Ina Rousseau

Ina Rousseau (1926–2005) was 'n Suid-Afrikaanse digter en skrywer van kortverhale. Sy het in 1953 die Reina Prinsen Geerligs-prys vir Die Verlate Tuin gewen. In 1996 is sy met die Hertzogprys vir haar 'n Onbekende jaartal bekroon.

Ina Rousseau
Gebore	Martina Cornelia Rousseau 3 Februarie 1926 Roodepoort
Sterf	13 Augustus 2005 (op 79) Kaapstad
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Beroep	Skrywer

Lewe en werk

Marthina Cornelia Rousseau is op 3 Februarie 1926 op Roodepoort gebore as die oudste van drie kinders, twee dogters (haar suster Thea is vier jaar jonger as sy) en ’n broer, Danie. Danie is tien jaar jonger as sy en sterf enkele maande voor sy 22ste verjaarsdag in ’n vliegtuigongeluk.

Sy word groot in Roodepoort en Krugersdorp. Haar hoërskooljare bring sy in Krugersdorp in die koshuis van die Hoërskool Monument deur en matrikuleer ook hier. Sy studeer verder aan die Universiteit Stellenbosch, waar sy die B.A.-graad behaal met Duits en Afrikaans-Nederlands as hoofvakke. Hier dien sy op die redaksie van Die Stellenbosse Student.

Ná afloop van haar universiteitsloopbaan help sy F.E.J. Malherbe met die redaksie van Ons Eie Boek. Vanaf 1948 tot 1952 is sy op Stellenbosch as tegniese assistent verbonde aan die Woordeboek van die Afrikaanse Taal en doen vir ’n ruk vryskutwerk. In Februarie 1950 ontmoet sy vir Peter Blum en hulle het ’n kortstondige verhouding, wat sy in September daardie jaar verbreek.

Vanaf 1953 gee sy vir ’n rukkie Afrikaans vir standerds ses en sewe aan die Hoërskool P.J. Olivier op Grahamstad en doseer ook op hierdie dorp Afrikaans onder professor Rob Antonissen aan die Rhodes-universiteit. By die universiteit ontmoet sy in 1955 haar toekomstige man, Anthony Robert Alistair (Bob) Noël, ’n lektor in Plantkunde.

In 1956 kry sy ’n beurs van die Italiaanse regering om in Florence te gaan studeer en sy bly nog ’n paar maande agter om Italiaans aan te leer. Sy kon ook Frans lees.

Sy trou op 28 Februarie 1958 met Bob Noël en een seun, Darwin John Robert, word uit die huwelik gebore. Hulle bly vir agt jaar (1959–1966) in die destydse Salisbury, Rhodesië, waar haar man as senior lektor verbonde was aan die Universiteitskollege van Rhodesië en Njassaland. Bob doen hier navorsing oor die heling van wonde aan boomstamme. Hierna trek hulle in 1966 na Pietermaritzburg, waar haar man professor was in die Departement Plantkunde aan die Universiteit van Natal. Hulle onderneem ’n hele paar oorsese reise, veral deur Europa. Na haar man se dood weens beroerte verhuis sy in 1984 na Kaapstad en woon eers in ’n woonstel en kort daarna in ’n meenthuis in Tuine.

Op 13 Augustus 2005 is sy in Kaapstad weens kanker van die pankreas oorlede en haar as word ses maande later in die Eersterivier op Stellenbosch gestrooi.

Skryfwerk

 Poësie

Van kleins af is sy lief vir lees en verdiep haar veral in die poësie. Sy skryf haar eerste gedig, My blomtuintjie, wanneer sy slegs elf jaar oud is en begin dan op hoërskool ernstig skryf. Interessant genoeg bly die tuin regdeur haar lewe ’n belangrike gegewe in haar werk. Haar eerste gedigte word opgeneem in Die Stellenbosse Student en Die Huisgenoot en later ook in letterkundige tydskrifte soos Standpunte. Saam met Peter Blum, Barend Toerien, Sheila Cussons, G.A. Watermeyer en andere debuteer sy in 1946 wanneer haar verse deur D.J. Opperman en Fred le Roux in die versamelbundel Stiebeuel opgeneem word.

