Lille

Lille of Rysel (Frans: [lil], ; Nederlands: Rijsel, [ˈrɛisəl]; Pikardies: Lile; Wes-Vlaams: Rysel) is die hoofstad van die département Nord, die région Nord-Pas-de-Calais (Frankryk) en Frans-Vlaandere, naby die Belgiese grens, met sowat 234 000 inwoners (2019).

Lille
Kaart	Wapen
	Vlag
Land	Frankryk
Région (gewes)	Nord-Pas-de-Calais
Département	Nord
Koördinate	50°38′N 3°04′O
Stigting	1054
Oppervlakte:
- Totaal	34,8 vk km
Hoogte bo seevlak	18–46 m
Bevolking:
- Totaal (2019)	234 475
- Bevolkingsdigtheid	6 700/vk km
- Metropolitaanse gebied	1 510 079
Tydsone	UTC +1 (MET)
- Somertyd	UTC +2 (MEST)
Burgemeester	Martine Aubry (PS)
Amptelike webwerf	lille.fr

Saam met die 95 communes in die omgewing, onder meer Roubaix, Tourcoing en Villeneuve-d'Ascq, vorm Lille 'n metropolitaanse gebied genaamd Métropole Européenne de Lille met byna 1,2 miljoen inwoners, die vierde grootste in die land na Métropole du Grand Paris, Métropole d'Aix-Marseille-Provence en Métropole de Lyon. Saam met 'n aantal Belgiese stede oorkant die grens, waaronder Kortrijk (Frans: Courtrai), Mouscron (Nederlands: Moeskroen) en Menen (Frans: Menin), het die Frans-Belgiese metropolitaanse gebied 1,7 miljoen inwoners. Lille is een van die jongste stede in Frankryk wat die ouderdomsstruktuur betref – sowat 40 persent van die bevolking is tussen 0 en 25 jaar oud, en daar is sowat 40 000 studente.

Geskiedenis

Die handelskamer van Lille ("Chambre de commerce")

Die Porte de Paris, opgerig ter ere van koning Lodewyk XIV

Die stad is aanvanklik 'n klein Vlaamse dorpie. Graaf Boudewyn IV van Vlaandere versterk die dorp in 1030 as administratiewe hoofstad van die suidelike deel van sy graafskap. Tussen die 11de en 13de eeu is Lille een van die Vlaamse sentra van die tekstielnywerheid. Tydens die Honderdjarige Oorlog tussen Frankryk en Engeland word die stad deur Franse, Engelse en Vlaamse troepe verower en sy handel ernstig verstoor. Die 16de eeu is 'n tydperk van pes-epidemieë en religieuse onluste. Na sy inlywing by Frankryk in 1668 beleef die stad 'n nuwe bloeitydperk.

Tydens die Eerste Wêreldoorlog is Lille van Oktober 1914 tot Oktober 1918 deur Duitse troepe beset. Weens sy ligging naby die frontlinies is groot dele van die stad verwoes. Britse troepe onder die bevel van generaal Birdwood bevry die stad. Ook tydens die Tweede Wêreldoorlog moet Lille vanaf Mei 1940 die besetting deur Duitse troepe verduur. In ooreenstemming met die fascistiese beleid van Nazi-Duitsland word Lille saam met die département Nord by die militêre administrasie van België ingelyf. Ná die landing van geallieerde troepe in Normandië word Lille op 3 September 1944 bevry.

In die sestiger- en sewentigerjare van die 20ste eeu beleef die tradisionele tekstiel- en metallurgiese nywerhede saam met die steenkoolmynbou 'n ernstige krisis.

Kuns en kultuur

Die Ou Beurs (La Vieille Bourse)

Die binnehof van die Ou Beurs

Saam met die Italiaanse Genua dra Lille die trotse titel "Kulturele hoofstad van Europa 2004".

Die stad verskil sterk van die res van Frankryk, en sy leefstyl en argitektuur toon baie ooreenkomste met dié van sy Belgiese bure Gent, Brugge of Antwerpen.

Die Palais des Beaux-Arts is die tweede grootste kunsmuseum in Frankryk na die Paryse Louvre. Ander besienswaardighede sluit die Ou Beurs uit die 17de eeu, die Opera en die ou burgerhuise in die boustyl van die Vlaamse renaissance in. Die Place du Général de Gaulle is vernoem na die Franse staatshoof wat in Lille gebore is. Onder die bewind van hertog Filips I word Lille na sy heropbou deel van die Boergondiese staat en die sentrum van sy finansiële administrasie. Die museum Hospice Comtesse, wat in die binnestad van Lille lê, is 'n voormalige hospitaal. Grawin Johanna van Vlaandere het die instelling in 1237 gestig. Die museum vertoon versamelings van Vlaamse en Nederlandse skilderye, kunsobjekte, musiekinstrumente en Vlaamse meubels. Die geskiedenis van die gebied word aan die hand van beelde gedokumenteer.

Moderne besienswaardighede

• Die bekende Nederlandse argitek Rem Koolhaas het die futuristiese inkoopsentrum Euralille ontwerp.
• Die nuwe Métro VAL is in 1983 ingewy en die eerste wêreldwyd wat ten volle geoutomatiseer is en sonder bestuurders klaarkom.
• Die Maisons folies ("gekke huise") is twaalf ou nywerhede, hospitale en woonhuise wat in teaters, kroeë, tentoonstellingsruimtes en diskoteke omgeskep is.
• Die multikulturele stadswyk Wazemmes is die ontmoetplek vir studente en kunstenaars. Naby die besige markplein van die buurt is een van die Maisons folies, 'n glansende metaalgebou wat nou 'n reusagtige konsertsaal huisves en met die fabriekvloere van die ou tekstielnywerheid Leclerc vebind is. Naas talle kunstenaarsateljees spog die kultuursentrum met 'n hammam, 'n Marokkanse stoombad.
• 9, rue Princesse in die historiese binnestad van Lille is die geboortehuis van generaal Charles de Gaulle. Die gebou dien tans as 'n museum en kulturele sentrum.
• Braderie is die naam van die bekende vlooimark, wat tydens die eerste naweek in September plaasvind.

Plaaslike kookkuns

Een van die ooreenkomste met hulle Belgiese bure is die voorkeur wat die inwoners van Lille (die Lillois) aan bier (pleks van wyn) gee. Ook die kookkuns toon die Vlaamse invloed – Carbonade Flamande (in biersous gekookte beesvleis, wat in Vlaandere as Stoofvlees bekend staan) en Moulesfrites (Mossels met pommes frites) is die bekendste plaaslike geregte.

Sport

Lille se Stade Henri-Jooris is tydens die FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1938 vir wedstryde gebruik, terwyl tydens die Europese Sokkerkampioenskap 2016 en die Rugbywêreldbeker 2023 van die Stade Pierre-Mauroy gebruik gemaak is.

Bekende boorlinge van Lille

• Charles de Gaulle (1890–1970), generaal en president (1959–1969)

'n Panoramiese uitsig oor die Grand' Place van Lille

Eksterne skakels

• (en) Toerisme-inligting oor Lille op Wikivoyage
• (fr) Amptelike webwerf