Wikipedia

Simfonie no. 9 in D-mineur, op. 125 "Koraalsimfonie" (Beethoven)

Die Negende Simfonie in D-mineur, Op. 125 is die vroegste voorbeeld van 'n simfonie waarin 'n belangrike komponis sang inspan.[1] Die finale (vierde) beweging van die simfonie is getoonset vir vier sangers en 'n koor in die parallel gemoduleerde toonsoort van D-majeur. Die teks is aangepas uit "An die Freude" (Afrikaans letterlik "aan die vreugde"), 'n gedig deur Friedrich Schiller (1785, hersien in 1803), met bykomende teks deur Beethoven self.

Simfonie No. 9
Koraalsimfonie deur Ludwig van Beethoven
'n Bladsy (folio 12, regs) uit Beethoven se oorspronklike manuskrip
ToonaardD-mineur
PeriodeKlassieke musiek/Klassiek|Klassiek-Romantiese musiek|Romantiek (oorgang van Klassieke na Romatiese musiek|oorgangstydperk)
TeksFriedrich Schiller se "Ode aan die vreugde"
TaalDuits
Gekomponeer1822–1824
ToewydingKoning Frederik Wilhelm III van Pruise
DuurOngeveer 70 minute
BewegingsVier
PartituurOrkes met SATB-koor en soliste
Première
Datum7 Mei 1824 (1824-05-07)
LokasieTheater am Kärntnertor, Wene
DirigentMichael Umlauf en Ludwig van Beethoven
KunstenaarsKärntnertor-orkes, Gesellschaft der Musikfreunde en soliste: Henriette Sontag (soprano), Caroline Unger (alt), Anton Haizinger (tenoor) en Joseph Seipelt (bas)

In 2001 is Beethoven se oorspronklike, handgeskrewe manuskrip van die partituur, wat deur die Berlynse Staatsbiblioteek gehou word, by die Memory of the World Program Heritage-lys van die Verenigde Nasies gevoeg. Dit het sodoende die eerste musiekpartituur geword wat dié eer te beurt geval het.[2]

Geskiedenis

wysig

Komposisie

wysig

Die Londense Filharmoniese Vereniging het Beethoven in 1817 opdrag gegee om die simfonie te komponeer.[3] Voorsketse (rowwe idees) vir die werk is ook daardie jaar gemaak, met die toonsoort as D-mineur en sang in die vooruitsig gestel. Die belangrikste komposisiewerk is verrig tussen die herfs van 1822 en Februarie 1824.[4] Die simfonie toon ooreenkomste met ander werke van Beethoven wat, hoewel voltooide werke in eie reg, ook in 'n sekere sin voorlopers van die Negende Simfonie is. Die Koraalfantasie, op. 80 van 1808 is basies 'n beweging uit 'n klavierkonsert wat 'n koor en soliste aan die einde inkorporeer wanneer die werk 'n hoogtepunt bereik. Die sangers sing 'n tema wat eers deur die orkes gespeel word – en dié tema is 'n vooruitskouing van die tema in die Negende Simfonie.

'n Vroeëre weergawe van die Koorfantasie-tema kom ook in die lied "Gegenliebe" (Afrikaans letterlik "teruggekeerde liefde") voor, wat voor 1795 vir klavier en hoë stem gekomponeer is.[5] Volgens sowel Robert W. Gutman[6] as Hauschiald[7] bevat Mozart se Offertorium in D-mineur, "Misericordias Domini" (KV 222), wat in 1775 gekomponeer is, 'n melodiese tema wat die tema van die Negende Simfonie se "An die Freude"-tema voorafskadu.

