Li Bai

Li Bai (701 tot 762), ook bekend as Li Po, is 'n Chinese digter wat in sy leeftyd al vereer is en tot vandag nog geprys word as 'n genie en romantikus wat tradisionele poësievorme tot nuwe hoogtes geneem het. Hy, saam met sy vriend Du Fu, was die vernaamste bydraers in die bloeitydperk van Chinese digkuns tydens die Tang-dinastie. Die Tang-dinastie word beskryf as "China se goue era" en die uitdrukking "Drie wonders" verwys na Li Bai se digkuns, Pei Min se skermkuns en Zhang Xu se kalligrafie.

Li Bai
Li Bai, deur Liang K'ai (1140–1210)
Gebore	701 Suyab, Tang-dinastie
Sterf	762 Dangtu, China
Beroep	Digter
Nasionaliteit	Chinees

Nagenoeg 'n duisend gedigte wat aan Li Bai toegeskryf word, het behoue gebly. Dit is saamgevoeg in vier bloemlesings uit die Tang-dinastie, terwyl vier-en-dertig van sy gedigte ingesluit is by die bloemlesing Driehonderd Tang-gedigte, wat vir die eerste keer in die 18de eeu gepubliseer is. Vertalings van sy gedigte word ook in hierdie tyd in Europa gepubliseer. Die gedigte dien as modelle om die plesier van vriendskap, die diepte van die natuur, afsondering en wyn te vier. Onder die beroemdste gedigte tel Om wakker te word uit dronkenskap, Die moeilike pad na Shu en Op 'n stil nag, wat steeds in Chinese skooltekste voorkom. In die Weste word nog voortdurend meertalig vertaalde tekste van Li se gedigte gepubliseer, Afrikaans ingesluit. Sy lewe self het 'n legendariese gedaante aangeneem met stories van dronkenskap, ridderlikheid asook die bekende mite dat hy in 'n rivier verdrink het na 'n poging om die maan se waterweerkaatsing vanuit 'n boot te omhels.

Groot gedeeltes van Li se lewe word deur sy gedigte ontbloot: plekke waar besoek afgelê is, vriende wat afgesien is op hul reis na verafgeleë bestemmings en dalk nooit weer te sien gekry is nie, sy eie dromerige verbeeldingsvlugte verweef met sjamanistiese botone, aktuele gebeure waarvan hy te hore gekom het, beskrywings uit die natuur gesny en vervat in tydlose poësie en so meer. Spesifiek van belang egter is die veranderinge wat in sy leeftyd plaasgevind het. Sy vroeëre gedigte is geskryf binne die milieu van 'n "goue era" van vrede en voorspoed in die Tang-dinastie, onder die gesag van 'n keiser wat die kunste aktief ondersteun en aan deelgeneem het. Die omgewing verander nogtans skielik en drasties met generaal An Lushan se rebellie, waartydens die hele noordelike China deur oorlog en hongersnood verwoes is. Li se poësie neem hierna ook 'n nuwe toon en kwaliteit aan. Anders as in die geval van Li se jonger vriend, Du Fu, sou hy nie lank genoeg leef om die einde van die chaos te beleef nie. Groot gedeeltes van Li se digkuns is nietemin vir die nageslagte bewaar met blywende gewildheid in China en elders.

Familienaam en van

Li (李) is die agternaam of van. Li Bai, Li Po, Li Bo, Ri Haku, al die variante en nog meer, met of sonder woordafbreking, is histories aan hom toegeken en gebruik. Li Bai verwys algemeen na homself as "白"

Sy gegewe naam word met 'n Chinese karakter (白) geskryf, en word verrooms met variante soos Po, Bo, Bai en Pai. In Hanyu Pinjin wat moderne Mandaryns reflekteer, is die vernaamste omgangsvariant vir dié karakter Bái; Bó is egter die korrekte letterkundige variant en 'n algemene uitspraak vir sy familienaam. Die "P" in Wade-Giles Po dui op ’n gebrek aan aspirasie in die konsonant, sodoende nader aan /b/ as aan /p/ en kan geskryf word as "p'", /p/ gevolg deur ’n apostroof. Die Kantonese weergawe is baak met 'n finale /k/. Die gerekonstrueerde weergawe van hoe hy en ander uit die Tang-dinastie dit sou uitspreek is Bhæk. Sy stylnaam (zi) is Taibai (Tai-pai; 太白), letterlik "Groot Witte" wat Venus beteken (in die Chinees van sy tyd en later deur die term "Goue ster" vervang is as planeetnaam). Deur dus die familienaam en die stylnaam te kombineer kom variante soos Li Taibo, Li Taibai en Li Tai-po onder meer na vore.

Lewe

Die twee "Boeke van Tang", Die Ou boek van die Tang en Die Nuwe boek van die Tang bly die primêre bronne van bibliografiese materiaal oor Li Bai. Ander bronne bevat interne leidrade uit gedigte van of deur Li Bai, en dan is daar ook sekere ander bronne, soos die voorwoord vir sy versamelde gedigte geskryf deur sy familielid en literêre eksekuteur, Li Yangbin.

Agtergrond en geboorte

Li Bai is volgens algemene beskouing in 701 n.C. gebore in wat nou as Sentraal-Asië beskou word, waar sy familie in sake gedy het op die grensgebied. Hierna, op ongeveer vyfjarige ouderdom, verhuis die familie onder leiding van sy vader, Li Ke (李客), na Jiangyou. Dit is naby moderne Chengdu in die Sichuan-provinsie. Daar heers 'n mate van geheimsinnigheid of onsekerheid rondom die omstandighede van die familie se verhuising. Die gebrek aan geregtelike toestemming wat nodig sou wees om vanuit grensgebiede te verhuis, veral as die familie daarheen beroep of verban is, laat vrae ontstaan. Ten spyte van heelwat spekulasie bly die feite egter dun gesaai.

