Weliki Nowgorod (Russies: Вели́кий Но́вгород) is een van Rusland se mees historiese stede[1] en die administratiewe hoofstad van Nowgorod-oblast. Dit is geleë aan die Russiese federale snelweg M10 wat Moskou en Sint Petersburg verbind en aan die Wolchof-rivier. Dit was net bekend as Nowgorod ("Nuwe Stad") tot in 1999, toe dit sy huidige naam ("die Groot Nowgorod") gekry het na aanleiding van sy Middeleeuse naam, "Meester Nowgorod die Grote", en om verwarring met Nizjni Nowgorod, 'n stedelike nedersetting aan die Wolga, te voorkom. Volgens die 2010-sensus het die stad 218 724 inwoners.
Weliki Nowgorod is in óf die 9de óf die 10de eeu gestig en is een van die oudste stede in Rusland. Dit word onder 859 in die Eerste Sofia-kronieke genoem en onder 862 in die Eerste Nowgorod-kronieke toe dit blykbaar reeds ’n groot sentrum was op die handelsroete tussen die Baltiese streek en Bisantium. In argeologiese opgrawings in die 20ste eeu is egter net artefakte gevind wat dateer van die laat 10de eeu af – die tyd toe Rusland gekersten is en dus sowat ’n eeu nadat die stad na bewering gestig is. Dit lyk dus of teks uit die kronieke wat die stad in die 850's of 860's noem, later bygevoeg is.[2]
Die Skandinawiese naam van die stad, Holmgård (of Holmgarðr of Holmgarðir), word in Noorse sagas genoem asof dit nog vroeër bestaan het, maar daar kan nie hier tussen geskiedenis en legende onderskei word nie.[3] Volgens die legende van die eerste Russiese grootprins, Rjoerik, het die eerste Nore hulle omstreeks 858-860 in die streek gevestig, maar volgens die Annales Bertiniani (wat tot in 882 bygewerk is) word ’n Russiese afvaardiging genoem wat Konstantinopel in 838 reeds besoek het.[4][5]
In 882 het Rjoerik se opvolger, Oleg, Kiëf verower en die staat Kiëf-Roes gestig. Nowgorod se grootte sowel as sy ekonomiese, politieke en kulturele invloed het hom die tweede belangrikste stad in Kiëf-Roes gemaak. Volgens gebruik is die oudste seun en erfgenaam van ’n heersende Kiëfse prins gestuur om oor Nowgorod te regeer, selfs al was hy minderjarig. Anders sou ’n posadnik, of burgemeester, oor die stad regeer.
In Noorse sagas word die stad genoem as die hoofstad van Gardariki. Vier Noorweegse konings — Olaf I, Olaf II, Magnus I en Harald Hardrada — het in Nowgorod geskuil teen vyande tuis. Net ’n paar dekades na die dood en daaropvolgende heiligverklaring van Olaf II, in 1028, het die stad se inwoners ’n kerk, Sint Olafskerk, ter nagedagtenis van hom opgerig.
Van al hul prinse gedenk die inwoners van Nowgorod die meeste vir Jaroslaf die Wyse, wat die regerende prins was in die tyd van sy vader, Wladimir die Grote. Hy het die eerste geskrewe wette vir die Oos-Slawiërs afgekondig en dit is in die latere wetboek Roesskaja Prawda opgeneem. Hy het ook sekere vryhede en voorregte aan die inwoners gegee. Sy seun, Wladimir, het die Sint Sofiakerk (beter vertaling: die Katedraal van Heilige Wysheid) in Nowgorod laat bou wat vandag nog staan.
’n Mark in Nowgorod, deur Apollinari Wasnetsof (1856–1933).
In 1136 het die inwoners van Nowgorod hul prins, Wsewolod Mstislawitsj van Nowgorod en Pskof, van die troon gesit. Hierdie datum word beskou as die tradisionele begin van die Republiek van Nowgorod. Oor die volgende twee eeue het die stad ’n hele aantal prinse uitgenooi en ontslaan, maar die amp is nooit afgeskaf nie en ’n paar magtige prinse, soos Aleksander Nefski, het oor die stad regeer ongeag die wense van die inwoners.[6] Die stadstaat het die grootste deel van Europa se noordooste beheer, van grondgebied oos van die hedendaagse Estland tot by die Oeralgebergte, wat dit een van die grootste state in Middeleeuse Europa gemaak het, hoewel ’n groot deel daarvan yl bevolk was.