Première

wysig

Hoewel die meeste van sy groot werke vir die eerste keer in Wene uitgevoer is, was Beethoven gretig om sy jongste komposisie so gou moontlik ná voltooiing daarvan in Berlyn uit te voer, aangesien hy gemeen het dat die heersende musieksmaak in Wene deur Italiaanse komponiste soos Rossini beïnvloed is.[8] Toe sy vriende en finansiers dit hoor, het hulle hom egter aangemoedig om die simfonie in Wene te première as 'n petisie wat deur 'n aantal prominente Weense musiekbeskermhere en musici onderteken is.[8]

 
Die Theater am Kärntnertor in 1830

Beethoven was gevlei deur die Weense heldeverering en daarom is die Negende Simfonie op 7 Mei 1824 in die Theatre am Kärntnertor in Wene saam met die ouverture Die Weihe des Hauses (op. 124) en die "Kyrie", "Credo" en "Agnus Dei" uit die Missa solemnis (op. 123) uitgevoer. Dit was die komponis se eerste verskyning op die verhoog in 12 jaar; die saal was stampvol met 'n gretige en nuuskierige gehoor en 'n aantal musici en figure in Wene, insluitend Franz Schubert, Carl Czerny en die Oostenrykse kanselier Klemens von Metternich.[9][10]

Die première van Negende Simfonie het die grootste orkes betrek wat Beethoven ooit saamgestel het[9] en het die gesamentlike pogings van die Kärntnertor-huisorkes, die Weense Musiekvereniging (die Gesellschaft der Musikfreunde), en 'n uitgesoekte groep bekwame amateurs vereis. Hoewel daar geen volledige lys van al die betrokke kunstenaars bestaan nie, is dit bekend dat verskeie van Wene se musikale elite daaraan deelgeneem het.[11][12]

Die sopraan- en altsoliste was twee bekende jong sangers: Henriette Sontag en Caroline Unger. Die Duitse Sontag was 18 jaar oud toe Beethoven haar persoonlik gewerf het om in die première van die Negende te sieng [13][14] Die 20-jarige contralto Caroline Unger – ook persoonlik deur Beethoven gewerf – was 'n boorling van Wene, het in 1821 beroemdheid verwerf nadat sy in Rossini se Tancredi verskyn het. Nadat sy in Beethoven se première van 1824 gesing het, het Unger ook roem in Italië en Parys gevind. Dit is bekend dat die Italiaanse komponiste Donizetti en Bellini rolle spesifiek vir haar stem geskryf het.[15] Anton Haizinger en Joseph Seipelt het die tenoor- en baspartye gesing.

 
'n Portret van Beethoven uit 1824, die jaar waarin sy Negende Simfonie gepriemière het. Hy was reeds byna stokdoof toe hy dit gekompkneer het.
 
Caroline Unger was die altsolis by die eerste uitvoering van Beethoven se Negende Simfonie. Volgens oorlewering het sy Beethoven omgedraai sodat hy die toejuigende gehoor kon sien.

Hoewel die opvoering amptelik deur Michael Umlauf (die teater se Kapellmeister) gedirigeer is, het Beethoven die verhoog met hom gedeel. Twee jaar tevore het Umlauf egter toegekyk hoe Beethoven se pogings om 'n kleedrepetisie vir 'n hersiening van sy opera Fidelio te dirigeer op 'n ramp afstuur. Hy het hierdie keer die sangers en musikante vooraf aangesê om die byna stokdowe Beethoven te ignoreer. Aan die begin van elke beweging het Beethoven, wat langs die verhoog gesit het, die tempo gegee. Hy het die bladsye van sy partituur omgeblaai en die tempo aangedui vir 'n orkes wat hy nie kon hoor nie.[16]

Daar is 'n aantal staaltjies oor die première van die Negende Simfonie. Daar was volgens sommoge deelnemers se menings aanduidings dat die simfonie nie behoorlik ingestudeer is nie (daar was net twee volledige repetisies) en ietwat ongelyk uitgevoer is.[17] Aan die ander kant was die première 'n groot sukses. Beethoven was in elk geval nie te blameer nie, soos wat die violis Joseph Böhm onthou het (vertaal uit die Engels):[18]

Beethoven het self gedirigeer, dit wil sê hy het voor 'n dirigent se staander gestaan en hom soos 'n mal man heen en weer gegooi. Op die een oomblik het hy tot sy volle lengte gestrek, die volgende oomblik het hy op die vloer gehurk, hy het met sy hande en voete rondgeswaai asof hy al die instrumente wou bespeel en al die koorpartye wou sing. — Die eintlike leiding was in [Louis] Duport[19] se hande; ons musici het bloot sy dirigeerstokkie gevolg.

Volgens berigte is die scherzo op 'n stadium heeltemal deur applous onderbreek. Getuienis verkil hieroor, maar óf aan die einde van die scherzo, óf die einde van die simfonie was Beethoven verskeie mate agter die orkes en het steeds voortgederigeer. Die alt Caroline Unger het na Beethoven gedraai en hom saggies omgedraai om die gehoor se gejuig en applous te sien. Volgens die kritikus van die Teater-Zeitung het die publiek die musikale held met die grootste respek en simpatie ontvang, met versonke aandag na sy wonderlike, reusagtige skeppings geluister en in juigende applous uitgebreek – dikwels in bewegings selfs en herhaaldelik aan die einde daarvan.[20] Die gehoor het hom vyf keer met staande applous toegejuig, daar was sakdoeke in die lug, hoede en opgehewe hande, sodat Beethoven (wat hulle geweet het nie die applous kon hoor nie) ten minste die toejuiging kon sien.[21]

Uitgawes

wysig

Die eerste Duitse uitgawe is in 1826 deur B. Schott se Söhne (Mainz) gepubliseer. Die Breitkopf & Härtel-uitgawe, wat uit 1864 dateer, is wyd deur orkeste gebruik.[22] In 1997 het Bärenreiter 'n uitgawe deur Jonathan Del Mar gepubliseer.[23] Volgens Del Mar maak hierdie uitgawe byna 3 000 foute in die Breitkopf & Härtel-uitgawe reg, waarvan sommige "merkwaardig" was.[24] David Levy het hierdie uitgawe egter gekritiseer en gesê dat dit heel moontlik valse tradisies kan skep.[25] Breitkopf & Härtel het in 2005 ook 'n nuwe uitgawe deur Peter Hauschild gepubliseer.[26]

Instrumentasie

wysig

Die musici wat vir die uitvoering van Beethoven se Negende Simfonie benodig word, is verreweg die meeste wat vir enige Beethoven-simfonie vereis word. Tydens die première het Beethoven die groep verder aangevul deur twee spelers aan elke blaserparty toe te wys.[27] Die toedeling is soos volg:


Houtblasers

1 piccolo (slegs in die vierde beweging)

2 fluite

2 hobo's

2 klarinette in A, B-mol en C

2 fagotte

1 kontrafagot (slegs in die vierde beweging)


Koperblasers

4 Franse horings in D, B-mol en E-mol

2 trompette in D en B-mol

3 trombone (alt, tenoor en bas; slegs in die tweede en vierde beweging)


Slagwerk

Keteltromme

Bastrom (slegs in die vierde beweging)

Driehoek (slegs in die vierde beweging)

Simbaal (slegs in die vierde beweging)


Strykers

Viool I en II

Altviole

Tjello's

Basviole


Stem (slegs in die vierde beweging)

Sopraansolo

Altsolo

Tenoorsolo

Bariton- (of bas-)solo[28]

SATB-koor (waarvan die tenore vir 'n kort rukkie in twee verdeel)

Struktuur

wysig

Die simfonie bestaan uit vier bewegings. Die struktuur van elke beweging is soos volg:

Tempo-aanduiding Maatslag Sleutel
Beweging I
Allegro ma non troppo, un poco maestoso 2/4 D-mineur
Beweging II
Molto vivace 𝅗𝅥. = 116 3/4 D-mineur
Presto 𝅝 = 116 2/2 D-majeur
Molto vivace 3/4 D-mineur
Presto 2/2 D-majeur
Beweging III
Adagio molto e cantabile 𝅘𝅥 = 60 4/4 B-mol-majeur
Andante moderato 𝅘𝅥 = 63 3/4 D-majeur
Tempo I 4/4 B-mol-majeur
Andante moderato 3/4 G-majeur
Adagio 4/4 E-mol-majeur
Lo stesso tempo 12/8 B-mol-majeur
Beweging IV
Presto 𝅗𝅥. = 96 3/4 D-mineur
Allegro assai 𝅗𝅥 = 80 4/4 D-majeur
Presto ("O Freude") 3/4 D-mineur
Allegro assai (Freude, schöner Gótterfunken) 4/4 D-majeur
Alla marcia; Allegro assai vivace 𝅗𝅥. = 84 ("Froh, wie seine Sonnen") 6/8 B-mol-majeur
Andante maestoso 𝅗𝅥 = 72 ("Seid umschlungen, Millionen!") 3/2 G-majeur
Allegro energico, sempre ben marcato 𝅗𝅥. = 84 ("Freude, schöner Götterfunken" – "Seid umschlungen, Millionen!") 6/4 D-majeur
Allegra ma non tanto 𝅗𝅥 = 120 ("Freude, Tochter aus Elysium!") 2/2 D-majeur
Prestissimo 𝅗𝅥 = 132 ("Seid umschlungen, Millionen!") 2/2 D-majeur

  Beethoven verander die konvensionele volgorde van Klassieke simfonie deur die scherzo voor die stadige beweging te plaas (in die konvensionele simfonie word die stadige beweging gewoonlik voor die menuet of scherzo geplaas).[29] Dit is die eerste keer dat Beethoven dit in 'n simfonie doen, maar hy het dit vantevore in 'n paar ander werke gedoen, insluitend die Strykkwartet no.5 in A-majeur, op. 18, die Klaviertrio in B-mol-majeur, op. 97 ("Aartshertog") en die Klaviersonata in B-mol-majeur, op. 106 ("Hammerklavier"). Haydn het ook hierdie struktuur in 'n aantal van sy eie werke gebruik, byvoorbeeld die Strykkwartet no. 30 in E-mol-majeur; Mozart ook: in drie van die Haydn-kwartette en die Strykkwartet no. 4 in G-mineur, KV 516.

I. Allegro ma non troppo, un poco maestoso

wysig

Die eerste beweging is in sonatevorm, maar sonder 'n eksposisieherhaling. Dit begin met oop vyfdes (A en E) wat pianissimo en tremolo deur die strykers gespeel word, wat geleidelik tot die eerste hooftema in D-mineur in maat 17 ophou.[30]

 
Die eerste tema van die eerste beweging van Beethoven se Negende Simfonie

Die opening, met sy perfekte vyfde wat stil na vore kom, kom voor as 'n orkes wat stem.[31]

Aan die begin van die rekapitulasie (wat die hoof- melodiese temas herhaal) in maat 301 keer die tema terug, hierdie keer gespeel fortissimo en in D-majeur eerder as D-mineur. Die beweging eindig met 'n uitgebreide koda wat uiteindelik bykans 'n kwart van die beweging beslaan, soos in Beethoven se Derde en Vyfde Simfonieë.[32]

'n Tipiese uitvoering van die eerste beweging duur ongeveer 15 minute lank.

II. Molto vivace

wysig

Die tweede beweging is 'n scherzo en trio. Soos die eerste beweging is die scherzo in D-mineur, met die inleiding wat 'n verbygaande ooreenkoms met die openingstema van die eerste beweging vertoon. Dit is 'n patroon wat ook in die Hammerklavier-klaviersonate voorkom, wat 'n paar jaar tevore gekomponeer is. Soms spesifiseer Beethoven in dié beweging een maatslag met elke drie mates – miskien weens die vinnige tempo – met die aanduiding ritmo di tre battute (ritme van drie maatslae), asook een maatslag elke vier mates, met die aanduiding ritmo di quattro battute (ritme van vier maatslae). Normaalweg is 'n scherzo in drieslagmaat. Beethoven het hierdie stuk in drieslagmaat gekompneer, maar dit op 'n wyse gepunktueer dat dit, tesame met die tempo, klink asof dit in vierslagmaat is.[33]

