Jare aktief | 7 Mei 1860 –1886 |
| Kweekskool | Universiteit van Utrecht |
Herkoms en opleiding
wysigSmits was die seun van Johannes Arnoldus Smits, predikant van die (Nederduitsch) Hervormde gemeente in Renkum, en sy vrou, Johanna Louise Eickhoff. Vanaf 26 Julie 1854, vyf jaar ná sy latere Hervormde kollega in Suid-Afrika ds. A.J. Begemann, het hy in die teologie aan die Universiteit van Utrecht studeer. Hy het op 3 Augustus 1859 in die proponentseksamen geslaag en is deur die provinsiale kerkbestuur van Utrecht beroepbaar gestel. Deur middel van 'n kommissie in Amsterdam wat hulle beywer het om die geestelike en sedelike belange van die Voortrekkers in Transvaal te bevorder, het hy, nes ds. Begemann voor hom, 'n beroep ontvang na die NH Kerk, die staatskerk in die ZAR.
Na Suid-Afrika
wysigProp. Smits het die beroep op 14 April 1860 opgeneem en is op 5 Mei 1860 in Den Haag deur De commissie voor de zaken der Protestantsche kerken in Nederlands Oost en West Indië georden, twee maande voor ds. Begemann.
Hy het einde 1860 in Kaapstad aangekom, waar hy op 13 November deur die aktuarius van die Kaapse NG Kerk, dr. Abraham Faure, gelegitimeer is en in die Groote Kerk die eerste maal in Afrika gepreek het.
Predikant in Transvaal
wysig
Gedurende April 1861 het ds. Smits en sy bruid in Transvaal aangekom, alwaar ds. Dirk van der Hoff, die eerste Hervormde predikant in die ZAR, hom op 20 April as die eerste predikant van die gemeente Rustenburg en slegs die derde van die NH Kerk in Transvaal bevestig het. Naas ds. Van der Hoff was die eerste vyf di. Begemann, Smits, N.J. van Warmelo, P.A.C. van Heyningen en D.P. Ackermann. In die uitgestrekte gemeente van Rustenburg, sowel as in ander gemeentes wat deur hom as konsulent bedien is, het hy met groot ywer gewerk en, volgens ds. S.J. Botha in die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, as "begaafde prediker en besadigde persoon dan ook spoedig die agting van vele (weggedra)".
Gedurende die neëntiende eeu het die liberale teologie in Nederland groot invloed gehad en ook in Suid-Afrika is dikwels beweer dat predikante uit Nederland liberaal sou wees. Volgens ds. Botha kan dit nie van ds. Smits se teologie gesê word nie. 'n Tydgenoot, ds. S.J. du Toit, vader van Totius en konsulent van die Gereformeerde Kerke onder die Kruis, het hom beskryf as die invloedrykste predikant in die NH Kerk, indien nie in die hele Transvaal nie, en as iemand wat algemeen in Transvaal as 'n regsinnige deurgegaan het. Hy het dan ook die agting en vertroue van sy kerk geniet. Hy was by een geleentheid skriba en agt keer voorsitter van die algemene kerkvergadering.
Hoewel ds. Smits in sy hoedanigheid as voorsitter van die kommissie van die algemene kerkvergadering tussen 1881 tot 1885 deelgeneem het aan die onderhandelinge in verband met die vereniging van die NH Kerk met die NG Kerk, en hy ook aanvanklik met die vereniging ingestem het, het hy hom later teruggetrek, deels om gesondheidsredes, maar veral omdat hy beswaard gevoel het vanweë die feit dat die Verenigde Kerk (NH of G Kerk) wat uit hierdie beraadslagings in Transvaal ontstaan het, in 'n ander rigting beweeg het as wat syns insiens die oorspronklike bedoeling was.
Soos feitlik alle predikante destyds in Transvaal, moes ook hy onder moeilike omstandighede werk. Dit het sy gesondheid, wat reeds swak was, steeds meer laat versleg sodat hy sy emeritaat moes aanvra. Op 10 April 1886, die herdenkingsdatum van sy 25-jarige ampsjubileum, het hy van die gemeente Rustenburg afskeid geneem.
Gesinslewe
wysigDs. Smits het op 18 Desember 1860, voor sy vertrek na die ZAR, in Kaapstad getrou met Maria Magdalena de Vos, die dogter van Willem Sebastiaan de Vos (oorlede 1863) en Carolina Maria Kirsten (1813–1890). Hulle het vyf seuns en vier dogters gehad.
Bronne
wysig- (af) De Kock, W.J. 1968. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel I. Kaapstad: Nasionale Boekhandel Beperk.
- (af) Engelbrecht, prof. dr. S.P. 1955. Die Nederduitsch Hervormde Gemeente Pretoria 1855–1955. Pretoria: NH kerkraad.