Haar oeuvre word gekenmerk deur fyn waarnemings met die vermoë om stemming te skep deur die woordgevoeligheid, die spel met kontraste en die eksploitasie van klank. Sekere motiewe kom ook gereeld voor, soos die natuur; musiek; die mens as eensame outsider in sy strewe na ’n paradys wat onbereikbaar skyn te wees; die saamhoort van alle dinge en die sirkelgang van natuurlike en kreatiewe prosesse wat ewigdurende metamorfose en verandering teweegbring (maar waarby ook aftakeling en verwording inbegrepe is).

Reeds in Die verlate tuin (waar die titel simbool is van die gevolge van die sondeval) word ’n fyn vormbeheer geopenbaar in die strak versvorme. Die taalgebruik is nog oorwegend verhewe en in ’n ietwat ouer idioom, maar dit doen weinig afbreuk aan ’n besondere sterk debuut. Daar is hoofsaaklik vier groepe gedigte, naamlik Bybelse verse, elegiese verse oor ’n afgestorwene, landskapgedigte en kwatryne met aktuele temas. Hierdie bundel word gerig deur ’n sterk religieuse bewussyn, wat afspeel buite die verlate tuin (of die “mislukte tuin”) van Eden na die sondeval. Die tuin van Eden word ’n beeld vir die geskonde aardse paradys waarin ons leef, met die mens self as skender van hierdie utopie, gedoem om vir altyd te leef in die skadu van verderf en die dood. Die verlate tuin is reeds in manuskripvorm in 1953 met die Reina Prinsen Geerligs-prys bekroon.

Na ’n stilswye van sestien jaar verskyn Taxa, waar sy die vermoë demonstreer om groter gehele uit kleiner momente te laat ontstaan en veral beïndruk met haar teenstelling van skepping en vernietiging. Die titel Taxa (meervoud van taxon) is ’n term uit die Biologie wat klassifisering van spesies in eenhede, versamelings of strukture aandui en ook as rangskikkings beskryf kan word. Binne hierdie begrip is die eenhede permanent maar nie staties nie.

Die bundeltitel Kwiksilwersirkel dui enersyds daarop dat die sirkelgang van lewe en van skepping voltooi moet word, maar kwik kan nie gevat word nie en suggereer dat die wese van die menslike bestaan ook nie raakgevat kan word nie. Kwik is giftig, wat suggereer dat die sirkelgang ’n bedreiging vir voortbestaan veronderstel. In wese is kwiksilwer ook ’n paradoks, want dit is ’n vloeibare metaal. Die aard van die verhouding tussen mens en natuur word teen hierdie negatiewe agtergrond ondersoek. Die digter ondersoek ook die aard van die mens onderling (soms in positiewe, sterk liefdesgedigte) en haar verhouding met God.

Heuningsteen se titel verwys fisies na die geologiese begrip melliet, wat metaal opgeneem in ’n aardkors is, dus ’n voorheen vloeibare maar nou verstarde steen wat ook sy kleur verloor. Simbolies verwys dit na die vreugde en soet van die lewe. Die bundeltitel kom voor in die gedig Bodem, waar die bodem van graniet alle natuurlike aanslae teenstaan, maar daar tog ’n vrees is dat dit kan smelt en net soos die heuningsteen ’n indringende verandering ondergaan. Met die geel omslag (kleur van sonskyn, warmte en vreugde), word die lewendige toonaard van die bundel verhoog. Dit bevat dan ook verse wat getuig van die ontdekking van die vreugde en musiek in die lewe, met ’n sterk besef van die afhanklikheid van die mens en die wonder van die natuur. Daarteenoor word dan gestel die besef van verganklikheid en verstarring.

