M.A. Gronum

Mattheus Adriaan Gronum (* 27 November 1895, Marico – †Onbekend) was ’n Afrikaanse skrywer van historiese werke. Benewens sy historiese boeke oor die Anglo-Boereoorlog, skryf hy ook die roman Kinôsie saam met sy broer, die skrywer C.F. Gronum. Hy is ook verantwoordelik vir die skryf van die geskiedenis handboek Nuwe Geskiedenis vir Junior Sertifikaat (saam met D.J.J. de Villiers en J.J. Muller).

Lewe en werk

Vroeë lewe en herkoms

Mattheus Adriaan Gronum was op 27 November 1895 op die plaas Sendelingspos (Mosega) in die distrik Marico gebore.  Hy is die seun van ’n boer en grootwildjagter en is deel van ’n gesin van nege, agt seuns en een dogter. Sy vader veg tydens die Anglo-Boereoorlog onder generaals Manie Lemmer, L.A.S. Lemmer en Jan C. Celliers. Sy twee oudste broers is ook op kommando en die oudste, Kaptein van die Marico-verkennerskorps, sneuwel tydens die Slag van Ysterspruit in 1902. Sy broer Carel Frederik is in 1893 gebore en hulle skryf later saam die roman Kinôsie, terwyl beide hulle ook verdiep in die Suid-Afrikaanse Geskiedenis en apart verskeie boeke hieroor skryf. Hy bring die Anglo-Boereoorlog in die konsentrasiekampe van Mafikeng, die Johannesburgse renbaan en Howick deur. Na die oorlog moet hy eers vir ruim vier jaar help om vee op te pas en ander plaaswerk te doen om die plaas weer te herstel voordat hy stelselmatig kan begin met skoolwerk.

Opleiding

Sy skoolopleiding ondergaan hy by mnr. B.J. Kloppers op Jacobsdal se plaasskool, mnr. Peter Kaye se dorpskool op Zeerust en daarna aan die Paarlse Gimnasium, waar hy in 1917 matrikuleer. In 1918 hou hy vir ’n kwartaal lank skool in elk van die destydse plaasskole in die distrik, naamlik Klaarstroom, Straatsdrif, Skuinsdrif en Buurmansdrif. Vanaf 1919 studeer hy verder aan die Universiteit van Stellenbosch, waar hy in 1921 die B.A.-graad behaal. In 1922 gee hy skool op Winburg en gaan dan terug na Stellenbosch, waar hy in Junie 1924 die Hoër Onderwysdiploma behaal. Hy kry ook erkenning vir vakke wat hy slaag tot die M.A.-graad in Geskiedenis onder professor W. Blommaert. Op universiteit speel hy vir vyf jaar vir Stellenbosch se eerste span rugby en hy speel ook in die jare 1924 tot 1932 Curriebekerrugby vir die Suidwestelike Distrikte.

Loopbaan as onderwyser

Hy gee onderwys, hoofsaaklik in Geskiedenis, aan verskillende skole in Transvaal, die Vrystaat en die Kaapprovinsie. Hierdie skole sluit in Outeniqua Hoërskool, die Hoër Nywerheidskool op George en die Hoër Tegniese Skool op Uitenhage, waarna hy hoof word van die Instituut vir Meisies te Durbanville in die Kaap. In Julie 1947 word hy aangestel as hoof van die Hoër Tegniese Skool Drostdy op Worcester, waarna hy later in ’n soortgelyke posisie aan die Hoër Tegniese Skool H.S. van der Walt in die Paarl verbonde is. Hy dien op die Hoofbestuur van die Suid-Afrikaanse Vakskoolvereniging en is ook in 1947 voorsitter van hierdie vereniging se kongres in Bloemfontein.

Persoonlike lewe

Op 4 Januarie 1927 is hy getroud met Maggie Slabber van Enkelvlei naby Hopefield en uit die huwelik word twee dogters, Susanna en Ansie, gebore. Na aftrede in 1955 vestig hy hom in Malmesbury in die Boland.

Skryfwerk

Skryfwerk saam met sy broer (C.F. Gronum)

Ná die Anglo-Boereoorlog moet hy saam met sy broer Carel Frederik help om die plaas weer op te bou. Op die landerye en agter die vee maak hulle ten nouste kennis met die Barolong en die Bahoeroetsi stamme se eienskappe, lewenswyse en gelowe. Die broers se vader is ’n grootwildjagter wat onderhoudend kon vertel oor avonture met die inheemse stamme, grootwild en wilde diere, wat die broers se belangstelling in die stamme verder aanwakker. Gedurende vakansies bring hulle lang ure in die stamme se woongebiede deur om inligting in te win, wat lei tot die weergawe daarvan in fiktiewe verhaalvorm in Kinôsie, wat hulle saam skryf. Hierdie boek stel die Barolong en Bahoeroetsi teenoor mekaar in ’n oorlogsituasie en beeld baie van die stamme se leefwyse, gewoontes en gelowe uit. Die boek word lank op skool voorgeskryf. Hulle verhaal Moekweppa hou katkisasieklas (’n uittreksel uit Kinôsie) word deur G.H. Franz opgeneem in die versamelbundel Mooi loop.

Historiese skryfwerk

Die broers skryf op hulle eie verskeie ander boeke alleen of saam met ander, meestal van ’n historiese aard. Mattheus skryf drie boeke oor die Anglo-Boereoorlog. Die Engelse Oorlog 1899–1902 is ’n verslag van die oorlog vanuit die perspektief van die verskillende stadia van die Britse offensief en die strategieë wat die Britte gebruik het. Later skryf hy ook die boeke Die Bittereinders Junie 1901 – Mei 1902 en Die ontplooiing van die Engelse Oorlog 1899–1900.

Saam met D.J.J. de Villiers en J.J. Muller skryf hy die skoolhandboek Nuwe Geskiedenis vir Junior Sertifikaat.

Publikasies

Werke wat uit sy pen verskyn sluit in:

Jaar	Publikasies
1931	Nuwe Geskiedenis vir Junior Sertifikaat (M.A. Gronum, D.J.J. de Villiers en J.J. Muller)
1940	Kinôsie (C.F. en M.A. Gronum)
1971	Die Engelse Oorlog 1899–1902
1974	Die Bittereinders Junie 1901 – Mei 1902
1977	Die ontplooiing van die Engelse Oorlog 1899–1900

Bronnelys

Boeke

• Antonissen, Rob. Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede. Nasou Beperk Derde hersiene uitgawe Tweede druk 1964
• Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1. Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
• Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998

Tydskrifte en koerante

• Anoniem. Skrywer sluk swaar aan ’n lukwartpit. Die Burger, 28 November 1975

Ongepubliseerde dokumente

• Gronum, C.F. en M.A. Lewensbesonderhede Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein

• Gronum, M.A. Lewenskets Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein