Persiese Golf
| Persiese Golf | |
|---|---|
 Nasa-Satellietbeeld van die Persiese Golf | |
 Ligging van die Persiese Golf | |
| Koördinate: | 26°N 52°O / 26°N 52°O |
| Ligging: | Bahrein, Irak, Iran, Katar, Koeweit, Oman, Saoedi-Arabië, Verenigde Arabiese Emirate |
| Soort: | Golf van die Indiese Oseaan |
| Oppervlakte: | 251 000 km² (97 000 myl²) |
| Gemiddelde diepte: | 50 m (160 vt) |
| Maksimum diepte: | 90 m (300 vt) |
| Lengte: | 990 km (615 myl) |
| Breedte: | 340 km (210 myl) |
| Invloei: | Eufraat, Tigrisrivier |
| Uitvloei: | Straat van Hormuz |
| Eiland/e: | Bahrein |
| Nedersettings: | Aboe Dhabi, Doha, Dammam, Doebai, Koeweit, Manama |
Die Persiese Golf (Persies: خلیج فارس; Arabies: الخليج العربي Arabiese Golf) is 'n golf in die Midde-Ooste, wat aan Irak, Iran, Oman, Verenigde Arabiese Emirate, Katar, Bahrein, Saoedi-Arabië en Koeweit grens.[1][2] Die oppervlakte daarvan is ongeveer 251 000 km². Die belangrikste riviere wat in die golf uitmond is die Eufraat en die Tigris en die grootste stede is Koeweit, Doebai en Aboe Dhabi. Die Golf is deur die Straat van Hormuz en die Golf van Oman met die Arabiese See en die Indiese Oseaan verbind. Dié golf is 'n belangrike roete van ruolie-transport.
Die Persiese Golf is weens sy rykdom aan ruolie en aardgas van groot strategiese belang. Die wêreld se vyf grootste ruolie-produserende lande Saoedi-Arabië, Iran, Irak, Koeweit en die Verenigde Arabiese Emirate, almal lede van OPUL, is hier geleë. Daarbenewens het Iran en Katar naas Rusland die wêreld se grootste aardgas-hulpbronne. Oor die ryk hulpbronne is talle oorloë gevoer, waaronder die Iran-Irakse Oorlog (1980–1988), die Golfoorlog (1990–1991) en die Irakse Oorlog (2003–2011).
Agtergrond
Die Persiese Golf is 'n Middellandse See in Wes-Asië. Die watermassa is 'n verlenging van die Indiese Oseaan geleë tussen Iran en die Arabiese Skiereiland. Die Shatt al-Arab-rivierdelta vorm die noordwestelike kuslyn.
Die Golf het baie visvanggebiede, uitgebreide koraalriwwe (meestal rotsagtige), en volop pêreloesters. Die ekologie hiervan is egter beskadig deur industrialisasie en oliestortings.[3]
Die Persiese Golf is in die Persiese Golf Bekken geleë, wat van Senosoïese oorsprong is en verband hou met die subduksie van die Arabiese Plaat onder die Zagrosberge. Die huidige oorstroming van die kom het 15 000 jaar gelede begin as gevolg van stygende seevlakke van die Holoseen-glasiale periode.[4][5]
Geografie
Die Internasionale Hidrografiese Organisasie definieer die Persiese Golf se suidelike grens as "Die Noordwestelike grens van die Golf van Oman". Hierdie limiet word gedefinieer as " 'n Lyn wat Ràs Limah (25°57'N) aan die kus van Arabië en Ràs al Kuh (25°48'N) met die kus van Iran (Persië) verbind ".[6]
Hierdie binnelandse see van sowat 251 000 vierkante kilometer is verbind met die Golf van Oman in die ooste deur die Straat van Hormuz; en sy westelike punt word gekenmerk deur die groot rivierdelta van die Shatt al-Arab, wat die waters van die Eufraat en die Tigris dra. In Iran word die Golf die "Arvand Rood" genoem, waar "Rood" "rivier" beteken. Sy lengte is 989 kilometer, met Iran wat die grootste deel van die noordelike kus en Saoedi-Arabië die grootste deel van die suidelike kus dek. Die Persiese Golf is op sy smalste ongeveer 56 km breed, in die Straat van Hormuz. Oor die algemeen is die waters baie vlak, met 'n maksimum diepte van 90 meter en 'n gemiddelde diepte van 50 meter.[7][8]
Lande met 'n kuslyn aan die Persiese Golf is (kloksgewys, van noord): Iran; Oman se Musandam eksklawe; die Verenigde Arabiese Emirate; Saoedi-Arabië; Katar, op 'n skiereiland aan die Saoedi-kus; Bahrein, 'n eilandnasie; Koeweit; en Irak in die noordweste. Verskeie klein eilande lê ook binne die Persiese Golf, waarvan sommige die onderwerp is van territoriale geskille tussen die state in die streek.