Agtergrond

Twee weergawes deur tydgenote, Li Yangbing (familielid) en Fan Chuanzheng, noem dat Li se familie oorspronklik kom uit wat nou bekend staan as suidoostelike Gansu. Li se voorgeslagte word tradisioneel terug geneem tot by Li Gao, die adellike stigter van die staat Westelike Liang. Hierdie feit verskaf 'n mate van ondersteuning vir Li se aanspraak dat hy verwant is aan die Li koninklike familie van die Tang-vorstehuis. Die Tang-keisers het ook aanspraak gemaak daarop dat hulle verwant is aan die Li-heersers van Westelike Liang. Bewysstukke toon egter dat Li se eie voorgeslagte tydens die Sui-dinastie weens een of ander rede sosiaal as nie-adelikes geklassifiseer is, en gedwing is tot 'n vorm van ballingskap vanuit hul oorspronklike huis (wat nou Gansu heet) na 'n plek of plekke verder wes. Tydens hul ballingskap in die verre weste bly die familie Li in die antieke Syroetestad Suiye (Suyab, tans 'n argeologiese terrein in hedendaagse Kirgistan), en moontlik selfs in Tiaoshi, 'n staat naby moderne Ghazni, Afghanistan. Hierdie gebiede lê langs die antieke Syroete en die familie Li was waarskynlik handelaars en was nogal welvarend.

Geboorte

In een hagiografiese mededeling droom Li Bai se ma, terwyl sy hom verwag, van 'n groot wit verskietende ster. Dit moes bygedra het tot die idee dat hy 'n uitgeworpe onsterflike (een van sy byname) was. Dat die Groot Wit Ster sinoniem was met Venus, dra ook natuurlik by om sy stylnaam "Tai Bai" of "Venus" te verduidelik.

Huwelik en gesin

Li was ten minste twee maal getroud. Hy tree in 727 in sy eerste huwelik met die kleindogter van ’n gewese minister. Later jare in 744 tree hy weer in die huwelik in die huidige Liangyuan-distrik van Henan. Die huwelik is met 'n ander digter met die van van Zong (宗), by wie hy kinders verwek en mee gedigte uitruil, onder meer verskeie verklarings van liefde teenoor haar en hulle kinders. Sy tweede vrou was 'n kleinkind van Zong Chuke (宗楚客, oorl. 710), ’n vername regeringsamptenaar tydens die Tang-dinastie en die oorgangstydperk van Wu Zetian.

Jeug

In 705, Li Bai was vier, verhuis sy vader in die geheim met sy gesin na Sichuan naby Chengdu. Li bring dan ook sy jeug daar deur. Daar staan deesdae 'n gedenkteken in Zhongba-dorp, Jiangyou, Sichuan-provinsie (die gebied van die moderne provinsie wat toe as Shu bekend gestaan het, na 'n vorige onafhanklike staat wat deur die Sui-dinastie geannekseer is en later weer by die Tang-dinastie se grondgebied ingesluit is). Die jong Li spandeer die meeste van sy grootwordjare in Blou (ook vertaal as "groen", "asuur" of "natuurkleur") Lotus, ’n dorp in Chang-ming-distrik, Sichuan, China. Dit stem tans in naam ooreen met Qinglian-dorp (青莲镇) van die Jiangyou-stadsdistrik in die Sichuan-provinsie.

Die jong Li het wyd gelees, van onder meer klassieke Confucius soos die Boek van liedere en die Boek van dokumente, asook verskeie astrologiese en metafisiese werke wat Confucius geneig was om te vermy. Deel van die familie se literêre tradisie was om die "Honderd Outeurs" te lees en hy kon ook dig voor hy tien was. Die jeugdige Li was ook by ander aktiwiteite betrokke soos die tem van wilde voëls en skermkuns. Verdere aktiwiteite het ingesluit perdry, jag, reis en hulpverlening aan armes en onderdruktes deur geld of wapens te verskaf. Met verloop van tyd het die jong Li heel vaardig geword in vegkuns. 'n Outobiografiese aanhaling deur Li self getuig van en help ook om die wilde lewe wat hy in die Sichuan provinsie gelei het te illustreer. Hy noem dat toe hy vyftien was hy gaande was oor skermkuns en met die kuns heelwat groot manne uitgedaag het.

Voor sy twintigste verjaarsdag het Li reeds verskeie mans dood gemaak, klaarblyklik uit ridderlikheid volgens die dwalende ridder-tradisie (youxia).

In 720 voer Goewerneur Su Ting, wat Li as 'n genie beskou het, 'n onderhoud met hom. Hoewel hy die begeerte uitgespreek het om 'n amptenaar te word, het hy nooit die Chinese staatsdienseksamen afgelê nie. Die rede vir wat as 'n logiese stap vir hom sou wees blyk persoonlik van aard te wees.

Op pad na Chang'an

Die China van Li Bai en Du Fu

Vertrek uit Sichuan

Li Bai verlaat Sichuan rondom 725 in sy middel twintigs en seil die Yangtzerivier af oor die Dongtingmeer na Nanjing en lei hiermee sy swerfjare in. Hierna keer hy stroomop terug na Yunmeng, wat nou as Hubei bekendstaan, en trou met die kleindogter van 'n afgetrede eerste minister, Xu Yushi. Die huwelik blyk egter net 'n kort tussenpose te wees. Tydens die eerste jaar van sy reis ontmoet hy bekendes en gee heelwat van sy rykdom weg aan hulpbehoewende vriende.

Verder op reis

In 730 bly Li Bai by Zhongan-berg naby die hoofstad Chang'an (Xi'an), en probeer tevergeefs om daar ’n pos los te slaan. Hierna seil hy stroomaf met die Geelrivier, vertoef in Luoyang en besoek Tiyuan voor hy huiswaarts keer. In 735 bevind Li Bai hom in Shanxi waar hy tydens ’n krygsverhoor teen Guo Ziyi tussen beide tree. Ziyi betaal die guns later terug tydens die An Shi-onruste, na hy een van die top Tang-generaals geword het. Teen ongeveer 740 verhuis Li na Shandong en word oor die tydperk deel van die groep wat bekend word as die "Ses leeglêers van die Bamboesspruit". Dit was 'n informele groep toegewy aan letterkunde en wyn. Verder swerf hy rond in die omgewing van Zhejiang en Jiangsu en maak uiteindelik vriende met Wu Yun, 'n bekende Daoïstiese priester. Wu Yun word in 742 deur die Keiser ontbied om die keiserlike hof by te woon en sy lof daar vir Li Bai was enorm.

By Chang'an

Keiser Minghuang, sittende op die terras, observeer Li Bai besig om te dig terwyl sy stewels uitgetrek word (illustrasie uit die Qing-dinastie).

Wu Yun se lof vir Li Bai lei Keiser Xuanzong (gebore Li Lonji en ook bekend as Keiser Minghuan) om Li Bai na die keiserlike hof in Chang'an te ontbied. Li se persoonlikheid fassineer beide die aristokrate en gewone mense gelyk, insluitend 'n ander Taoïs (en digter) genaamd He Zhizhang. Zhizhang gee Li die bynaam van "Onsterflike uit die hemel verban." Na 'n aanvanklike oudiënsie, waartydens Li Bai uitgevra is oor sy politieke siening, was die Keiser so beïndruk dat hy 'n groot banket aangebied het in Li Bai se eer. Daar word genoem dat die Keiser tydens die banket sy guns tot so 'n mate bewys het deur persoonlik Li se sop te kruie.

Keiser Xuanzong neem Li in diens as 'n vertaler omrede hy ten minste een nie-Chinese taal geken het. Ming Huang gee hom op die ou einde 'n pos by die Hanlin-akademie, wat gemoeid is met die lewering van geleerde kundigheid en poësie vir die Keiser.

Wanneer Li Bay na die paleis ontbied is deur die keiser, was hy gereeld dronk, maar steeds bedrewe genoeg om op die plek op te tree.

Li Bai het verskeie gedigte geskryf oor die Keiser se pragtige en geliefde Yang Guifei, die gunsteling koninklike gade. 'n Heel waarskynlik apokriewe storie doen die rondte oor Li Bai uit hierdie tydperk. Een maal, onder die invloed van alkohol, word sy skoene vol modder en Gao Lishi, die polities magtigste eunug in die paleis, word gevra om voor die Keiser vir Li by te staan met die verwydering van die modder. Gao voel beledig deur die nietige taak en slaag later daarin om Yang Guifei te oortuig om aanstoot te neem van Li se gedigte rakende haar. Met verloop van tyd onder aanmoediging van Yang Guifei en Gao Lishi, stuur Xuanzong vir Li Bai, teësinnig maar tog beleefd en met geskenke van goud en silwer, weg uit die keiserlike hof. Na Li Bai se vertrek uit die hof word hy amptelik 'n Taoïs en maak Shandong sy nuwe tuiste. Hy swerf egter nog ver en wyd oor die volgende tien jaar met die skryf van gedigte.

Ontmoeting met Du Fu

Sien ook: Du Fu

Hy ontmoet Du Fu in die herfs van 744 na hulle 'n enkelkamer deel en verskeie aktiwiteite saam aanpak soos reis, jag, wyn drink en poësie skryf. Hierdeur word 'n hegte en lewenslange vriendskap gevorm. Hulle ontmoet die daaropvolgende jaar weer. Dit is die enigste twee kere wat hulle in persoon ontmoet hoewel hulle voortgegaan het om die vriendskap lewendig te hou via digkuns. Dit word weergegee in die dosyn of meer Du Fu-gedigte aan en oor Li Bai wat bewaar gebly het, en die een van Li Bai aan Du Fu gerig, wat nog bestaan.

Oorlog en ballingskap

Perderuiters, Noordelike Qi-dinastie, die algemene hartland van die rebelle, hoewel uit 'n vroeëre era.

Teen die einde van 755 versprei die wanorde wat deur die rebellegeneraal An Lushan aangehits word oor die hele land. Die Keiser vlug naderhand na Sichuan en abdikeer. Tydens die chaos verklaar die Kroonprins homself opportunisties tot Keiser en regeringshoof, hoewel die An Shi verstorings voort duur (soos dit later genoem is, aangesien dit aangegaan het na die dood van die aanhitser en verder geneem is deur Shi Siming en ander). Li Bai word 'n personeelraadgewer vir Prins Yong, een van Keiser Xuanzong se seuns wat, hoewel laag op die primogenituurlys, tog benoem is om die keiserlike mag as generaal te deel na die Keiser in 756 abdikeer.

Nog voor die ryk se eksterne vyande verslaan is, sê die twee broers mekaar egter die stryd aan met hulle onderskeie weermagte. Met die verslaan van Prins Yong se magte deur sy broer, die nuwe keiser in 757, vlug Li Bai. Hy word nogtans later gevange geneem in Jiujiang en tot die dood veroordeel. Dit is hier waar die bekende en magtige weermaggeneraal Guo Ziyi saam met ander tussen beide tree; Gou Ziyi is die einste persoon wat dekades vroeër deur Li Bai van ’n krygsverhoor gered is. Sy vrou, die dame Zong, en ander (soos Song Ruosi) skryf petisies om begenadiging. Na Generaal Guo Ziyi se aanbod om sy amptelike rang prys te gee in ruil vir Li Bai se lewe, word Li se doodstraf omgekeer in ballingskap en word hy verban na Yelang. Yelang (nou Guizhou) was in die afgeleë uiterste suidwestelike deel van die ryk geleë en is beskou as buite die vername invloedsfeer van die Chinese beskawing en kultuur. Li Bai vertrek sonder enige haas na Yelang, lê verlengde sosiale besoeke (soms tot maande) af, skryf gedigte op pad en maak vir die nageslagte gedetailleerde notas van sy reis. 'n Kennisgewing van imperiale kwytskelding bereik hom egter nog voor hy naby Yelang was. Hy het slegs sover as Wushan gereis toe die nuus van die kwytskelding hom in 759 bereik het.