Een van die belangrikste mense in Nowgorod was die burgemeester (posadnik), ’n amptenaar wat gekies is deur ’n vergadering (wetsje) van die stad se adel (bojare). Die aartsbiskop van Nowgorod was ook ’n belangrike figuur wat die mag met die bojare gedeel het.[7] Die stad se presiese politieke grondwet en die presiese samestelling van die wetsje is egter nie bekend nie.
Nowgorod het deur die Middeleeue kultureel vooruitgegaan. ’n Groot aantal dokumente wat op berkebas geskryf is, is opgegrawe en dit kan dui op ’n hoë geletterdheidsyfer. Dit is hier waar die oudste Slawiese boek noord van Macedonië (die Nowgorod-kodeks) geskryf en die oudste inskripsie in ’n Finse taal (Berkebasbrief no. 292) gevind is.
Nowgorod is nooit verower tydens die Mongoolse inval in Kiëf-Roes nie. Die Mongoolse leër het 100 km van die stad af omgedraai, waarskynlik omdat die moerasland om die stad die Mongoolse bevelvoerders afgeskrik het.
Die Middeleeuse mure van Nowgorod het talle aanvalle weerstaan.
Nowgorod het sy onafhanklikheid verloor weens sy onvermoë om sy groot bevolking te voed. Dit was van die Wladimir-Soezdal-streek afhanklik vir graan. Die hoofstede in die gebied, Moskou en Twer, het dié afhanklikheid gebruik om beheer oor Nowgorod te kry. Ivan III het die stad in 1478 eindelik by die Grootprinsdom van Moskou ingelyf. Nowgorod was die derde grootste Russiese stad (met 5 300 huise en 25 000 – 30 000 inwoners in die 1550's[8]) tot met die hongersnood van die 1560's en totdat Iwan die Verskriklike die stad in 1570 laat plunder en duisende inwoners laat vermoor het. Die stad se handelslui en adel is na Moskou, Jaroslawl en elders verban.
Tydens die Tyd van Beroeringe het die inwoners hulle in die somer van 1611 gretig oorgegee aan Sweedse troepe. Die stad is eers ses jaar later weer aan Rusland teruggegee met die Verdrag van Stolbowo en het teen die einde van die eeu in ’n mate sy welvaart teruggekry, toe geboue soos die Katedraal van die Teken en die Wjazjisjtsjski-klooster gebou is. Die bekendste Russiese patriarg, Nikon, het tussen 1648 en 1652 die aartsbisdom van Nowgorod beklee.
In 1727 het Nowgorod die administratiewe hoofstad van die Nowgorod-goewerment van die Russiese Keiserryk geword. Dié administratiewe streek het tot in 1927 bestaan. Tussen 1927 en 1944 was die stad deel van die Leningrad-oblast en daarna het dit die administratiewe hoofstad van die nuwe Nowgorod-oblast geword.
Tydens die Tweede Wêreldoorlog, op 15 Augustus 1941, het die Duitse leër Nowgorod beset. Sy historiese monumente is stelselmatig verwoes. Toe die Sowjetleër die stad op 19 Januarie 1944 bevry, het minder as 40 van die voorheen 2 536 steengeboue nog gestaan. Ná die oorlog is die stad geleidelik gerestoureer. In 1992 is sy belangrikste monumente tot ’n Wêrelderfenisgebied verklaar. In 1999 is die stad amptelik herdoop tot Weliki Nowgorod (letterlik "die Groot Nowgorod") na aanleiding van sy Middeleeuse naam, "Meester Nowgorod die Grote".
Bronsmonument om Rusland se duisendjarige bestaan (1862) te vier.
