Nkosi Sikelel' iAfrika
Nkosi Sikelel' iAfrika ([ŋkʼɔsi sikʼɛlɛl‿iafrikʼa], letterlik: “God seën Afrika”) is ’n Christelike lied wat oorspronklik in 1897 geskryf is deur Enoch Sontonga, ’n Xhosa-predikant by ’n Metodistiese sendelingskool naby Johannesburg. Die lied het ’n Pan-Afrika-bevrydingslied geword en weergawes is ná hul onafhanklikheidwording as nasionale volkslied van vyf Afrikalande, waaronder Zambië, Tanzanië, Namibië en Zimbabwe, goedgekeur. Zimbabwe en Namibië het intussen nuwe komposisies as hul nasionale volksliedere goedgekeur. Die lied se melodie word tans vir die nasionale volksliedere van Tanzanië en Zambië gebruik. In 1994 het Nelson Mandela bepaal dat die vers en ’n hersiene weergawe van “Die Stem van Suid-Afrika” in ’n gesamentlike volkslied van Suid-Afrika gebruik moet word wat in 1997 goedgekeur is.[1]
Die lied word dikwels die “nasionale volkslied van Afrika” genoem weens sy verwysing na Afrika en sy gebruik as ’n bevrydingslied. Volgens die antropoloog David Coplan het Nkosi Sikelel 'iAfrika die stryd om Afrika-eenheid en bevryding in Suid-Afrika meer as enige ander ekspressiewe kultuur gesimboliseer.[2] Die lied is in verskeie tale (insluitende Afrikaans) vertaal en is wêreldwyd bekend as ’n proteslied van verskeie protesgroepe gedurende die apartheidsera in Suid-Afrika se geskiedenis.
Geskiedenis
wysig“Nkosi Sikelel' iAfrika” is oorspronklik in 1897 deur Enoch Sontonga, ’n onderwyser by ’n Metodistiese sendelingskool naby Johannesburg, as ’n himne geskryf. Die woorde van die eerste vers en die koor is oorspronklik in Xhosa geskryf. In 1927 is sewe verse deur die digter Samuel Mqhayi in Xhosa bygevoeg.[3] Sontonga het die loflied oorspronklik in B-majeur gekomponeer met ’n vierstemmige harmonie wat ’n herhalende melodie ondersteun wat kenmerkend is van “sowel Westerse lofsangkomposisie asook inheemse Suid-Afrikaanse melodieë”.[4] Die loflied het in Suid-Afrikaanse kerke gewild geword en is opgeneem deur die koor van die Hoërskool Ohlange, wie se medestigter die eerste president van die South African Native National Congress was. Dit is tydens die sluiting van die Kongresvergadering in 1912 gesing, en teen 1925 het dit die amptelike slotlied geword van die organisasie wat nou bekend is as die African National Congress.[5] “Nkosi Sikelel' iAfrika“ is in 1927 vir die eerste keer gepubliseer.[5] Die lied was die amptelike lied van die African National Congress tydens die apartheidsera en ’n simbool van die anti-apartheidsbeweging.[6] Oor dekades heen gedurende die apartheidsera is dit deur baie mense as die nieamptelike volkslied van Suid-Afrika beskou, aangesien dit die lyding van die onderdrukte massas verteenwoordig het. Vanweë die verbintenis met die ANC is die liedjie gedurende die apartheidsera deur die destydse Suid-Afrikaanse regering verbied.[7]
Huidige gebruik
wysigSuid-Afrika
wysig- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Nasionale lied van Suid-Afrika.