 
Die eerste tema van die tweede beweging van Beethoven se Negende Simfonie

Hoewel Beethoven die standaard saamgestelde ternêre ontwerp ('n drieledige struktuur) van 'n dansbeweging (scherzo-trio-scherzo of menuet-trio-minuet) behou, het die scherzo-gedeelte 'n uitgebreide interne struktuur as 'n volledige sonatevorm. Binne dié sonatevorm begin die eerste groep van die eksposisie (die stel van die hoof- melodiese temas) met 'n fuga in D-mineur oor die onderwerp hieronder. [33]

  Vir die tweede tema moduleer dit na die ongewone toonsoort van C-majeur. Die eksposisie herhaal dan voor 'n kort ontwikkelingsgedeelte, waarin Beethoven ander idees verken. Die rekapitualsie ('n herhaling van die melodiese temas wat in die opening van die beweging gehoor word) ontwikkel die eksposisie se temas verder, en bevat ook keteltromsolo's. 'n Nuwe ontwikkelingsgedeelte lei tot die herhaling van die rekapitulasie, en die scherzo word afgesluit met 'n kort kodetta.[33]

Die kontrasterende trio-gedeelte is in D-majeur en in tweeslagmaat. Die trombone speel vir die eerste keer in die trio. Ná die trio word die tweede verskyning van die scherzo sonder herhaling gespeel – anders as die eerste verskyning – waarna daar 'n kort herhaling van die trio is. Die beweging eindig met 'n onverwagse koda.[33]

Die tweede beweging duur ongeveer 11 minute lank, maar dit kan wissel as daar besluit word om die tweede herhaling (wat dikwels weggelaat word) te speel.

III. Adagio molto e cantabile

wysig

Die derde beweging is 'n liriese, stadige beweging in B-mol-majeur – 'n mineursesde van die simfonie se hooftoonsoort van D-mineur. Dit is in dubbele variasievorm,[34] met elke paar variasies wat die ritme en melodiese idees progressief uitbrei. Die eerste variasie is, soos die tema, in 4/4-tyd, die tweede in 12/8. Die variasies word geskei deur gedeeltes in 3/4-tyd, die eerste in D-majeur, die tweede in G-majeur, die derde in E-mol-majeur, en die vierde in B-majeur. Die finale variasie word twee keer onderbreek deur episodes waarin luide fanfares deur die volle orkes beantwoord word deur oktawe deur die eerste viole. ’n Prominente solo vir Franse horing word aan die vierde speler toegeken.[35]

’n Uitvoering duur ongeveer 16 minute lank.

IV. Finale

wysig
 
Die "An die Freude"-tema van die finale beweging

Die koorfinale is Beethoven se musikale voorstelling van universele broederskap. Dit is gebaseer op die "An die Freude"-tema en is in tema-en-variasiesvorm.

 
Die resitatief vir die bariton- (of bas-)solis

Die beweging begin met 'n inleiding waarin musikale materiaal uit elk van die voorafgaande drie bewegings – waarvan geeneen egter letterlike aanhalings van vorige musiek is nie[36] – agtereenvolgens aangebied en dan deur instrumentele resitatiewe van die lae strykers verwerp word. Hierna word die "An die Freude"-tema uiteindelik deur die tjello's en basviole bekendgestel. Ná drie instrumentale variasies op hierdie tema word die menslike stem vir die eerste keer in die simfonie gehoor: Die bariton- (of bas-)solis sing die woorde wat deur Beethoven self geskryf is: ''O Freunde, nicht diese Töne! 'Sondern laßt uns angenehmere anstimmen, und freudenvollere.'' (Letterlik: "Ag vriende, nie hierdie klanke nie! Laat ons eerder in aangenamer en vreugdevoller stemme uitbreek").