Eilande
Die Persiese Golf is die tuiste van baie eilande soos Bahrein, 'n Arabiese staat. Geografies is die grootste eiland in die Persiese Golf die Qeshm-eiland, wat aan Iran behoort en in die Straat van Hormuz geleë is. Ander belangrike eilande in die Persiese Golf sluit in Greater Tunb, Lesser Tunb en Kish wat deur Iran geadministreer word, Bubiyan wat deur Koeweit geadministreer word, Tarout wat deur Saoedi-Arabië geadministreer word, en Dalma wat deur die VAE geadministreer word.[9]
In onlangse jare was daar ook die toevoeging van kunsmatige eilande vir toeriste-aantreklikhede, soos The World Islands in Dubai en The Pearl-Qatar in Doha. Persiese Golf-eilande is dikwels ook histories betekenisvol, omdat hulle in die verlede deur koloniale moondhede soos die Portugese en die Britte gebruik is in hul handel of as verkrygings van hul rykdom.
Die Persiese Golf is verbind met die Indiese Oseaan deur die Straat van Hormuz. Met die maak van 'n waterbalans berekening vir die Persiese Golf, is die inset rivierafvoer vanaf Iran en Irak, na raming 2 000 kubieke meter per sekonde, sowel as neerslag oor die see wat ongeveer 180 mm/jaar oor Qeshm-eiland.
Die verdamping van die see is hoog, sodat daar na oorweging van rivierafvoer en reënbydraes steeds 'n tekort van 416 kubieke kilometer per jaar is. Hierdie verskil word verskaf deur strome by die Straat van Hormuz. Die water van die Persiese Golf het 'n hoër soutgehalte, en kom dus uit die bodem van die Straat, terwyl seewater met minder soutgehalte deur die bopunt invloei.
Nog 'n studie het die volgende getalle vir waterveranderinge vir die Persiese Golf aan die lig gebring: verdamping = –1,84 m/jaar, neerslag = 0,08 m/jaar, invloei vanaf die Straat = 33,66 m/jaar, uitvloei uit die Straat = -32.11 m/jaar, en die balans is 0 m/jaar. Data van verskillende 3D-vloeimeganika-modelle, tipies met ruimtelike resolusie van drie kilometer en diepte van elke element gelyk aan 1–10 meter word hoofsaaklik gebruik.[10]
Naam
Voordat dit sy huidige naam gegee is, is die Persiese Golf baie verskillende name genoem. In Babiloniese tekste was dit bekend as "die see bo Akkad". Die Assiriërs het dit die "Bitter See" genoem. In 550 vC het die Achaemenidiese Ryk die eerste antieke ryk in Persis (Pars, of moderne Fars), in die suidwestelike streek van die Iranse plato gevestig. Gevolglik, in die Griekse bronne, het die watermassa wat aan hierdie provinsie gegrens het, bekend geword as die "Persiese Golf". In die boek van Nearchus bekend as Indikê (300 vC), word die woord "Persikon kolpos" meermale genoem wat "Persiese golf" beteken.
Gedurende die jare 550 tot 330 vC, wat saamval met die soewereiniteit van die Achaemenidiese Persiese Ryk oor die Midde-Oosterse-gebied, veral die hele deel van die Persiese Golf en sommige dele van die Arabiese Skiereiland, is die naam van "Persiese See" wyd gevind in die saamgestelde geskrewe tekste.
Koloniale era
Portugese invloed in die Persiese Golf het vir 250 jaar geduur; sedert die begin van die 16de eeu het Portugese oorheersing egter meegeding met die plaaslike moondhede en die Ottomaanse Ryk. Na die aankoms van die Engelse en die Nederlanders in die 17de eeu het die Safavid-ryk kragte saamgesnoer met die nuwelinge om teenstand teen die Portugese oorheersing van die see te bied.
Portugese uitbreiding na die Indiese Oseaan in die vroeë 16de eeu na Vasco da Gama se verkenningsreise het gesien hoe hulle teen die Ottomane teen die kus van die Persiese Golf geveg het. In 1521 het 'n Portugese mag onder leiding van bevelvoerder Antonio Correia Bahrein binnegeval om beheer te neem oor die rykdom wat deur sy pêrelbedryf geskep is.
Op 29 April 1602 het Shāh Abbās, die Persiese keiser van die Safawide Persiese Ryk, die Portugese uit Bahrein verdryf, en hierdie datum word in Iran as Nasionale Persiese Golfdag herdenk. Met die ondersteuning van die Britse vloot het Abbās in 1622 die eiland van Hormuz uit die Portugese se hande geneem. Baie van die handel is herlei na die dorp Bandar 'Abbās, wat Abbas in 1615 van die Portugese oorgeneem het en na homself vernoem het. Die Persiese Golf is daarna oopgestel vir 'n florerende handel met die Portugese, Nederlandse, Franse, Spaanse en die Britse handelaars, aan wie besondere voorregte gegun is.
