Hernán Cortés
Hernán Cortés de Monroy Pizarro Altamirano, marqués del Valle de Oaxaca,[1] sy voornaam word ook wel Hernando of Fernando geskryf (Spaans: [eɾˈnaŋ koɾˈtes ðe monˈroj i piˈθaro]; Medellín, Spanje, 1485 — Castilleja de la Cuesta, 2 Desember 1547) was 'n Spaanse conquistador. Cortés is veral bekend vir sy oorwinning oor die Asteke en vir die verowering van Meksiko namens Spanje tussen 1519 en 1521.[2]
| Hernán Cortés | |
 Latere portret van Hernán Cortés, 18de eeu | |
1ste Goewerneur van Nieu-Spanje
| |
| Ampstermyn 13 Augustus 1521 – 24 Desember 1521 | |
| Monarg | Karel V |
|---|---|
| Voorafgegaan deur | Amp geskep |
| Opgevolg deur | Cristóbal de Tapia |
3de Goewerneur van Nieu-Spanje
| |
| Ampstermyn 30 Desember 1521 – 12 Oktober 1524 | |
| Monarg | Karel V |
| Voorafgegaan deur | Cristóbal de Tapia |
| Opgevolg deur | Driemanskap: Alonso de Estrada Rodrigo de Albornoz Alonso de Zuazo |
Persoonlike besonderhede
| |
| Gebore | Hernando Cortés de Monroy y Pizarro Altamirano 1485 Medellín, Extremadura, Kastilië, Spanje |
| Sterf | 2 Desember 1547 (op 61−62) Castilleja de la Cuesta naby Sevilla, Kastilië, Spanje |
| Eggenoot/-note | Leonor Pizarro La Malinche Antonia or Elvira Hermosillo Isabel Moctezuma Catalina Suárez Marcaida Juana Ramírez de Arellano de Zúñiga |
| Kind(ers) | Don Martín Cortés, 2de Markies van die Oaxacavallei Doña María Cortés Doña Catalína Cortés Doña Juana Cortės Martín Cortés (seun of doña Marina) Leonor Cortés Moctezuma |
| Religie | Rooms-Katolieke Kerk |
| Handtekening | 
|
Militêre Diens
| |
| Lojaliteit |  Spanje
|
| Jare in diens | 1504–1547 |
| Oorloë/Veldslae | Spaanse verowering van die Asteekse Ryk |
Biografie
wysig
Cortés is in 1485 in Medellín, in die streek Extremadura in Kastilië gebore. Hy was die enigste seun van die verarmde edellede Martín Cortés en Catalina Pizarro Altamirano. Via sy moeder was hy aan Francisco Pizarro, die latere veroweraar van Peru, verwant. Hy het in Salamanca gestudeer, maar het nie sy studie voltooi nie.[3]
In 1506 het hy na die Nuwe Wêreld vertrek, waar hy aan die verowering van Hispaniola deelgeneem het. In 1511 het hy aan die kant van Diego Velázquez de Cuéllar tydens die verowering van Kuba geveg. Nadat Juan de Grijalva en Francisco Hernández de Córdoba van 'n reis van Yucatán en die Meksikaanse golfkus teruggekeer het met verhale oor 'n ryk en magtige ryk, het hy toestemming van Velázquez gevra om hierdie land te verken en te verower. Velázquez het akkoord gegaan, maar het sy toestemming later teruggetrek. Cortés het besluit om tog sonder toestemming te vertrek.
Met sy aankoms het hy vir La Malinche, 'n Asteekse meisie, ontmoet. Sy het sy vriendin, assistente en tolk geword en hom op sy veroweringstog deur die Asteekse Ryk vergesel. Hy het Veracruz Llave gestig sodat hy nie meer van Velázquez afhanklik hoef te wees nie. Daarna het hy na die binneland vertrek. Hy het in Tlaxcala erge weerstand ondervind. Nadat hy die Tlaxcalteekse leër verslaan het, het die Tlaxcalteke, wat aartsvyande van die Asteke was, hulle by hom aangesluit. Hy het na Cholula, een van die grootste stede in die Asteekse Ryk en 'n belangrike religieuse sentrum, getrek. Toe hy daar van 'n komplot hoor om hom te vermoor, het hy 'n wrede slagting onder die bevolking uitgevoer.
Kort na sy aankoms is hy deur sy manne tot kaptein-generaal verkies, want hulle wou sodoende van die beheer van Velasquez ontslae raak. Intussen het Montezuma II, keiser van die Asteke, gehoor van die aankoms van die vreemdelinge en hy het van sy onderdane met geskenke na hulle gestuur.
Cortez was baie geïmponeer deur hierdie getuienis van rykdom en op 16 Augustus 1519 het hy en sy manne na Tenochtitlan, die Asteke se hoofstad vertrek. Die Spanjaarde het stadig deur die woude en moerasse gevorder. Partykeer het die Indiane hulle verwelkom, en ander kere is hulle aangeval.