Die beweging is ongeveer 24 minute lank en dus die langste van die vier bewegings. Dit is trouens langer as sommige volledige simfonieë uit die Klassieke era. Die vorm daarvan is deur musikoloë betwis, soos Nicholas Cook verduidelik:[37]

"Beethoven had difficulty describing the finale himself; in letters to publishers, he said that it was like his Choral Fantasy, Op. 80, only on a much grander scale. We might call it a cantata constructed round a series of variations on the "Joy" theme. But this is rather a loose formulation, at least by comparison with the way in which many twentieth-century critics have tried to codify the movement's form. Thus there have been interminable arguments as to whether it should be seen as a kind of sonata form (with the "Turkish" music of bar 331, which is in B♭ major, functioning as a kind of second group), or a kind of concerto form (with bars 1–207 and 208–330 together making up a double exposition), or even a conflation of four symphonic movements into one (with bars 331–594 representing a Scherzo, and bars 595–654 a slow movement). The reason these arguments are interminable is that each interpretation contributes something to the understanding of the movement, but does not represent the whole story."

Cook verskaf die volgende tabel wat die vorm van die beweging beskryf (die tweede kolom onder "Maat" verwys na die uitgawes waarin die finale onderverdeel is; verse en kore is genommer volgens die volledige teks van Schiller se "An die Freude"):[38]

Maat Toonsoort Strofe Beskrywing
1 1 [n 1] D-mineur Inleiding met instrumentele resitatief en hersiening van bewegings 1–3
92 92 D-majeur "An die Freude"-tema
116 116 "An die Freude"-variasie 1
140 140 "An die Freude"-variasie 2
164 164 "An die Freude"-variasie 3, met uitbreiding
208 1 D-mineur Inleiding met vokale resitatief
241 4 D-majeur V.1 "An die Freude"-variasie 4
269 33 V.2 "An die Freude"-variasie 5
297 61 V.3 "An die Freude"-variasie 6, met uitbreiding wat oorgang na
331 1 B-mol-majeur Inleiding tot
343 13 "An die Freude"-variasie 7 ("Turkse mars")
375 45 C.4 "An die Freude"-variasie 8, met uitbreiding
431 101 Fugato gebaseer op "An die Freude"-tema
543 213 D-majeur V.1 "An die Freude"-variasie 9
595 1 G-majeur C.1 Episode: "Seid umschlungen"
627 76 G-mineur C.3 Episode: "Ihr stürzt nieder"
655 1 D-majeur V.1, C.3 Dubbelfuga (gebaseer op "An die Freude"- en "Seid umschlungen"-temas)
730 76 C.3 Episode: "Ihr stürzt nieder"
745 91 C.1
763 1 D-majeur V.1 Koda-figuur 1 (gebaseer op "An die Freude"-tema)
832 70 Cadenza
851 1 D-majeur C.1 Koda-figuur 2
904 54 V.1
920 70 Koda-figuur 3 (gebaseer op "An die Freude"-tema)

In ooreenstemming met Cook se opmerkings karakteriseer Charles Rosen die slotbeweging as 'n "simfonie binne 'n simfonie", wat sonder onderbreking gespeel word.[39] Hierdie "innerlike simfonie" volg dieselfde algehele patroon as die negende simfonie as geheel, met vier "bewegings":

  1. Tema en variasies met stadige inleiding. Die hooftema, eers deur die tjello's en basviole gespeel, word later deur stemme herhaal.
  2. Scherzo in 'n 6/8- militêre styl. Dit begin by Alla marcia (maat 331–594) en eindig met 'n 6/8-variasie van die hooftema, deur die koor gesing.
  3. Stadige gedeelte met 'n nuwe tema oor die teks "Seid umschlungen, Millionen!" Dit begin by Andante maestoso (maat 595–654).
  4. Fugato-finale oor die temas van die eerste en derde "bewegings". Dit begin by Allegro energico (maat 655–762), en behels twee kanons oor die hooftema en "Seid unschlungen, Millionen!". Dit begin by Allegro ma non tanto (maat 763–940).

Rosen merk op dat die beweging ook as 'n stel variasies en gelyktydig as 'n concerto-sonatevorm met dubbele eksposisie ontleed kan word (met die fugato wat sowel 'n ontwikkelingsgedeelte as die tweede tutti van die concerto optree).[39]

Teks van die vierde beweging

wysig
 
Portret van Friedrich Schiller deur Ludovike Simanowiz (1794)

Die teks is grootliks geneem uit Friedrich Schiller se "An die Freude", met 'n paar bykomende inleidende woorde wat deur Beethoven geskryf is (hier onder in kursief aangedui).[40] Die teks, word sonder herhalings hieronder getoon, met 'n vrye vertaling in Afrikaans. Die partituur sluit baie herhalings in. Vir die volledige libretto, insluitend alle herhalings, sien Duitse Wikisource. [41]

O Freunde, nicht diese Töne!
Sondern laßt uns angenehmere anstimmen,
und freudenvollere.

