Persiese Golfstate

Die Persiese Golfstate bestaan uit ʼn aantal klein sjeikdomme, sultanate en emirate aan die oostekant van die Arabiese Skiereiland. Die lande het 'n ooreenstemmende geskiedkundige agtergrond en bevind hulle teenswoordig ook in dieselfde ekonomiese, politieke en sosiale omstandighede. Benewens die state Bahrein, Katar, Koeweit, Oman en die Verenigde Arabiese Emirate, kan Iran, Irak en Saoedi-Arabië ook in 'n wyer verband as deel van die groep gereken word (laasgenoemde 3 lande word nie in die artikel bespreek nie).

Vanweë die toename in die internasionale oliebehoeftes, het die klein staatjies 'n belangrike rol in die wêreldekonomie begin speel en die geweldige inkomstes uit olie het hulle daartoe in staat gestel om hulle feodale, onderontwikkelde samelewings binne enkele dekades in moderne, hoogs ontwikkelde gemeenskappe te omskep. Die hantering van hierdie ingrypende veranderings is een van die grootste probleme waarmee die lande te kampe het.

Vir die doeleindes van die artikel word die klein sjeikdomme, emirate en sultanate aan die Persiese Golf (of Arabiese Golf) aan die oostekant van die Arabiese skiereiland as die Persiese Golfstate beskou. In 'n wyerverband kan Irak, Iran en Saoedi-Arabië egter ook tot die groep gereken word. Omstreeks ten tye van die eeuwisseling het al die staatjies vriendskapsverdrae met Groot-Brittanje gesluit, maar in 1971 is die verdrae opgehef en het die state volle onafhanklikheid verkry. Hulle was naamlik Koeweit (Dawlat Al Koeweit, in 1961), die vorstedom Bahrein (Twee Seë), die sjeikdom Katar (Qatar), die sultanaat Oman en die Unie van Arabiese Emirate of Verenigde Arabiese Emirate (UAE).

Die unie is in 1971 deur die sjeikdomme Aboe Dhabi, Doebai, Sjarjah, Adzjman, Oem-at-Gawein en Al Foedjaira tot stand gebring en in 1972 het Ras al Chaima ook tot die unie toegetree. Die sultanaat Oman was tot in 1970 die sultanaat Maskat, en Oman het voor die totstandkoming van die federasie van emirate as die Seerowerkus, Verdragskus of Trucial States of Trucial Oman bekend gestaan. Die sjeikdomme, wat tot redelik onlangs arm en onderontwikkel was, se binnelandse grense is nooit presies afgebaken nie, aangesien dit in die onherbergsame woestyngebied van die Arabiese Skiereiland geleë is - die grense van Oman en die UAE loop deur die Roeb-al-Chali, die lewensgevaarlike dryfsandgebied (Leë Kwartier).

Die amptelike oppervlakte van die verskillende state kan dus slegs beraam word en dit het talle meningsverskille tot gevolg – selfs ten opsigte van die skiereiland Katar, wat 'n aantal klein eilandjies insluit, en die argipel Bahrein (hoofeiland 300 km² plus 33 klein eilande). Vanweë die warm klimaat en die meestal onvrugbare en kalksteenagtige grond, is die bevolking langs die kus gekonsentreer, waar hulle hulle toespits op vissery (onder meer pêrelvissery), die verbouing van 'n beperkte aantallandbouprodukte (dadels, speserye) by oases, asook skaapboerdery en kameel- en perdetelery.

Soos die naam Seerowerkus aandui, was seerowery en smokkelhandel in goud 'n florerende bedryf voordat olie daar ontgin is (die Seerowerkus bestaan uit vlak kuswaters, eilandjies en koraalriwwe). Hoewel daar enkele oases in Koeweit voorkom, lê die vernaamstes meer suidwaarts. Die belangrikste oase van die UAE is die Boeraimi-oase (of Al Ain); in Oman is dit die Al Batna-oase noord van die Dzjebel Achdar (Groen Berge), en suid van die Arabiese skiereiland is die belangrikste oases in die omgewing van Salala in die provinsie Dhofar.

Sosiale gegewens

Die meeste ontwikkelende lande het so 'n groot en snel groeiende bevolking dat die ekonomiese ontwikkeling daardeur gestrem word. Die teenoorgestelde geld egter vir die Persiese Golfstate, waar juis die geringe bevolkingstalle die ontwikkeling van die lande se potensiële rykdomme strem. Werkkragte moet vir byna elke arbeidsektor uit die buiteland ingevoer word, en die ekonomiese sektore steun oor die algemeen byna uitsluitlik op arbeidskragte uit Iran, Indië, Pakistan, Asië en Europa en betrek ook 'n kleiner groep werkers uit Afrika.