In Versamelde gedigte 1954–1984 word al haar bundels tot op daardie stadium opgeneem (met verskeie gedigte wat opnuut deur haar verwerk en grootliks verbeter word), plus ’n twintigtal voorheen ongepubliseerde verse. Hierdie verse vorm die kern van die bundel Grotwater, met die vernaamste tema die verlies van ’n geliefde deur die dood en ’n sterk bewussyn van verganklikheid, gekontrasteer met die vreugdes van lewe en natuur. Die titel van die bundel suggereer lewe in die dood, waar grot die dood of graf impliseer en water die simbool van lewe is. Die kontras tussen die somberheid van die dood en die verlange van hereniging met die geliefde en die vreugde van die lewe kry gestalte in fyn uitgewerkte verse wat van suiwer vakmanskap getuig. Ten spyte van die elegiese aard van die bundel is dit nie somber of neerdrukkend nie. Grotwater is in 1994 op die kortlys vir die toekenning van die Ou Mutual-prys.

’n Onbekende jaartal se titel suggereer ’n religieuse apokalips, wat op ’n onbepaalde tyd sal plaasvind en waardeur die heelal hervorm sal word. Die bundel bevat verse oor die alledaagse, maar kristalhelder beskryf met beelde wat mens dwing om anders na die doodgewone te kyk. Die eerste deel van die bundel word oorheers deur natuurverse en mooi herinnerings van vroeër tye en heengegane geliefdes en bekendes. Die toonaard van die res van die bundel is egter oorwegend pessimisties, met gedigte oor dood, geweld, natuurvernietiging en menslike gierigheid. Soos elders in haar digkuns slaag sy daarin om beelde, woorde en vergelykings met veelvuldige betekenisse te laai. In 1996 word die Hertzogprys toegeken aan ’n Onbekende jaartal en hierdie bundel is in hierdie jaar ook op die kortlys vir die toekenning van die Helgaard Steyn-prys.

Daniel Hugo maak in Die stil middelpunt ’n keuse uit haar reeds gepubliseerde gedigte (waarvan sy talle grondig hersien en verwerk) en neem ook meer as twintig voorheen ongepubliseerde verse in hierdie bundel op. Die titel word geneem van ’n frase uit een van die nuwe gedigte. Onder die nuwe gedigte trek Sjampoe (herinnering aan haar huweliksverhouding), Aan my vriende van 1950 (waarin die verwording en morele verval in die demokratiese Suid-Afrika betreur word) en Kersfees 1996(’n spesifieke geval van geweld gekontrasteer met die Kerstyd) die aandag. Die vier gedigte in die reeks Die seuns en die dogters van die mense sluit die bundel af. Hierin vorm die generasiegaping en die verskille tussen die geslagte die tema.

Deur die loop van 2004 (vanaf 17 April tot 10 Desember) begin sy met ’n projek om haar eie gedigte in Engels te vertaal, ’n projek waarmee sy ver vorder maar dan ophou wanneer die aftakelende siekte wat later haar dood veroorsaak haar kragte verminder.

Versamelbundels

Haar gedigte is ruim verteenwoordig in die vernaamste versamelbundels oor die Afrikaanse poësie, insluitende Groot verseboek en Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte en word ook opgeneem in verskeie ander versamelbundels, soos Woordpaljas, Digters en digkuns, Uit ons digkuns, Afrikaanse verse, Junior verseboek, Die braambos brand, Goudaar, Nuwe verset, Die mooiste Afrikaanse liefdesgedigte, Digterstemme, Die dye trek die dye aan, Liggaamlose taal, Kraaines, Uit ons letterkunde, Verse vir Opperman, My Afrikaanse verseboek, Die goue vreugde, Voorspraak en Speelse verse. In 2020 word haar gedigte ‘Jong meisie’, ‘Erkening’, ‘Eva twee’, ‘Jan’ en ‘Sjampoe’ in Vers en vrou opgeneem.

Psalms

Sy doen omdigtings van enkele van die Psalms, wat in 2001 in die nuwe Liedboek van die Kerk opgeneem word.

Prosa

Sy skryf ook kortverhale, wat aanvanklik in Die Huisgenoot, Sarie Marais en Standpunte gepubliseer word. Sommige verskyn onder skuilname soos Kassandra en Eva Prins.