O vriende, nie hierdie klanke nie!
Laat ons eerder in aangenamer en vreugdevoller klanke uitbreek!

Freude!
Freude!

Vreugde!
Vreugde!

Freude, schöner Götterfunken
Tochter aus Elysium,
Wir betreten feuertrunken,
Himmlische, dein Heiligtum!
Deine Zauber binden wieder
Was die Mode streng geteilt;
Alle Menschen werden Brüder,
Wo dein sanfter Flügel weilt.

Vreugde, skone godevonk,
dogter uit Elisium,
Ons betree, brandend met ywer,
hemelse wese, jou heiligdom!
Jou towery bind weer saam
wat die mode streng verdeel het.
Alle mense word broers,
waar ook al jou sagte vleuels sweef.

Wem der große Wurf gelungen,
Eines Freundes Freund zu sein;
Wer ein holdes Weib errungen,
Mische seinen Jubel ein!
Ja, wer auch nur eine Seele
Sein nennt auf dem Erdenrund!
Und wer's nie gekonnt, der stehle
Weinend sich aus diesem Bund!

Wie ook al so gelukkig is
om 'n vriendesvriend te wees,
wie ook al 'n geliefde vrou gevind het,
laat hom by ons jubelsange ansluit!
Ja, wie ook al 'n siel op aarde
sy eie kan noem!
En hy wat nooit kan nie,
moet huilend uit ons midde wegsluip!

Freude trinken alle Wesen
An den Brüsten der Natur;
Alle Guten, alle Bösen
Folgen ihrer Rosenspur.
Küsse gab sie uns und Reben,
Einen Freund, geprüft im Tod;
Wollust ward dem Wurm gegeben,
Und der Cherub steht vor Gott.

Elke skepsels drink vreugdevol
aan die borste van die natuur;
Alles wat goed is, en alles wat sleg is
volg haar rosespoor.
Sy het ons soene en wingerde gegee,
'n goeie vriendin wat in die dood getoets is;
Selfs die wurm het wellus ontvang,
en die gerub staan voor God.

Froh, wie seine Sonnen fliegen
Durch des Himmels prächt'gen Plan,
Laufet, Brüder, eure Bahn,
Freudig, wie ein Held zum Siegen.

Gelukkig, nes sy sonne
deur die hemel se pragtige plan vlieg,
moet julle, broers, jul wedloop hardloop,
vreudgevol soos 'n held wat oorwin.

Seid umschlungen, Millionen!
Diesen Kuß der ganzen Welt!
Brüder, über'm Sternenzelt
Muß ein lieber Vater wohnen.

Ihr stürzt nieder, Millionen?
Ahnest du den Schöpfer, Welt?
Such' ihn über'm Sternenzelt!
Über Sternen muß er wohnen.

Wees omhels, julle miljoene!
Hieride soen is vir die hele wêreld!
Broers, bo dié sterregewelf
moet 'n liewe Vader woon.

Buig julle voor Hom, julle miljoene?
Voel jy die Skepper aan, o wêreld?
Soek hom anderkant die sterregewelf!
Hy moet anderkant die sterre woon.