Terugkeer en ander omswerwinge

Met die ontvangs van die nuus oor sy imperiale kwytskelding, keer hy rivieraf terug na Jiangxi, reis op pad deur Baidicheng in die Kuizhou-prefektuur, nog steeds toegewyd aan die vreugdes van kos, wyn, goeie geselskap en die digkuns; sy gedig "Vertrek uit Baidi in die oggend" teken die gedeelte van sy reis op en terg digterlik sy vyande en lasteraars met die insluiting van ape in die beeldspraak. Hoewel Li nie met sy swerwerslewe stop nie, beperk hy dit oor die algemeen tot Nanjing en die twee Anhui-stede van Xuancheng en Li Yang (in die moderne Zhao-distrik) Sy digwerk uit die tydperk sluit natuurgedigte in asook gedigte oor sosio-politieke protes. Met verloop van tyd word 'n familielid van Li, Li Yangbing, magistraat van Dangtu in 762 en Li Bai gaan bly by hom. Ondertussen sterf Suzong en Xuanzong kort na mekaar en China kry 'n nuwe keiser. Verder is China by hernude pogings betrokke om voortgesette militêre onrus te onderdruk wat nog voortvloei uit die An Shi rebellies. Li bied aan om op die generalestaf van die Chinese bevelvoerder Li Guangbi te dien. Hy word egter op 61-jarige ouderdom ernstig siek en sy ongesteldheid verhinder hom hiermee voort te gaan.

Dood

Die nuwe Keiser Daizong benoem Li Bai in 762 as die Registrateur van die Linkerkommandant se kantoor. Ongelukkig is Li Bai reeds oorlede teen die tyd wat die imperiale edik in Dangtu, Anhui aankom.

Daar bestaan 'n ou en effens vergesogte tradisie uit onbekende Chinese bronne oor sy dood. Dit lui dat Li verdrink het na hy uit sy boot val in 'n poging om die maanweerkaatsing in die Yangtzerivier te omhels. Die werklike rede vir sy dood blyk egter as gevolg van meer natuurlike oorsake te wees, moontlik weens sy harde lewenstyl. Die legende beklee nietemin 'n plek in Chinese kultuur.

'n Gedenkteken vir Li Bai staan net wes van Ma'anshan.

Kalligrafie

Die enigste oorblywende kalligrafie in Li Bai se eie handskrif, getiteld Shangyangtai (Met die opgaan na die Sonterras), geleë in die Paleismuseum in Beijing, China.

Li Bai was onder andere 'n bedrewe kalligraaf. Net een fragment van sy werk in sy eie handskrif bly egter behoue. Die fragment dra die titel Shangyangtai (Opgaan na die Sonterras), 'n 38.1 x 28.5 cm lange rol (met 'n latere toevoeging van 'n titel geskryf deur Keiser Huizong van Song en 'n naskrif deur Keiser Qianlong self). Die kalligrafie word gehuisves in die Verbode stad in Beijing, China.

Oorblywende tekste en redigerings

Selfs Li Bai en Du Fu, die twee bekendste en mees volledig geredigeerde Tang-digters, se nalatenskap is geaffekteer deur die vernietiging van die imperiale Tang-biblioteke en die verlies van vele privaatversamelings in tye van onrus. Hoewel heelwat van Li se gedigte behoue gebly het, is selfs meer verlore en bestaan daar probleme rondom variërende tekste. Een van die eerste pogings om Li Bai se werk te redigeer is deur sy familielid Li Yangbing onderneem. Hy was die magistraat van Dangtu by wie Li in sy laaste jare gebly het en sy manuskripte aan toevertrou het. Die mees betroubare tekste lê egter nie noodwendig in die vroegste uitgawes nie. Song-dinastiegeleerdes het verskeie weergawes van Li se digkuns uitgereik, maar dit is eers tydens die Qing-dinastie, met versamelings soos die Quan Tangshi (Volledige Tang-gedigte), waartydens die mees volledige studies van die toe oorblywende tekste gemaak is.

Temas

Kritici het tot dusver gefokus op Li Bai se sterk sin vir die kontinuïteit van die poëtiese tradisie, sy verheerliking van alkoholiese drank (en weliswaar sy onbeskroomde vier van dronkenskap), sy gebruik van persona, die fantastiese ekstreme van sekere van sy beeldspraak, sy bemeestering van formele poëtiese reëls – en sy vermoë om dit als met skynbaar moeitelose meesterlikheid te kombineer om sodoende weergalose poësie te lewer. Ander temas in Li se digkuns wat spesifiek in die 20ste eeu bemerk is, is die simpatie vir gewone mense en antipatie jeens onnodige oorloë (selfs die wat deur die keiser onderneem is).

Poëtiese tradisie

Li Bai het 'n sterk sin van homself as deel van 'n poëtiese tradisie gehad. Die "genie" van Li Bai, volgens een onlangse beskrywing, lê in sy totale beheer van die literêre tradisie voor hom en sy genialiteit met die buig (sonder om te breek) hiervan om 'n unieke persoonlike idioom te ontdek. Burton Watson noem, in vergelyking met Du Fu, dat Li se digkuns in essensie terugskouend is en meer ’n herlewing en vervulling van eertydse beloftes en glorie was as ’n poging tot ’n aanslag op die toekoms. Watson voeg as bewys hiervan by dat van al die gedigte wat aan Li Bai toegeskryf is, ongeveer 'n sesde in die yuefu-vorm is, of anders gestel, verwerkte lirieke uit tradisionele volksballades. As verdere bewys haal Watson die bestaan van 'n versameling van nege-en-vyftig gedigte aan, genoem Gu Feng (Op die ou manier), wat in gedeelte hulde bring aan die poësie uit die Han en Wei dinasties. Sy bewondering vir sekere spesifieke digters word ook getoon deur bepaalde sinspelings, byvoorbeeld gemaak op Qu Yuan of Tao Yuanming, en by geleentheid op die naam soos byvoorbeeld met Du Fu.