Die kortverhaal Hoof van sy huis word deur Die Huisgenoot aangewys as die beste kortverhaal van die maand. Twee van haar kortverhale wat voorheen in Die Huisgenoot gepubliseer is verskyn in 1957 in die versamelbundel Kwartet (saam met kortverhale van Elisabeth Eybers, M.E.R. en Henriette Grové).

Haar kortverhale in hierdie bundel is Moeder en seun, en Huibregt, twee verhale met min uiterlike handeling wat hoofsaaklik die onderdrukte emosies van die karakters as tema het. Nie een van hierdie verhale word later in haar eie kortverhaalbundel opgeneem nie.

Moeder en seun is ’n beklemmende verhaal van verwronge menslikheid, waar die gegoede meisie Elisabeth by haar armoedige kêrel Karl en sy ma kuier. Die omgewing is heel anders as waaraan sy gewoond is en sy voel die neurotiese ou vrou, met wie sy ’n bed moet deel, as vyandig aan. Die vrou is daarenteen bevrees om haar seun te verloor en sal alles in haar vermoë doen om hom te behou. Sy is bewus van haar onaantreklike voorkoms in vergelyking met Elisabeth en sien haar as ’n bedreiging. Eindelik is al drie karakters gefrustreerd en eensaam binne hulle eie lewens. Elisabeth hunker daarna om by die stasie te kom wat haar huis toe sal neem en vir ewig sal laat ontsnap uit hierdie omgewing, Karl droom drome oor sy toekoms saam met Elisabeth en die ou vrou droom drome van haar seun se toekoms.

Huibregt is ’n eenvoudige vrou wie se klein wêreld bestaan uit haar huis en gesin. Sy hou die huis pynlik netjies en leef net om haar huislike pligte na te kom. Haar wêreld word egter vernietig wanneer die dokter haar verwittig dat sy aan ’n ongeneeslike siekte ly. Die W.A. Hofmeyr-prys word in 1957 toegeken aan Kwartet.

Die kortverhaal Die geskenk, wat oorspronklik in Sarie Marais van 12 Desember 1956 verskyn, word in die versamelbundel Mosaïek opgeneem. Hierin kom die generasiegaping tussen ouma en kleindogter na vore, waarin die spanning tussen verskillende lewenswyses en sienings nie net in die ouderdom geleë is nie, maar ook in die teenstellings tussen platteland en stad en die plaas teenoor die see. Die ouma kom by die kleindogter aansterk na ’n operasie. Vir die kleindogter is dit ongerieflik omdat sy en haar man eintlik nooit tyd vir hulleself het nie. Omdat hulle by die see bly moet hulle gedurig kuiergaste onthaal. Sy doen egter moeite vir haar ouma. Die ouma vind hulle gewoontes hinderlik en betreurenswaardig, maar sê uit wellewendheid niks nie. Sy koop vir haar kleindogter ’n geskenk, ’n skildery wat haar eie lewensopvatting weerspieël. Die kleindogter hang dit onmiddellik op, maar wanneer die ouma die volgende oggend onverwags daar aankom, hoor sy hoe die kleindogter en haar vriendin lag oor die skildery. Ina Rousseau slaag in hierdie verhaal om die teenstellings tussen die twee hoofpersone knap te skets, en so ook hulle pogings om desnieteenstaande nie aanstoot te probeer gee nie. Die waarheid kom egter uit en die waarheid maak seer.