Die Ottomaanse Ryk het homself weer in Oos-Arabië in 1871 laat geld. Onder militêre en politieke druk van die goewerneur van die Ottomaanse Vilayet van Bagdad, Midhat Pasha, het die regerende Al Thani-stam vreedsaam aan die Ottomaanse heerskappy onderwerp. Die Ottomane is gedwing om met die begin die Eerste Wêreldoorlog uit die gebied te onttrek. In die Tweede Wêreldoorlog het die Westerse Geallieerdes Iran as 'n deurgang gebruik om militêre en industriële toevoer na die USSR te vervoer, deur 'n pad wat histories bekend staan as die "Persiese Korridor". Brittanje het die Persiese Golf as die toegangspunt gebruik om van die Trans-Iraanse Spoorweg gebruik te maak. Die Persiese Golf het dus 'n kritieke maritieme pad geword waardeur die Geallieerdes toerusting na die Sowjetunie vervoer het teen die Nazi-inval.
Die seerowery in die Persiese Golf was algemeen tot in die 19de eeu. Baie van die mees noemenswaardige historiese gevalle van seerowery is deur die Al Qasimi-stam gepleeg. Dit het daartoe gelei dat die Britte die Persiese Golf-veldtog van 1819 aangepak het. Die veldtog het gelei tot die ondertekening van die Algemene Maritieme Verdrag van 1820 tussen die Britte en die Sheikhs van wat toe bekend gestaan het as die 'Seerowerskus'.
Van 1763 tot 1971 het die Britse Ryk verskillende grade van politieke beheer oor sommige van die Persiese Golfstate behou, insluitend die Verenigde Arabiese Emirate en op verskillende tye Bahrein, Koeweit, Oman en Katar deur die Britse Residensie van die Persiese Golf.
Moderne geskiedenis
Die Persiese Golf was 'n slagveld van die 1980–1988 Iran–Irak Oorlog, waarin elke kant die ander se olietenkskepe aangeval het. Die Golf is die naamgenoot van die 1991 Golfoorlog, die grootliks lug- en landgebaseerde konflik wat gevolg het op Irak se inval in Koeweit.
Die Verenigde State se rol in die Persiese Golf het in die tweede helfte van die twintigste eeu gegroei. Op 3 Julie 1988 is Iran Air Flight 655 deur die Amerikaanse weermag (wat die Airbus A300 waarmee gevlieg is foutiewelik aangesien het as 'n Iranse F-14 Tomcat) neergeskiet terwyl dit oor die Persiese Golf gevlieg het, wat al 290 mense laat sterf het aan boord.
Die Verenigde Koninkryk handhaaf 'n profiel in die streek; in 2006 alleen het meer as 1 miljoen Britse burgers Dubai besoek. In 2018 het die VK 'n permanente militêre basis, HMS Jufair, in die Persiese Golf geopen, die eerste sedert dit in 1971 uit Ooste van Suez onttrek en 'n ondersteuningsfasiliteit in Oman ontwikkel het.
Verwysings
- ↑ Central Intelligence Agency (CIA). "The World Fact Book". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Mei 2020. Besoek op 4 Desember 2010.
- ↑ "Afrikaans to English (en.)". Besoek op 16 Januarie 2011.
- ↑ United Nations Group of Experts on Geographical Names Working Paper No. 61 Geargiveer 3 Oktober 2012 op Wayback Machine, 23rd Session, Vienna, 28 March – 4 April 2006. accessed October 9, 2010
- ↑ A Brief Tectonic History of the Arabian basin. Retrieved from the website: http://www.sepmstrata.org/page.aspx?pageid=133 Geargiveer 17 September 2018 op Wayback Machine
- ↑ "A hot survivor". The Economist. ISSN 0013-0613. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 April 2016. Besoek op 14 April 2016.
- ↑ "Limits of Oceans and Seas, 3rd edition" (PDF). International Hydrographic Organization. 1953. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 8 Oktober 2011. Besoek op 28 Desember 2020.
- ↑ "EEZ". www.seaaroundus.org. Besoek op 25 Februarie 2021.
- ↑ "Catches by Taxon in the waters of Oman (Musandam)". www.seaaroundus.org. Besoek op 25 Februarie 2021.
- ↑ Ramerini, Marco. "Portuguese in the Arabia and the Persian Gulf". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 September 2015. Besoek op 27 November 2010.
- ↑ Pous, Stéphane; Lazure, Pascal; Carton, Xavier (2015). "A model of the general circulation in the Persian Gulf and in the Strait of Hormuz: Intraseasonal to interannual variability". Continental Shelf Research. 94: 55–70. Bibcode:2015CSR....94...55P. doi:10.1016/j.csr.2014.12.008.
Eksterne skakels
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Persiese Golf.- (en) "Persian Gulf". Encyclopædia Britannica. Besoek op 5 Junie 2017.