'n Meer algemene waardering vir geskiedenis word deur Li Bai getoon in sy gedigte binne die huaigu-genre, of meditasies oor die verlede waarin een van die blywende temas van Chinese digkuns volg: die digter wat nadink oor die ruïnes van vergange glorie.

Verruk deur wyn en maan

Teks van Li Bai se gedig Wyn in die maanlig wat gelees moet word in die klassieke bo-na-onder en regs-na-links styl

Jon C. H. Wu het waargeneem dat hoewel sommiges meer wyn kon gedrink het as Li Bai, niemand meer gedigte oor wyn geskryf het as hy nie. Klassieke Chinese digters is gereeld geassosieer met die drink van wyn, en Li Bai was deel van die groep Chinese akademici in Chang'an wat deur sy mede-digter Du Fu die "Agte onsterflikes van die wynbeker" gedoop is. Chinese sien oor die algemeen nie die matige gebruik van alkohol as immoreel of ongesond nie. James J. Y. Lui merk op dat in digkuns zui nie werklik beteken om dronk of beskonke te wees nie maar eerder om geestelik weggevoer te word van jou normale doen en late. Lui vertaal zui as "verruk met wyn." Die "Agt onsterflikes" het miskien wel oordadig gedrink, maar is steeds beskou as aangename eksentrieke mense. Burton Watson kom tot die slotsom dat amper alle Chinese digters die vreugdes van wyn gevier het, maar niemand so onvermoeid en met so 'n hoe mate van werklike oortuiging as Li Bai nie.

Fantastiese beeldspraak

'n Belangrike eienskap van Li Bai se digkuns is die fantasie en mate van kinderlike verwondering en speelsheid wat so baie van sy gedigte deurweef. Burton Watson skryf dit toe aan 'n fassinasie met die daoshi, Taoïste-kluisenaars wat alchemie en askese beoefen het in die berge, met die doel om xian of onsterflike wesens te word. Daar kan 'n sterk inslag van Taoïsme in sy werk gevind word in beide die sentimente wat dit uitbeeld asook in hulle spontane toon. Baie van Li se gedigte handel ook oor berge, dikwels met beskrywings van die bestyging van berge wat halfpad oorgaan na verbeeldingsvlugte en oorskakel van werklike natuurskoon na visioene van natuurgode, onsterflikes en 'jade maagde' van die Taoïs-leer. Watson beskou dit as nog 'n bevestiging van Li Bai se aangetrokkenheid tot die verlede en 'n voortsetting van die Chuci en vroeë Fu-tradisies. Hierdie element van fantasie lê volgens Watson agter Li Bai se gebruik van die hiperbool en die speelse personifikasies van berge en hemelliggame.

Nostalgie

Die kritikus J. Y. Liu merk op dat Chinese digters byna onophoudelik hulle ballingskap en heimatverlange blyk te beween. Dit kan vir Westerse lesers as sentimenteel voorkom maar China se uitgestrektheid, probleme met kommunikasie, die groot verskil tussen die hoë kultuur in die stede en strawwe toestande in die afgeleë streke, asook die belangrikheid van familie moet in ag geneem word. Dit is dus, volgens Lui se gevolgtrekking, geen verrassing dat nostalgie 'n konstante en gevolglik konvensionele tema geword het in Chinese digkuns nie.

Gebruik van persona

Li Bai skryf ook 'n aantal gedigte vanuit verskillende oogpunte, insluitend vroulike personae. Hy skryf byvoorbeeld 'n hele paar gedigte in die Zi Ye-styl asook gedigte in die Han-volksballadestyl.

Tegniese meesterlikheid

Li Bai is vernaam vir die tegniese meesterlikheid van sy poësie en die bemeestering van sy verse. Kritici stem oor die algemeen saam dat Li Bai, in terme van poëtiese vorm, geen besondere innovasie getoon het nie. Sy digkuns is ook opmerklik skraal aan die nuwe elemente wat dit bekendstel teenoor die knapheid waarmee hy die ou elemente belig. Burton Watson maak die aanmerking op Li se bekende gedig wat vertaal kan word as "Bring die wyn", dat soos met soveel van Li Bai se werk dit 'n grasie en moeitelose waardigheid besit wat dit op een of ander manier meer fassinerend maak as vroeëre pogings in die selfde styl. Li Bai se yuefu-gedigte is deur die Ming-dinastie akademikus en skrywer Hu Yinglin beskou as die grootste van alle tye.

Li Bai blink veral uit in die Gushi-vorm, of ou styl-gedigte, 'n poësievorm wat 'n groot mate van vryheid bied in terme van vorm en inhoud. 'n Voorbeeld hiervan is sy gedig "蜀道難" wat vrylik vertaal kan word na "Die moeilike pad na Shu ." Shu is 'n poëtiese term vir Sichuan, die vlugtelingsbestemming waarheen Keiser Xuanzong oorweeg het om te gaan om te vlug van die naderende magte van die rebelle-generaal An Lushan. Watson maak die opmerking dat die gedig gebruik maak van reëls wat in lengte wissel van vier tot elf karakters. Hierdie onreëlmatigheid van die reëls suggereer die skerp spitse en ongelyke bergpasse van Sichuan soos in die gedig weergegee.

Li Bai staan ook uit as meester van die Jeuju. Die Ming-dinastie-digter Li Pan Long sien Li Bai as die grootste jueju-meester uit die Tang-dinastie.