Die amptelike poste word egter vir die landsburgers gereserveer. 'n Toename in of versnelling van die ekonomiese bedrywighede in een van die Golfstate veroorsaak 'n wanbalans tussen die aantal landsburgers en die buitelandse werkers. Omdat laasgenoemde se lone ook baie laer is as die van die inheemse werkers, vererger dit die sosiale spanninge. Koeweit het in 1976 al meer buitelanders as landsburgers binne sy grense gehad en die persentasie buitelanders was ook in ander state, onder meer in Katar, hoog.

Die toepassing van 'n beperkte immigrasiebeleid wat uit die toestand voortgevloei het, belemmer sowel die ekonomiese ontwikkeling as die onderwys- en mediese voorsieninge in die lande. Minder skole, universiteite en hospitale as wat die regerings graag sou wou voorsien, word derhalwe gebou. Die dilemma van baie staatjies word verder vergroot deur die regerings se wens om ook in die behoefte aan moderne sosiale voorsieninge te voorsien, byvoorbeeld beter woongeriewe, parke, sportgeriewe, ensovoorts, wat aantrekliker lewensomstandighede sal skep.

Die moontlikheid bestaan ook dat jongmense, wat tydens hul opleiding in die buiteland met 'n hoe lewenstandaard kennis gemaak het, vanweë die gemis daaraan hul eie land sal verlaat. Onderwys en mediese dienste word in die meeste staatjies gratis aan alle landsburgers voorsien, en die armer bevolkingsgroepe ontvang ook staatsubsidies vir woningbou, terwyl die kinders gratis maaltye op skool kry. Die lewenskoste styg egter oor die algemeen - byna alle lewensmiddele moet nog ingevoer word en die prysstygings wat daarmee gepaard gaan, moet plaaslik geabsorbeer word.

Die ontwikkelingsbeleid

Die produksie van natuurlike pêrels deur die staatjies rondom die Persiese Golf is in die dertigerjare deur gekweekte Japanse pêrels van die mark gedwing. Na die Tweede Wêreldoorlog het olie die vernaamste bron van inkomste geword en die relatief arm woestynstaatjies het ewe skielik, sonder enige vorm van moderne infrastruktuur, baie ryk geword. Die inkomste uit die olie het die lande in staat gestel om alles wat vir die ontwikkeling van hul ekonomiese sektore nodig was, in te voer.

Omdat die ekonomieë egter letterlik van die grond af opgebou moes word, het elke enkele ekonomiese bedrywigheid 'n kettingreaksie tot gevolg gehad, en invoere het reuse afmetings begin aanneem. In 1975 en 1976 het ingevoerde goedere tussen 3 weke en meer as 4 maande in die hawens bly lê voordat dit afgelaai kon word. Die byna gedwonge ekonomiese ontwikkeling van die oliestaatjies hou die gevaar van oorbesteding in.

Ondanks die oënskynklik onuitputlike potensiële olierykdomme moet die staatjies 'n balans tussen hul uitgawes en hul direkte inkomstes handhaaf. Hoewel sommige state vroeër as ander begin ontwikkel het - Koeweit voer sedert die dertigerjare olie uit en Oman eers sedert die einde van die sestigerjare - bevind die Ian de hulle in ongeveer dieselfde ekonomiese en sosiale omstandighede en voer hulle dus in baie opsigte dieselfde ontwikkelingsbeleid.

Die regerings moedig die plaaslike produksie van groente, vrugte en vleis aan om minder van invoere afhanklik te wees. Die behoefte aan die lewensmiddele het vanweë die teenwoordigheid van die buitelanders en die verhoogde lewenstandaard in sowel kwantiteit as kwaliteit toegeneem. Die algemene gebrek aan varswater in die Persiese Golfstate is deur ontsoutingsinstallasies die hoof gebied. Benewens varswater bied die ontsouting van strandmere ook groot ontginningsmoontlikhede vir chemikalieë soos chloor, magnesium en natrium. Kunsmisfabrieke is in baie state opgerig en daar bestaan goeie ontwikkelingsmoontlikhede vir die landbou in veral die noordooste en suidweste van Oman.

Indien die land 'n gunstiger ligging ten opsigte van die ander state gehad het, sou dit 'n belangrike leweransier vir die gebied kon gewees het. Die ontwikkeling van die verskeie ekonomiese sektore berus op die daarstelling van die nodige infrastruktuur. Nuwe hawens moet byvoorbeeld aangelê word, bestaande hawens moet ontwikkel word, en lughawens, paaie, kragsentrales, ensovoorts, moet gebou word. Oral waar nuwe hawens gebou is, is groot hoeveelhede materiaal van die seebodem verwyder.