Ná die einde van apartheid in 1994 het die destydse Suid-Afrikaanse president Nelson Mandela bepaal dat beide “Nkosi Sikelel' iAfrika” en die vorige nasionale volkslied “Die Stem van Suid-Afrika” as nasionale volksliedere sal dien. Met die insluiting van “Nkosi Sikelel' iAfrika” is die nuwe vryheid van baie Suid-Afrikaners gevier en met die behou van “Die Stem” selfs ná die val van apartheid is die begeerte van die nuwe regering onder leiding van Mandela om alle rasse en kulture in ’n allesomvattende nuwe era te respekteer beklemtoon. Gedurende hierdie tydperk is “Die Stem” gewoonlik saam met “Nkosi Sikelel' iAfrika” as nasionale volksliedere van Suid-Afrika gespeel.[8][9][10]
In 1996 is ’n verkorte, saamgestelde weergawe van die twee komposisies as nuwe volkslied in die grondwet van Suid-Afrika opgeneem en die volgende jaar amptelik goedgekeur. Hierdie weergawe gebruik verskeie van die ampstale van Suid-Afrika. Die eerste twee lyne van die eerste vers word in Xhosa gesing en die laaste twee in Zoeloe. Die tweede vers word in Suid-Sotho gesing. Die derde vers is ’n woordelikse deel van die vorige Suid-Afrikaanse volkslied “Die Stem van Suid-Afrika” en word in Afrikaans gesing. Die vierde en laaste vers word in Engels gesing en is ’n gemodifiseerde weergawe van “Die Stem van Suid-Afrika” se sluitingslyne.
Tanzanië
wysig’n Swahili-weergawe van die lied met gemodifiseerde lirieke word as die nasionale volkslied van Tanzanië, Mungu ibariki Afrika (“God seën Afrika”), gebruik.
Voormalige nasionale volkslied
wysigZambië
wysigDie lied het as nasionale volkslied van Zambië vanaf sy onafhanklikheidwording in 1964 tot in 1973 gedien, toe die lirieke deur Stand and Sing of Zambia, Proud and Free (“Staan en sing van Zambië, trots en vry”) vervang is.[11]
Zimbabwe
wysig“Ishe Komborera Africa” was die Zimbabwiese weergawe van “God Bless Africa” wat in Shona en Noord-Ndebele gesing is en die eerste nasionale volkslied van dié land was toe dit in 1980 onafhanklik geword het. Dit is in 1994 deur Ngaikomborerwe Nyika yeZimbabwe (“Geseënd is die land van Zimbabwe”) vervang, maar is nog steeds baie gewild in die land.
Namibië
wysig“Nkosi Sikelel' iAfrika” is tydelik as die nasionale volkslied van Namibië gebruik toe die land in Maart 1990 sy onafhanklikheid verkry het. Kort daarna is egter ’n nasionale wedstryd geloods om ’n nuwe nasionale volkslied te vind. Dit is gewen deur Axali Doëseb en sy Namibië, Land van die Dapper wat ter geleentheid van die eerste onafhanklikheidsdag in 1991 as nuwe nasionale volkslied goedgekeur is.
Ander lande en organisasies
wysigIn ander Afrikalande van Suider-Afrika is die lied deur anti-koloniale bewegings gesing. Dit sluit weergawes in Chichewa (Malawi en Zambië) in. Buite Afrika is die lied dalk veral bekend as langdienende lied (sedert 1925) van die African National Congress (ANC), en is veral deur die wêreldwye anti-Apartheidsbeweging gedurende die 1970’s en 1980’s by byeenkomste en ander geleenthede gesing.
In Finland word dieselfde melodie in die kindergedig Kuule, Isä taivaan, pyyntö tää (Fins: “Hoor, Hemelse Vader”) gebruik. Die lied het in Virsikirja, die gesangboek van die Evangeliese Kerk van Finland met lirieke deur Jaakko Löytty verskyn.[12]
Die Xhosa-weergawe
wysigNkosi sikelel' iAfrika
Maluphakanyisw' uphondo lwayo
Yiva imathandazo yethu
Nkosi Sikelela Nkosi Sikelela
Nkosi sikelel' iAfrika
Maluphakanyisw' uphondo lwayo
Yiva imathandazo yethu
Nkosi Sikelela
Thina lusapho lwayo.
Refrein
Yihla moya, yihla moya
Yihla moya oyingcwele
Nkosi Sikelela
Thina lusapho lwayo.
