Geskiedenis van Siberië

Die vroegste geskiedenis van Siberië is grootliks oorheers deur gesofistikeerde nomadiese beskawings voor die Christelike era. Van die eerste bewoners van Sentraal-Siberië was die Jenisiane, waarvan die hedendaagse Kets die laaste afstammelinge is. Talle opgrawings getuig van digte bevolkings aan die oewers van al die Siberiese mere. Die Jenisiane is opgevolg deur die Samojede uit die noordelike Oeral-streek. Hulle het talle items uit die Bronstydperk agtergelaat.

Jermak se Verowering van Siberië, deur Wasili Soerikof.

In Suid-Siberië kan Indo-Irannese invloede teruggespoor word tot 2300–1000 voor Christus. Tussen die 7de en 3de eeu voor Christus het die Skitiërs in die Altai-streek gefloreer. Hulle het ’n groot invloed gehad op alle latere ryke op die steppe.

Die vestiging van die Xiongnu-ryk in die 3de eeu v.C. het ’n reeks bewegings van die inwonende volke tot gevolg gehad. Baie mense is waarskynlik gedwing na die noordelike grense van die groot Sentraal-Siberiese Plato. Verskeie Turkiese stamme soos die Chakas en Oeigoere het noordweswaarts gemigreer en die Oegriërs onderdruk. Hulle was vertroud met yster en het by hul onderdane geleer hoe om bronsitems te maak waarop hulle hulle hoogs artistieke stempel afgedruk het. Hulle pottebakkerswerk was kunstiger en van hoër gehalte as dié van die Bronstydperk en van dié artefakte kan gesien word in die versamelings van die Hermitage in Sint Petersburg.

Die Mongole het lank noue bande met die volke van die Siberiese woude (taiga) gehad. Teen 1206 het Djengis Khan al die Mongoolse en Turkiese stamme in Mongolië en Suid-Siberië verower. In 1207 het sy oudste seun, Djotsji, die Siberiese woudmense onderwerp – die Oerianchai, Oirats, Barga, Chakas, Boerjate, Tiwane en Kirgisiërs. Later het Wes-Siberië in die hande van die Goue Horde geval. Die afstammelinge van Orda Khan, die oudste seun van Djotsji, het oor dié gebied regeer.

Siberiese khanaat

Hoofartikel: Siberiese Khanaat.

Die Toring van Ostrog, ’n 17de-eeuse Russiese fort in Jakoetsk.

Die outonome Siberiese Khanaat is in die 14de eeu gestig toe die Mongole van die Huis van Djotsji begin verbrokkel het. Die oorspronklike hoofstad was Tsjimgi-Toera. Die eerste khan was Taiboega en hy is opgevolg deur sy seun Choja, wat weer deur sy seun Mar opgevolg is.

Rusland se uitbreiding weswaarts het die Siberiese Khanaat in die 16de eeu begin ondermyn. Eerstens het groepe Kosakke na die gebied begin trek. Die grootste aantrekkingskrag van Siberië vir hulle was die pels van sabeldiere, jakkalse en hermelyne, wat volop in die gebied was. Jagters het talle pelse van hul ekspedisies teruggebring.

Tweedens het die Russiese leër hul forte al hoe meer oos gebou. Plaaslike volke wat hulle aan die Russiese Ryk onderwerp het, is teen nomadiese invallers vanuit die suide beskerm. In ruil daarvoor het hulle belasting (jasak) betaal in die vorm van pelse. Daar was ’n netwerk "jasatsjnaja" paaie wat gebruik is om die belasting na Moskou te vervoer.

Die Beleg van Kazan deur die Russe in 1552 het die destydse khan, Jadigar, aangespoor om vriendskaplike betrekkinge met Moskou aan te knoop. Hy is egter ná jare van oorlog deur Koetsjoem verslaan, wat toe khan geword het.

Russiese verowering

Oor die volgende 14 jaar het Rusland die khanaat geleidelik verower. Jermak het Siberië in 1580 met 1 636 man binnegetrek, al met die Tagil- en Toerarivier langs. Die volgende jaar was hulle op die Tobolrivier en het hulle Isker, die tuiste van khan Koetsjoem, verower. Koetsjoem het na die steppe gevlug en sy gebied aan Jermak afgestaan. Dié het Siberië volgens die destydse tradisie aan tsaar Iwan die Verskriklike oorhandig en so die guns van die tsaar gewen.

In 1628 het die Russe die Lena-rivier bereik en in 1632 die fort van Jakoetsk gestig. Sewe jaar later het hulle die See van Ochotsk aan die mond van die Oeljarivier bereik. Teen die middel van die 17de eeu het die Russiesbeheerde gebiede reeds tot aan die Stille Oseaan gestrek en in 1709 het die Russiese bevolking van Siberië altesaam 230 000 getel.

In 1852 het ’n Russiese militêre ekspedisie die Amoer-rivier verken en teen 1857 het Russiese Kosakke en boere die hele gebied langs die rivier bewoon.

Siberië het egter ’n ylbevolkte gebied gebly waaroor min geskryf is. Die Russe wat in Siberië gaan woon het, was jagters, lyfeienes wat van Sentraal-Rusland weggevlug het op soek na vryheid, voortvlugtige misdadigers en Ougelowiges.

Vanaf die 19de eeu

’n Ander groep wat later na Siberië gekom het, was gevangenes wat uit Wes-Rusland of Russiesbesette gebiede soos Pole verban is. In die 19de eeu is sowat 1,2 miljoen gevangenes na Siberië gestuur, onder andere sowat 80 mense wat betrokke was by die Dekabriste-opstand. Van hul vroue het hulle gevolg en naby die kampe gaan woon.

Die eerste werklik groot verandering in Siberië was die Transsiberiese Spoorlyn wat in 1891–1916 gebou is. Dit het Siberië nouer verbind met die vinnig industrialiserende Rusland van tsaar Nikolaas II. Tussen 1801 en 1914 het ’n geskatte 7 miljoen setlaars van Europese Rusland na Siberië getrek, van wie 85% in die kwarteeu voor die Eerste Wêreldoorlog. Siberië is vol natuurlike hulpbromnne en in die 20ste eeu is dit in ’n groot mate ontgin. Nywerheidsdorpe het regdeur die streek ontstaan.

Rusland, en later die Sowjetunie, het ’n groot aantal strafkampe, bekend as die Goelag, daar opgerig. Hulle was later so algemeen dat die naam "Siberië" sinoniem geraak het met verbanning en gedwonge arbeid. Die Sowjet-owerheid het miljoene mense, soms hele volke, na Sentraal-Asië en Siberië verban. Meer as 18 miljoen mense was tussen 1929 en 1953 in die Goelag, terwyl nog 6 miljoen na ander afgeleë dele van die Sowjetunie verban is.

Verwysings

Hierdie artikel is merendeels vertaal vanaf die Engelse Wikipedia-artikel en:History of Siberia