Later verskyn haar kortverhaalbundel onder die titel Soutsjokolade, wat verhale bevat wat meestal reeds voorheen in tydskrifte verskyn het, asook Die swerms wat voorheen in die versamelbundel Bolder opgeneem is. Die bundeltitel verwys na die sout en soet van die lewe, wat in die verhale inmekaargevleg word, sodat die karakters se harmonieuse bestaan telkens verbreek word. ’n Interessante tegniek is om emosionele of subjektiewe ervarings op konkreet akkurate wyse weer te gee deur gebruik te maak van presiese syfers oor byvoorbeeld afstande, gewigte en tydsduur. Hierdie werkwyse gee aan die subjektiewe ’n kliniese onbetrokkenheid, waardeur ironie versterk word. Soos in haar digkuns beïndruk sy met haar woordekonomie en die knap tegniese beheer van haar gekose kommunikasievorm, waar sy veral effektief daarin slaag om haar verhale af te sluit met die regte mate van klem, sodat die betekenis nie oorbelig of heeltemal in die lug hang nie. Die swerms werk op boeiende wyse met kontraste, progressie en atmosfeerskepping, waar die titel reeds vlieënde voorwerpe in die lug impliseer. Vier verskillende gebeurtenisse word beskryf, wat elkeen in ’n ander somer plaasvind. Aanvanklik is daar vlinders in die lug, daarna sprinkane wat alles eet wat voorkom, daarna die vliegtuig en dan die sikloon wat goed in die lug opsuig, soos tafels, beddens, honde, kruiwaens en alles anders waaroor dit beweeg, sodat die bedreiging algaande groter word. Die verteller besef dan eers as volwassene dat hy as kind nie ’n wonder nie, maar ’n natuurramp beleef het. In Die les bedreig die moeder haar kind met haar soort liefde, sodat die kind in opstand kom. Familie beskryf Wynand se opgewondenheid dat daar familie is in die stad waarnatoe hy trek. Hy bel sy niggie Ester, maar sy is glad nie verwelkomend nie. Wynand moet egter die geskenke wat sy ma saamgestuur het, gaan aflewer. By Ester-hulle se huis maak hy kennis met haar stroewe man en wanneer hy loop, besef hy dat Ester nou wel in weelde leef, maar ook baie ongelukkig is. In Onthou jy vir Helena Lem? ontvang ’n meisie ’n brief van haar verloofde, waarin hy vra of sy ’n maat uit hulle kinderjare onthou, wat intussen blind geword het. Sy skryf terug dat sy nie vir Helena jammer is nie, omdat sy ’n nare herinnering van haar oorhou, naamlik toe Helena ’n skoenlapper uitmekaar getrek het vir die pret. Die verloofde beëindig hierna die verhouding weens hierdie selfopenbaring van haat en gebrek aan medelye, omdat hy glo dat sy nou iets kosbaars vernietig het, naamlik sy liefde. Jare later vereenselwig die verteller haarself volkome met die vroeëre Helena Lem. Dit is veral die skrywer se fyn semantiese spel met byvoorbeeld die woorde wat die verloofde gebruik en later deurkrap, wat ’n dieper onderlaag van betekenis aan die verhoudingspel tussen die verloofdes gee. Hierdie kortverhaal is die basis van die verhoogstuk Salt chocolate wat in 2004 in New York opgevoer word. In Die offeraar berei Maria ’n speenvarkie as offer voor vir ’n ete met twaalf gaste. Die varkie word versier met vuurdoringbessies, sodat die gaste na die ete steeds deur die bessies aan die varkie herinner sal word en die varkie dus fokuspunt van die gebeure is. Die varkie word in die voorbereiding daarvan feitlik vermenslik, en ’n vriendin van Maria maak dan ’n opmerking daaroor, ’n verwysing na ’n kind van Maria. Hierna is dit nie vir Maria moontlik om met die eetmaal voort te gaan nie en sy gee die varkie weg. Twee gelyklopende motiewe word in die verhaal ontwikkel, naamlik die varkie as kind en dan ook die varkie wat as simbool van Christus geoffer word.

Versamelbundels

Van haar verhale word opgeneem in bundels soos Die Afrikaanse kortverhaalboek onder redaksie van Abraham H. de Vries, Mosaïek van J.P. Smuts en R. van Rensburg, Dames 17 onder redaksie van C.J.M. Nienaber, Vrou: Mens onder redaksie van Corlia Fourie en Bolder, Borde borde boordevol en Vuurslag, almal saamgestel deur Hennie Aucamp.