Herhaal
’n Afrikaanse weergawe van die lied
wysigSeën ons Here God, seën Afrika
Seën ons Here God, seën Afrika,
Laat sy mag tot in die hemel reik,
Hoor ons as ons in gebede vra,
Seën ons in Afrika,
Kinders van Afrika.
Daal neer o Gees, Heilige Gees,
Daal neer o Gees, Heilige Gees,
Kom woon in ons,
Lei ons, O Heilige Gees.
Hou U hand o Heer oor Afrika,
Lei ons tot by eenheid en begrip,
Hoor ons as ons U om vrede vra,
Seën ons in Afrika,
Kinders van Afrika.
Seën ons Here God, seën Afrika,
Neem dan nou die boosheid van ons weg,
Maak ons van ons sonde ewig vry,
Seën ons in Afrika,
Kinders van Afrika.
Tydlyn van Nkosi Sikelel' iAfrika
wysig- 1897: Enoch Sontonga skryf die eerste vers in Xhosa.
- 1927: Sewe nuwe verse word bygeskryf deur die digter Samuel Mqhayi, ook in Xhosa.
- 1923: Nikosi Sikelel' iAfrika word vir die eerste keer in Londen opgeneem deur Solomon Plaatjie.
- 1942: Moses Mphahlele publiseer ’n Suid-Sotho-weergawe.
- 1994: Nikosi Sikelel' iAfrika word geproklameer as volkslied, saam met Die Stem van Suid-Afrika.
- 1996: ’n Gekombineerde weergawe van Nikosi Sikelel' iAfrika en Die Stem van Suid-Afrika word geproklameer as Nasionale lied van Suid-Afrika.
Verwysings
wysig- ↑ (en) https://web.archive.org/web/20180601205935/http://www.nationalanthems.info/za-97b.htm
- ↑ (en) Coplan, David B.; Jules-Rosette, Bennetta (2004). "Nkosi Sikelel' iAfrika: From Independent Spirit to Political Mobilization". Cahiers d'Études Africaines. 44 (173/174): 343–367.
- ↑ (en) Bennetta Jules-Rosette. "Nkosi Sikelel' iAfrika". Etudesafricaines.revues.org. doi:10.4000/etudesafricaines.4631. Besoek op 27 Mei 2013.
- ↑ (en) Redmond, Shana L. (2014). Anthem: Social Movements and the Sound of Solidarity in the African Diaspora. New York: New York University Press. p. 225. ISBN 978-1-243-64654-5.
- ↑ 5,0 5,1 (en) "Enoch Mankayi Sontonga". South African History Online. Besoek op 7 Mei 2014.
- ↑ (en) "Encyclopedia of African History and Culture. Volume IV – The Colonial Era (1850 TO 1960)". Scribd.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Mei 2011. Besoek op 15 Februarie 2011.
- ↑ (en) Lynskey, Dorian (6 Desember 2013). "Nelson Mandela: the triumph of the protest song". The Guardian.
- ↑ (en) SABC Digital News (8 Mei 2015). "Full Nelson Mandela Inauguration on 10th of May 1994". YouTube.
- ↑ (en) Anthem Base (26 Februarie 2016). "Die Stem, 'Nkosi Sikelel' iAfrika' and 'Star Spangled Banner' – Mandela State Visit (1994)". YouTube.
- ↑ (en) "South African Flag Raising Ceremony". C-SPAN.org.
- ↑ (en) "National Anthem Act, Cap 7". Zambia Legal Information Institute. 14 September 1973. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Mei 2014. Besoek op 30 April 2014.
- ↑ (fi) "Taustakuvaus virrestä 501". evl.fi. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Maart 2016. Besoek op 20 Augustus 2016.
Eksterne skakels
wysig| Wikimedia Commons bevat media in verband met Nkosi Sikelel' iAfrika. |
- ANC se webblad oor die lied Geargiveer 17 Oktober 1997 op Wayback Machine
- Nkosi Sikelel' iAfrika in Kwaito-styl