Li Bai is verder ook bekend vir sy bemeestering van die Lushi of "gereguleerde vers", die formeel mees veeleisende versvorm uit daardie tyd. Watson noem egter dat sy gedig "Vaarwel aan 'n vriend" ongewoon is deurdat dit die reël verontagsaam dat die twee middelkoeplette verbale parallelisme moet handhaaf, en voeg by dat Chinese kritici die tipe verontagsaming verskoon het in die geval van 'n genie soos Li.

Invloed

Lenteaandbanket by die Perske- en peerbloeiseltuin met aangehaalde teks deur Li Bai, geskilder deur Leng Mei, laat 17de of vroee 18de eeu, Nasionale Paleismuseum, Taipei

In die Ooste

Li Bai se digkuns was ontsaglik invloedryk in sy leeftyd asook vir die daaropvolgende generasies in China. Hy is van vroeg af saam met Du Fu op die podium geplaas. Die hedendaagse akademikus, Paula Varsano, maak die waarneming dat hulle binne die literêre verbeeldingswêreld die twee grootste digters van die Tang, of selfs China, was en steeds is. Tog noem sy dat die volharding van wat met reg die Li-Du debat genoem kan word, waarvan die voorwaardes so ingewortel geraak het in die kritiese diskoers rondom die twee digters, dat amper enige karakterisering van die een implisiet op die ander een reflekteer. Li se invloed word ook gedemonstreer binne die onmiddellike geografiese gebied van die Chinese kulturele invloedsfeer, in Japan bekend as die Ri Haku. Die invloed leef vandag nog voort met voorbeelde van poësie tot skilderkuns en literatuur.

In sy leeftyd, tydens sy vele omswerwinge en aan die hof in Chang’an ontmoet en skei Li Bai paaie met verskeie kontemporêre digters. Die ontmoetings en skeidings dien as 'n tipiese geleentheid vir verskuns volgens die tradisie van geletterde Chinese uit die tyd. 'n Belangrike voorbeeld is sy verhouding met Du Fu.

Na sy dood bly sy invloed groei. Ongeveer vier eeue later tydens die Song-dinastie, skryf die digter Yang Wanli 'n hele gedig wat sinspeel op slegs Li se gedig wat soms vertaal word as "Wyn in die maanlig" (en twee ander Bai gedigte) in die Ou poëtiese styl.

In die 20ste eeu beïnvloed Li Bai tot Mao Zedong se digkuns.

Vandag nog in China word sy gedig "Op 'n stil nag", wat reflekteer op die nostalgie van 'n reisiger van die huis, algemeen deur kinders gememoriseer en deur volwassenes aangehaal.

In die Weste

Die onderliggende idees in Li Bai se digkuns het 'n diepgaande inslag gehad in die vorming van Amerikaanse Imagistiese en Modernistiese poësie gedurende die 20ste eeu. Gustav Mahler neem ook vier van Li Bai se werke op in sy simfoniese liederesiklus Das Lied von der Erde. Dit is afgelei uit 'n vrye Duitse vertaling deur Hans Bethge, gepubliseer in 'n bloemlesing genaamd Die chinesische Flöte (Die Chinese fluit). Bethge skoei sy weergawe op die baanbrekersvertaling van Saint-Denys na Frans. Daar bestaan verder ook 'n treffende musikale toonsetting van Li Bai se gedigte deur die Amerikaanse komponis Harry Partch. Sy Seventeen Lyrics by Li Po vir monotoonstem en aangepaste viola (een van Partch se selfgemaakde instrumente) is gegrond op die tekste in The Works of Li Po, the Chinese Poet, vertaal deur Shigeyoshi Obata. In Brasilië sluit die liedjieskrywer Beto Furquim 'n musikale toonsettings van die gedig "Jing Ye Si" in by sy album "Muito Prazer".

Ezra Pound

Li Bai se invloed in die Weste is gedeeltelik die gevolg van Ezra Pound se weergawes van sekere van sy gedigte in die versameling Cathay (Pound translitereer sy naam volgens die Japannese manier as "Rihaku"). Li Bai se omgaan met die natuur, vriendskap, sy liefde vir wyn en sy akute waarneming van die lewe besiel sy beste gedigte. Sekeres soos Changgan xing (deur Pound vertaal as "The River Merchant's Wife: A Letter"), vermeld die ontberings of emosies van gewone mense.

Breyten Breytenbach se gedig Lesende Li Bai bou hierop voort en vervat ook aspekte van Pound se vertaling.

M.M. Walters

Li Bai of te wel Li Po soos in M.M. Walters se digbundel Shih-Ching Liederboek kry ook 'n Afrikaanse stem. Met vertalings uit ondermeer Engels en Duits stel Walters Afrikaanse lesers bekend aan die omvangryke Chinese poësie waarvan Li Bai se digkuns 'n groot gedeelte beslaan. Van Li se bekende gedigte in die bundel sluit in Wyn in die maanlig, Vaarwel aan 'n vriend, Op 'n stil nag asook Om wakker te word uit dronkenskap.

'n Uittreksel uit Wyn in die maanlig (1):

My beker met wyn tussen die blomme,
alleen aan't drink, lig ek my beker
en nooi die maan om saam 'n drankie te drink.
Saam met my skadu is ons dan drie.

Moderne kulturele verwysings

Wêreldpoësiedag

• Op 20 Maart 2015 reik die Verenigde Nasies se Posadministrasie (UNPA) 'n stel van 6 posseëlblaaie uit, onder andere Li Bai se Stille nag gedagtes, vir die viering van Wêreldpoësiedag.

In poësie

• Breyten Breytenbach se gedig Lesende Li Bai
• Derek Walcott se gedig Midsummer IX
• In Charles Bukowski se gedig Splash

In fiksie

• In Hermann Hesse se Klingsors letzter Sommer (Klingsor se laaste somer)
• In John Steinbeck se Cannery Row lees die dorpsgeleerdes Li Bay se gedigte by die partytjie aan die einde van die storie.
• 'n Verrese Li Bai (as Li Po) is 'n karakter in die Philip Jose Farmer roman The Magic Labyrinth

Epcot

In beide weergawes van Epcot (Disney World) se Circle-Vision 360°-film in die Chinese pawiljoen is Li Bai die verteller en gids.