Vertalings

Sy vertaal Uys Krige se Die droom in Afrikaans, asook Isaac Bashevis Singer se Sjlemiel se windmeulreis en ander verhale, terwyl sy Rodolphe Töpffer se Die reise en avonture van meneer Prikkebeen in Afrikaans herberym. Ander boeke wat sy vertaal is Vyf vind die koninkryk van Sandol Stoddard en Nag op Spioenkop van Jenny Seed.

Eerbewyse en toekennings

Eerbewyse

Baie van haar gedigte word getoonset deur Pieter de Villiers en ander komponiste.

In 2006 word haar lewe en werk in ’n besondere program by die Woordfees op Stellenbosch gevier.

Toekennings

• Hertzogprys vir 'n Onbekende jaartal in 1966.

Werke

Poësie

• Die verlate tuin, A.A. Balkema 1954; Human & Rousseau 1962
• Taxa, Human & Rousseau, 1970
• Kwiksilwersirkel, Human & Rousseau, 1978
• Heuningsteen, Human & Rousseau, 1980
• Versamelde gedigte: 1954–1984, Human & Rousseau, 1984
• Grotwater, Human & Rousseau, 1989
• 'n Onbekende jaartaal, Human & Rousseau, 1995
• Die stil middelpunt ('n versameling van haar werk deur Daniel Hugo), Human & Rousseau, 2003

Kortverhale

• Kwartet, 1957
• Mosaïek, 1965
• Dames 17, 1969
• Soutsjokolade, 1979
• Die laer

Vertalings

• 1976: Singer, Sjemiel se windmeulreis en ander verhale (Tafelberg)
• 1976: Töpffer: Die reise en avonture van meneer Prikkebeen (ritmiese vertaling) (Human & Rousseau)
• 1984: Sandol Stoddard: Vyf vind die koninkryk (Tafelberg)
• 1988: Jenny Seed: Nag op Spioenkop (Human & Rousseau)
• 1989: Uys Krige: Die droom (Vlaeberg)

Sien ook

• Lys van Afrikaanse digters
• Lys van Afrikaanse skrywers

Bronne

Boeke

• Antonissen, Rob “Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede” Nasou Beperk Derde hersiene uitgawe Tweede druk Elsiesrivier 1964
• Antonissen, Rob “Kern en tooi” Nasou Beperk Eerste uitgawe Eerste druk Elsiesrivier 1963
• Askes, H. en Landman, J.N. (samestellers) “Voorspraak” Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste uitgawe Tiende druk 1994
• Botha, Danie “Die helder dae” Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste uitgawe 2014
• Botha, Elize en Pretorius, Réna (reds.) “Samehang en sin” Tafelberg-Uitgewers Kaapstad Eerste druk 1983
• Buning, Tj. “Uit ons digkuns” J.L. van Schaik Bpk. Pretoria Nuwe omgewerkte druk 1960
• Cloete, T.T. (red.) “Die Afrikaanse literatuur sedert sestig” Nasou Beperk Eerste uitgawe 1980
• Dekker, G. “Afrikaanse Literatuurgeskiedenis” Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
• De Vries, Abraham H. “Kortom 2” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 1989
• Grobler, Hilda “Bolder” Blokboeke 57 Academica Pretoria en Kaapstad Eerste uitgawe 1988
• Grové, A.P. “Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans” Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
• Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1” Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
• Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2” Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
• Kannemeyer, J.C. (red.) “Kraaines” Human & Rousseau Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe 1988
• Kannemeyer, J.C. “Wat het geword van Peter Blum?” Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste uitgawe 1993
• Kannemeyer, J.C. “Verse vir die vraestel” Tafelberg-Uitgewers Beperk Eerste uitgawe 1998
• Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
• Lindenberg, E. (red.) “Inleiding tot die Afrikaanse letterkunde” Academica Pretoria en Kaapstad Vierde uitgawe Eerste druk 1973
• Nienaber, P.J., Roodt, P.H. en Snyman, N.J. (samestellers) “Digters en digkuns” Perskor-Uitgewers Kaapstad Vyfde uitgawe Sewende druk 2007
• Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. “Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde” Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963
• Nienaber, P.J. et al “Perspektief en Profiel” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969
• Nienaber, P.J.; Erasmus, M.C.; Du Plessis, W.K. en Du Plooy, J.L. “Uit ons letterkunde” Afrikaanse Pers-Boekhandel Sewende druk 1968
• Nienaber-Luitingh, M. “Kwartet” Reuse-Blokboek 12 Academica Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe 1981
• Opperman, D.J. “Junior verseboek” Nasionale Boekhandel Beperk Kaapstad Agste druk 1960
• Pheiffer, R.H. “Woordpaljas” Human & Rousseau Kaapstad en Johannesburg Derde uitgawe Derde druk 1993
• Pretorius, Réna “Ina Rousseau (1926-)” in Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 2” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
• Smuts, J.P. en Van Rensburg, R. “Mosaïek” HAUM Kaapstad Vierde druk 1969
• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 2” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999