Op 8 November het hulle by hul bestemming aangekom. Die vreemde en lieflike stad, met sy wit huise en groen tuine op 'n eiland in die Meksiko-meer, het die Spanjaarde se verbeelding aangegryp. Bernardo Dias, 'n ruwe Spaanse soldaat wat aan verskeie veldtogte teen die Indiane deelgeneem het, het in sy boek Ware Geskiedenis van die Verowering van Meksiko 'n beskrywing gegee van die rykdom van die stad, die menslike offerandes wat daar plaasgevind het, en die prag en luister van Montezua.
Toe Cortez die stad bereik, het 'n lang optog mans met die hoofweg van die stad na hulle aangekom om hulle te ontmoet. Op 'n drastoel, oortrek met edelstene en versier met silwer, het 'n lang, liggekleurde man met lang swart hare gesit. Hy het 'n kleed aangehad wat met pêrels en juwele versier was, en goue sandale aan sy voete.
Hy was Montezuma II, heerser van die Asteke, en hy het die Spanjaarde vriendelik ontvang. Montezuma, met sy 100 000 krygsmanne, wreed en swaar gewapen, kon die klein groepie Spanjaarde van die aarde afgevee het as hulle wou. Waarom het hy nie? Die rede was dat hy geglo het dat Cortez die vleesgeworde Asteekse god Quetzalcoatl was, wat die aankoms van vreemdelinge van 'n baie ver land voorspel het; Montezuma was bevrees dat hy heiligskennis sou pleeg as hy hulle doodmaak.
Cortez en sy soldate het na 'n week onveilig begin voel en veiligheidshalwe na die paleis gegaan, waar hulle Montezuma gevange geneem en opgesluit het. Cortez was nou meester van Meksiko en hy het die land met die toestemming van Montezuma, wat nie juis 'n keuse gehad het nie, geregeer.
Cortez en sy manne het vir 'n jaar lank in die hoofstad van die Asteke gebly, maar die inwoners en die leër het die Spanjaarde gehaat; die Asteke het teen hulle gerebelleer en Montezuma doodgemaak nadat hy verklaar het dat die Spanjaarde sy vriende is. Die Spanjaarde, wat verplig was om die stad te verlaat, is deur die Asteke agtervolg.
Hulle is egter op 8 Julie 1520 in die slag van Otumba verslaan. Hierna het Cortez sy soldate herorganiseer en Guatimozin, die nuwe heerser van die Asteke, aangedurf. In 'n bloedige slag is die Asteke op 13 Augustus 1521 finaal verslaan, die stad straat vir straat verwoes en Guatimozin opgehang. Hiermee het die koninkryk van die Asteke tot 'n einde gekom en kon Spanje die hele Meksiko in besit neem.
Twee jaar later het keiser Karel V Cortez as kaptein-generaal van Nieu-Spanje aangestel. Coretz het nou soos 'n prins gelewe; terselfdertyd het hy die land nog verder verken. Maar sy vyande in Spanje het planne teen hom gesmee en alles in hul vermoë gedoen om hom tot 'n val te bring. Toe Cortez na Spanje terugkeer, is hy baie koel deur Karel V ontvang, wat aan hierdie groot leier en kryger geen amp wat sy talente waardig was, wou gee nie.
Hy het toe op sy plaas naby Sevilla gaan woon. 'n Paar jaar later het hy planne begin maak om na Meksiko terug te keer, maar hy het ernstig siek geword en is op 2 Desember 1547 in die ouderdom van 63 jaar oorlede. Sy stoflike oorskot is na die land gebring wat hy verower het, en sy as is in die kapel van 'n hospitaal in Meksikostad begrawe.
Cortez was 'n groot, maar soms wrede en gewetenlose man, en tot vandag word sy nagedagtenis in Meksiko gehaat. Meksikaanse kinders leer op skool hoe hy Indiaanse meisies met warm ysters gebrand het en hoe Spaanse priesters die Indiaanse werkers geslaan het om hulle harder te laat werk wanneer hulle aan kerke gebou het. Daar is in Meksiko geen monumente ter gedagtenis aan Cortez of enige van die latere Spaanse goewerneurs nie.
Die Meksikane verkies om aan hul land te dink soos dit was voordat die Spanjaarde daar aangekom het. Hul helde is mense soos Juarez en Borifrio Dias, wat 'n hardnekkige stryd gevoer het om die Europese oorheersers uit die land te kry. Tog het Cortez en Spanje 'n groot invloed op Meksiko gehad. Hulle het aan die land die Spaanse taal en die Rooms-Katolieke godsdiens gegee. Vandag is die Meksikaanse beskawing 'n mengsel van die ou Indiaanse en nuwe Spaanse kulture.
Bronne
wysig- KENNIS, 1980, ISBN 0798108258, volume 3, bl. 426, 427
Verwysings
wysig- ↑ Cortés se van word soms as Cortez geskryf. Dit is egter foutief en 'n vorm van hiperkorreksie. Baie Spaanse name wat op -ez eindig, soos González of Sánchez, is van patroniemse oorsprong.
- ↑ HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8
- ↑ "Hernando Cortés" (in Engels). The Catholic Encyclopedia. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 November 2019. Besoek op 25 Februarie 2019.
Eksterne skakels
wysig
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Hernán Cortés.- (en) "Hernán Cortés". Encyclopædia Britannica. Besoek op 25 Februarie 2019.