Dit, tesame met die geweldige industrialisasie aan die kus, skep groot omgewings- en besoedelingsprobleme. Die eerste nywerhede wat aan die kus verrys het, was yster-, staal- en sementfabrieke. Hierdeur is gepoog om die woningtekort in die lande te verlig en om hulle terselfdertyd onafhanklik van die invoer van boumateriaal te maak.

Vroeë spesialisasie

Al die Persiese Golfstate streef na 'n stabiele ekonomiese grondslag sodat indien die olievoorrade tekens van uitputting begin toon en die kopers daarvan ander energiebronne (kernenergie, sonenergie) ontwikkel, of selfs hul eie olievoorrade (die olie uit Alaska aan die einde van die sewentigerjare, die uit die Noordsee wat deur Groot-Brittanje en Noorweë gewin is) begin produseer, die ekonomieë nie in duie sal stort nie. Bahrein het baie beperkte moontlikhede vir die ontwikkeling van swaar nywerhede - die aluminiumonderneming Aluminium Bahrein (ALBA) en die Arab Shipbuilding and Repair Yard (ASRY) is die grootste nywerheidsbedrywighede wat die eiland kan hanteer.

Bahrein, wie se olievoorrade teen die eeuwending uitgeput sal wees, streef daarna om die finansiële en kommunikasiesentrum van die hele Persiese Golf te word. Sy sentrale ligging ten opsigte van die ander state, die beperkte nywerheidsmoontlikhede op die klein eiland en die relatief hoog ontwikkelde bevolking, het daartoe gelei dat banke in 1975 toegelaat is om hulle in die land te vestig. Bahrein wil ook die leemte vul wat ontstaan het nadat Beiroet deur die burgeroorlog in Libanon as finansiële sentrum weggeval het. Net soos Koeweit (Kuwait Airways) het Bahrein sy eie lugredery, Gulf Air - die internasionale lughawe by Bahrein is in 1971 geopen en is reeds in 1976 uitgebrei.

Een van die sjeikdomme van die Arabiese emirate, Doebai, beoog ook om tot die finansiële sentrum van die Persiese Golfstate te ontwikkel. Ander sjeikdomme voer dieselfde beleid wat in die verlede deur Koeweit toegepas is, naamlik om soveel moontlik buitelandse ondernemings uit hulle gebiede te hou (60 % van die Kuwait National Petroleum Company word byvoorbeeld deur die staat beheer). Hoewel Koeweit van wee sy beleid nie tot 'n finansiële sentrum ontwikkel het nie, het die land met verloop van tyd enorme investerings in die Weste begin maak en 'n hele aantal staatsondernemings is vir die doel opgerig.

Teen die tweede helfte van die sewentigerjare moes daar egter op die gebied besnoei word nadat die Britse pond, wat nou gekoppel is aan Koeweit se geldeenheid, die dinar, se waarde gedaal en die olieproduksie afgeneem het. Die redelik rojale buitelandse hulp wat tot in die stadium aan lande van die Derde Wêreld asook aan die Arabiese lande verleen is, byvoorbeeld deur die Kuwait Fund for Arab Economic Development, is verminder en die ambisieuse planne vir 'n eie tenkskip- en handelsvloot is van die baan geskuif.

Geskiedenis

In die 18e en 19e eeu het die Nederlanders, Britte en Franse herhaaldelik pogings aangewend om beheer oor die gebied van die Persiese Golf te kry. Hulle grootste mededingers was die Osmane, die Portugese, die Perse asook die Arabiere, wat met hul groot vlote die Golf onveilig vir die Europese handelaars gemaak het. Aan die begin van die 19e eeu het die Britse Oos-Indiese-Kompanjie ʼn sterk vloot na die Persiese Golf gestuur om 'n einde aan die toestand te maak.

Ras al Chaima, een van die belangrikste versterkte hawens waarvandaan die Arabiere opgetree het, is verower en die Britte het ook gedreig om ander basisse te vernietig. 'n Verdrag tussen Brittanje en al die sjeikdomme en emirate is aan die einde van die 19e eeu gesluit, ingevolge waarvan laasgenoemde hulle van verdere vyandelike optredes sou weerhou en nie sonder Groot-Brittanje se medewete gebiede aan ander moondhede sou afstaan nie. In ruil daarvoor sou Brittanje sy beskerming aan die state verleen. Die verdrag is tot in 1961 deur Koeweit onderhou en het tot in 1971 vir die ander state aan die Golf gegeld.

Bronnelys

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 090840963X, volume 22, bl. 161