Tydskrifte en koerante

• Anoniem “Sku, maar tog ook borrelend” “Die Burger” 1 April 2006
• Aucamp, Hennie “Van ’n vrou in haar kombuis; ’n Vergelyking tussen twee verwante tekste van Ina
• Rousseau” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 31 no. 1, Februarie 1993
• Botha, Danie “Die digter en die nuuskierige eekhoring” “Die Burger” 19 Desember 1989
• De Vries, Abraham H. “Ambag agter woordgroepe” “Beeld” 19 Augustus 2005
• Hugo, Daniel “Die skugter digter” “De Kat” Mei 1996
• Kannemeyer, J.C. “Matematies beplande poësie van Ina Rousseau” “Standpunte” Nuwe reeks 142, Augustus 1979
• Kloppers, Albert “’Om laaste te kan lag’ saamgestel deur Pirow Bekker” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 25 no. 4, November 1987
• Lategan, Herman “Drie digters onthou ek nou tesame” “By” 9 April 2011
• Lewis, J.H. “’Die geskenk’ van Ina Rousseau" “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 24 no. 3, Augustus 1986
• Marais, G.F. “’Die geskenk’ van Ina Rousseau” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 21 no. 2, Mei 1983
• Ohlhoff, H. “’Die beginner’ van Ina Rousseau” “Tydskrif vir Letterkunde” Nuwe reeks 18 no. 1, Februarie 1980
• Pieterse, Henning “‘Pylvak’ saamgestel deur J.P. en Ria Smuts” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 26 no. 2, Mei 1988
• Prins, M.J. “’Soutsjokolade’ van Ina Rousseau” “Tydskrif vir Letterkunde” Nuwe reeks 20 no. 4, November 1982
• Reyneke, Thea “Een en ander oor my suster, Ina” “Die Burger” 13 Mei 2006
• Smith, M.E. “’Om laaste kan lag’ saamgestel deur Pirow Bekker” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 25 no. 2, Mei 1987
• Van der Merwe, Catrien “Voorgeskrewe boeke vir matriek” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 29 no. 3, Augustus 1991

Internet

• Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1996/04/20/3/3.html
• Beeld hoofartikel: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2005/08/16/B1/12/04.html
• Botha, Amanda Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2006/04/01/BY/4/inarousseau.html Geargiveer 10 Augustus 2013 op Wayback Machine
• Botha, Danie Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1989/12/19/21/1.html Geargiveer 10 Augustus 2013 op Wayback Machine
• De Vries, Abraham H. Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2005/08/19/KA/11/01.html
• Hugo, Daniel Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2001/02/03/8/8.html
• Hugo, Daniel Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2005/08/20/OS/30/hugoina.html Geargiveer 7 Augustus 2013 op Wayback Machine
• Kannemeyer, J.C. Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1992/03/12/2/7.html
• Kannemeyer, J.C. Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1992/09/24/5/3.html
• Malan, Pieter Rapport: http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2005/08/14/R1/4/02.html
• Mouton, Carla Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2005/08/15/OS/3/CMINAX00.html Geargiveer 10 Augustus 2013 op Wayback Machine
• Reyneke, Thea Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2006/05/13/BY/8/BYNews008-Inasuster.html Geargiveer 7 Augustus 2013 op Wayback Machine