Astronomie

'n Krater op die planeet Mercurius is na Li Bai vernoem.

Vertaling

Li Bai se digkuns word aan Europa bekend gestel deur Jean Joseph Marie Amiot, 'n Jesuïetesendeling in Beijing, in sy Portraits des Célèbres Chinois. Dit is gepubliseer in die reeks Mémoires concernant l'histoire, les sciences, les arts, les mœurs, les usages, &c. des Chinois, par les missionnaires de Pekin. (1776–1797). Verdere vertalings in Frans is deur Marquis d'Hervey de Saint-Denys gepubliseer in sy 1862 Poésies de l'Époque des Thang.

Joseph Edkins lewer in 1888 'n referaat genaamd "On Li Tai-po" aan die Peking Oosterse genootskap wat gevolglik in die genootskap se joernaal gepubliseer word. Die vroeëre sinoloog Herbert Allan Giles sluit vertalings van Li Bai in by sy 1898 publikasie Chinese Poetry in English Verse en ook weer in sy History of Chinese Literature (1901). Die derde vroeëre vertaler na Engels was L. Cranmer-Byng (1872–1945). Sy Lute of Jade: Being Selections from the Classical Poets of China (1909) en A Feast of Lanterns (1916) sluit beide van Li se digkuns in.

Aan die Duitse front is ook heelwat vertalings van Li Bai se gedigte neergepen vernaam deur mense soos Wilhelm Grube (1855–1908), Erwin von Zach (1872–1942), Alfred Forke (1867–1944), Manfred Hausmann (1898–1986), Vincenz Hundhausen (1878–1955), Hans Schiebelhuth (1895–1944), Günter Eich (1907–1972), Günther Debon (1921–2005), Ernst Schwarz (1916–2003) en Jan Ulenbrook.

Ander Duitse verwerkings, nie uit oorspronklike werke nie soos die geval met Ezra Pond, sluit die in van Hans Bethge (1876–1946) en Klabund (1890–1928). Bethge se Li Bai-verwerkings uit sy bloemlesing Die chinesische Flöte (Die Chinese fluit) dien later as raamwerk vir Gustav Mahler se bekende orkeskomposisie Das Lied von der Erde (Die lied van die Aarde)

Li Bai word 'n gunsteling onder vertalers as gevolg van sy reguit en skynbare eenvoudige styl. Latere Europese en Engelse vertalers is te veel om hier te noem maar 'n uitgebreide keur van Li se Engelsvertaalde gedigte word ingesluit in John Minford en Joseph S. M Lay se Classical Chinese Literature (2000)

M.M. Walters bou dan ook verder hierop voort met vertalings uit Engels en Duits met sy 2003 digbundel die Shih-Ching Liedereboek.

Vertalings en herdigtings

Afrikaans

• (af) Walters, M.M. (2003), Shih-Ching Liedereboek, Pretoria: Protea Boekhuis, ISBN 1-86919-041-6 

Engels

• (en) Cooper, Arthur (1973), Li Po and Tu Fu: Poems Selected and Translated with an Introduction and Notes, Penguin Classics, ISBN 978-0-14-044272-4 
• (en) Hinton, David (2008), Classical Chinese Poetry: An Anthology, New York: Farrar, Straus, and Giroux, ISBN 0-374-10536-7 / 978-0-374-10536-5 
• (en) Hinton, David (1998), The Selected Poems of Li Po, Anvil Press Poetry, ISBN ISBN 978-0-85646-291-7 
• (en) Holyoak, Keith (vertaler) (2007), Facing the Moon: Poems of Li Bai and Du Fu, Durham, NH: Oyster River Press, ISBN 978-1-882291-04-5 
• (en) Obata, Shigeyoshi (1922). The Works of Li Po, the Chinese Poet. New York: Dutton. Herdruk: New York: Paragon, 1965.
• (en) Pound, Ezra (1915), Cathay, London: Elkin Mathews, ASIN B00085NWJI 
• (en) Stimson, Hugh M. (1976), Fifty-five T'ang Poems, Far Eastern Publications: Yale University, ISBN 0-88710-026-0 
• (en) Seth, Vikram (vertaler) (1992), Three Chinese Poets: Translations of Poems by Wang Wei, Li Bai, and Du Fu, London: Faber & Faber, ISBN 0-571-16653-9 
• (en) Weinberger, Eliot (2004), The New Directions Anthology of Classical Chinese Poetry, New York: New Directions, ISBN ISBN 0-8112-1605-5  Inleiding, met vertalings deur William Carlos Williams, Ezra Pound, Kenneth Rexroth, Gary Snyder, en David Hinton.
• (en) Watson, Burton (1971), Chinese Lyricism: Shih Poetry from the Second to the Twelfth Century, New York: Columbia University Press, ISBN 0-231-03464-4 
• (en) Mao, Xian (2013). Children's Version of 60 Classical Chinese Poems. eBook: Kindle Direct Publishing. ISBN 978-1-4685-5904-0.
• (en) Sun, Yu [孫瑜], vertaling, inleiding en kommentaar (1982), Li Po-A New Translation 李白詩新譯, Hong Kong: The Commercial Press, ISBN 962 07 1025 8 