Nowgorod is een van die Russiese stede met die meeste en oudste Middeleeuse monumente. Die belangrikste hiervan is die Sint Sofia-katedraal wat tussen 1045 en 1050 laat bou is deur Wladimir Jaroslawitsj, seun van Jaroslaf die Wyse. Wladimir en sy ma, Anna, is in die katedraal begrawe.[9] Dit is die bes bewaarde 11de-eeuse kerk, waarskynlik die oudste gebou in Rusland wat nog gebruik word en die eerste wat die oorspronklike Russiese boustyl verteenwoordig: eenvoudige klipmure en vyf helm-agtige koepels). Dit het beroemde bronshekke gehad wat nou by die westelike ingang te sien is.
Die Sint Sofia-katedraal.
In die Nowgorod-kremlin, wat tradisioneel as die Detinets bekend is, is die oudste paleis in Rusland (die sogenaamde Kamer van die Fasette, 1433) wat gebruik is as die hoofvergadersaal van die aartsbiskoppe; die oudste Russiese kloktorings (middel 15de eeu en 1673). Onder die nuwer monumente is die koninklike paleis (1771) en die bronsmonument om Rusland se duisendjarige bestaan te vier (1862).
Buite die Kremlin is drie groot kerke wat tydens die bewind van Mstislaf die Grote gebou is. Die Sint Nikolaas-katedraal (1113–'23), met fresko's van Mstislaf se familie, staan in Jaroslafhof, voorheen die stad se hoofplein. Die Joerijef-klooster, een van die oudstes in Rusland (1030), bevat ’n hoë katedraal met drie koepels uit 1119. ’n Soortgelyke katedraal met drie koepels (1117) is te sien in die Antonijef-klooster wat deur Antoni, die stigter, laat bou is.
Nog 50 Middeleeuse kerke word regdeur die stad aangetref. Van hulle is deur die Nazi's opgeblaas en daarna gerestoureer. Talle ander kerke uit die 13de, 14de en 15de eeu staan ook steeds. Nadat Iwan die Grote Nowgorod in 1478 verower het, het die argitektuur aansienlik verander. Moskouse argitekte het daarna kerke ontwerp wat geskoei was op kerke in die Moskouse Kremlin, soos die Verlosserkatedraal van die Choetin-klooster (1515), die Katedraal van Godsmoeder van die Teken (1688) en die Sint Nikolaas-katedraal van die Wjazjisjtsjski-klooster (1685). Daar is egter nog kerke in die tradisionele styl gebou, soos die Kerk van Sint Boris en Sint Gleb (1586).
In Witoslawlitsi aan die Wolchof-rivier en die Mjatsjino-meer, naby die Joerijef-klooster, is in 1964 ’n prentjieagtige museum van houtargitektuur begin. Meer as 20 houtgeboue (kerke, huise en meulens) uit die 14de tot 19de eeu is uit die hele Nowgorod-streek daarheen gebring.
Nowgorod is met Moskou (531 km) en Sint Petersburg (189 km) verbind deur die M10-snelweg. Daar is busse na Sint Petersburg en ander stede. Per spoor is die stad verbind met Moskou, Sint Petersburg, Minsk (Belarus) en groot stede in Noordwes-Rusland soos Pskof en Moermansk. Sedert die middel 1990's is daar nie gereelde vlugte na Nowgorod nie. Die naaste internasionale lughawe is Poelkowo in Sint Petersburg, sowat 180 km noord van die stad.
Die plaaslike vervoer bestaan uit ’n netwerk busse en trems. Die tremstelsel van vyf roetes is in 1995 geopen en is die eerste nuwe tremstelsel in Rusland sedert die verbrokkeling van die Sowjetunie.
↑Gwyn Jones, A History of the Vikings, 2de uitg., Londen, Oxford University Press, 1984, pp. 249-250.
↑Michael C. Paul, “The Iaroslavichi and the Novgorodian Veche 1230–1270: A Case Study on Princely Relations with the Veche,” Russian History/ Histoire Russe 31, No. 1-2 (Lente-Somer 2004): 39-59.
↑Michael C. Paul, “Secular Power and the Archbishops of Novgorod Before the Muscovite Conquest.” Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History 8, no. 2 (Lente 2007): 231-270.
Rusland
Nowgorod-oblast