Duits

• (de) Hans Bethge (2001), Die chinesische Flöte. Nachdichtungen chinesischer Lyrik Bd 1., Kelkheim: YinYang Media Verlag, ISBN 3-9806799-5-0 
• (de) Günther Debon (1958), Li Tai-Bo. Rausch und Unsterblichkeit, München Wien, Basel: Verlag Kurt Desch 
  • (de) Günther Debon (1962), Li Tai-bo. Gedichte, Stuttgart: Philipp Reclam 
• (de) Klabund (1959), Li-Tai-Pe, Frankfurt: Insel 
• (de) Erwin Ritter von Zach; Hartmut Walravens; Lutz Bieg, Li T'ai-po, Gesammelte Gedichte, Wiesbaden : I-X, 2007 ISBN 978-3-447-05587-1; Bücher XI-XV, 2000 ISBN 978-3-447-04279-6; Bücher XVI-XXV und XXX, 2005 ISBN 978-3-447-05158-3
• (de) Chang, Shoou-Huey (1997), "China-Rezeption auf Jiddisch. Zu den Li-Tai-Po-Übersetzungen", Jiddistik Mitteilungen. Jiddistik in deutschsprachigen Ländern. Wissenschaftliche Halbjahresschrift, Universität Trier, p. 1–16  0947-6091
• (de) Xue, Siliang: Möglichkeiten und Grenzen der Übersetzung klassischer chinesischer Lyrik ins Deutsche: ein Beitrag zur Übersetzungswissenschaft und zur Übersetzungskritik. Heidelberg: Groos, 1992 (TextConText Beiheft 4). ISBN 3-87276-677-5. Kapitel 4 (S. 88–128) behandelt ausschließlich das oben erwähnte Gedicht Yèsī, wobei 11 deutsche Übersetzungen verglichen und analysiert werden.
• (de) Yan Zhao, Dieter Ziethen: Leise hör' ich Blüten fallen – Gedichte aus der chinesischen Klassik. Gröbenzell: Hefei Huang Verlag, 2009. ISBN 978-3-940497-24-6
• (de) Erwin Ritter von Zach: Lit'aipo's archaistische Allegorien (古風) (Ges. Werke, Buch II) übersetzt. Asia Major Band 1, 1924, S. 491–520, PDF
• (de) Erwin Ritter von Zach: Lit'aipo's Gedichte, III. Buch (30 lyrische Gedichte). Asia Major Band 1, 1924, S. 521–544, PDF
• (de) Erwin Ritter von Zach: Lit'aipos Gedichte. IV Buch (37 lyrische Gedichte). Asia Major Band 3, 1926, S. 49–70, PDF
• (de) Erwin Ritter von Zach: Lit'aipo's poetische Werke. I. Buch. Asia Major Band 3, 1926, S. 421–466, PDF
• (de) Erwin Ritter von Zach: Lit'aipos Gedichte. V Buch. Asia Major Band 4, 1927, S. 29–49, PDF
• (de) Erwin Ritter von Zach: Lit'aipo's Gedichte. IX. Buch; Lit'aipos Gedichte, X. Buch. Asia Major, Band 5, 1940, S. 41–103, PDF

Agtergrond en kritiek

• (de) Helwig Schmidt-Glintzer (1990), Geschichte der chinesischen Literatur, Bern, ISBN 3-406-45337-6 
• (en) Edkins, Joseph (1888), "Li Tai-po as a Poet", The China Review 17 (1), http://sunzi1.lib.hku.hk/hkjo/view/26/2602182.pdf  Herwin uit [1], 19 Januarie 2011.
• (en) Eide, Elling (1973), On Li Po, in Perspectives on the T'ang, New Haven, London: Yale University Press, p. 367-403 
• (en) Frankel, Hans H (1978), The Flowering Plum and the Palace Lady, New Haven and London: Yale University Press, ISBN 0-300-02242-5 
• (en) Kroll, Paul (2001), "Poetry of the T’ang Dynasty", in Victor H. Mair, The Columbia History of Chinese Literature, Columbia University Press, p. 274–313, ISBN 0-231-10984-9 
• (en) Stephen Owen (1981), Stephen Owen, ed., "Li Po: a new concept of genius", The Great Age of Chinese Poetry : The High T'ang (New Haven Conn: Yale University Press), ISBN 978-0-300-02367-1 
• (en) Varsano, Paula M. (2003). Tracking the Banished Immortal: The Poetry of Li Bo and its Critical Reception. University of Hawai'i Press. ISBN 978-0-8248-2573-7.
• (en) Varsano, Paula (2014). "Li Bai and Du Fu". Oxford Bibliographies Online. Oxford University Press. {{cite journal}}: Onbekende parameter |authormask= geïgnoreer (hulp); Ongeldige |ref=harv (hulp) Lys en evalueer vakkundigheid en vertalings.
• (en) Waley, Arthur (1950), The Poetry and Career of Li Po, New York: MacMillan, ASIN B0006ASTS4 
• (en) Wu, John C. H. (1972), The Four Seasons of Tang Poetry, Rutland, Vermont: Charles E. Tuttle, ISBN 978-0-8048-0197-3 

Eksterne skakels

Wikimedia skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Li Bai.

Vertalings

• (en) Poems by Li Bai by Poems Found in Translation
• (en) Li Bai: Poems Uitgebreide versameling van Li Bai se gedigte in Engels.
• (zh) (en) 20 Li Bai poems, in Chinees met vereenvoudigde en tradisionele karakters en pinjin, met letterlike en literêre Engelse vertalings deur Mark Alexander Geargiveer 20 Augustus 2007 op Wayback Machine.
• (zh) (en) 34 Li Bai poems, in Chinees met Engelse vertaling deur Witter Bynner, uit die bloemlesing van Driehonderd Tang-gedigte.
• (en) Profile 'n Verskeidenheid van vertalings van Li Bai se digkuns deur 'n hele aantal vertalers, met foto's van geografiese terreine relevant tot sy lewe.
• (en) By Project Gutenberg uitMore Translations From The Chinese deur Arthur Waley, 1919 (sluit ses titels in van gedigte deur Li Po).
• (en) The works of Li Po, the Chinese poet, in Engels vertaal deur Shigeyoshi Obata, Obata se 1922 vertaling.
• (en) Works by Li Bai by LibriVox (openbare domein vir luisterboeke)
• (en) John Thompson on Li Bai and the qin musical instrument