Ontvangs

wysig

Die simfonie is opgedra aan die koning van Pruise, Frederik Wilhelm III.[42]

Musiekkritici beskou die Negende Simfonie allerweë as een van Beethoven se grootste werke, en een van die grootste musiekwerke wat ooit gekompneer is.[43] Die finale het egter sy teëstanders gehad en Cook noem dat vroeë kritici die finale verwerp het as kripties en eksentriek, en die produk van 'n dowe en ou komponis.[43] Verdi het die eerste drie bewegings bewonder, maar betreur wat hy as 'n powere skryf vir die stemme in die laaste beweging beskou het (uit die Engels vertaal):[44]

"Die alfa en die omega is Beethoven se Negende Simfonie, wonderbaarlik in die eerste drie bewegings, baie sleg getoonset in die laaste. Niemand sal ooit die verhewendheid van die eerste beweging kan ewenaar nie, maar dit sal 'n maklike taak wees om vir stemme so slag te skryf as in die laaste beweging. En ondersteun die gesag van Beethoven sal hulle almal uitroep: Dis hoe dit gedoen moet word ..."

Uitdagings met uitvoerings

wysig
 
'n Deel van die manuskrip van die vierde beweging

Metronoomaanduidings

wysig

Dirigente wat histories ingeligte uitvoerings voorstaan, veral Roger Norrington,[45] het Beethoven se voorgestelde tempo's tot gemengde kritiek gebruik. Benjamin Zander het 'n saak daarvoor gemaak om Beethoven se metronoomaanduidings te volg, sowel skriftelik[24] as in optredes saam met die Bostonse Filharmoniese Orkes en die Filharmonia-orkes van Londen.[46][47] Beethoven se metronoom bestaan steeds en is getoets en akkuraat gevind,[48] maar die oorspronklike swaar gewig (waarvan die posisie noodsaaklik is vir die akkuraatheid daarvan) ontbreek en baie musici het sy metronoomaanduidings as onaanvaarbaar hoog beskou.[49]

Herorkestrasies en aanpassings

wysig

'n Aantal dirigente het aanpassings in die instrumentasie van die simfonie aangebring. Opvallend is dat Richard Wagner baie houtblaaspassasies verdubbel het. Dié praktyk is grootliks deur Gustav Mahleruitgebrei,[50] wat die orkestrasie van die Negende hersien het om dit te laat klink soos wat hy geglo het Beethoven dit sou wou hê as hy toegang tot 'n moderne orkes gehad het.[51] Met Wagner se Dresden-uitvoering van 1864 is die koor en soliste vir die eerste keer agter die orkes geplaas (soos dit sedertdien standaard geword het) – voorheen het die koor en soliste tussen die orkes en die gehoor plaasgeneem.[50]

Tweede fagot wat die basviole in die slotbeweging dubleer

wysig

Beethoven se aanduiding dat die tweede fagot die basviole in maat 115 tot 164 van die slotbeweging moet dubleer, is nie by die Breitkopf & Härtel-partye ingesluit nie, hoewel dit by die volle partituur ingesluit is.[52]

 
Ino Savini dirigeer die Negende Simfonie in die Rivoli-teater in Porto, Portugal (1955).

Vername optredes en opnames

wysig

Die Britse première van die simfonie is op 21 Maart 1825 deur sy opdraggewers, die Londense Philharmoniese Verening in Argyll Rooms deur sir George Smart gedirigeer, hoewel die teks in Italiaans gesing is. Die Amerikaanse première is op 20 Mei 1846 by Castle Garden deur die nuutgestigte New York Philharmoniese Orkes uitgevoer in 'n poging om fondse vir 'n nuwe konsertsaal in te samel. Dit is deur die Engels-gebore George Loder gedirigeer, met teks wat vir die eerste keer in Engels vertaal is.[53] Leopold Stokowski se 1934-opname met die Philadelphia Orkes[54] en die 1941-opname met die NBC Simfonieorkes het ook Engelse vertalings in die vierde beweging gebruik.[55]

Richard Wagner het sy Bayreuth Festspielhaus ingewy deur die Negende Simfonie te dirigeer; sedertdien is dit tradisie om elke Bayreuth-fees met 'n uitvoering van dié simfonie te open. Na die fees se tydelike opskorting ná die Tweede Wêreldoorlog het Wilhelm Furtwängler en die Bayreuth-feesorkes dit met 'n uitvoering van die Negende Simfonie heropen.[56][57]

Leonard Bernstein het 'n weergawe van die Negende Simfonie in die Konzerthaus Berlin gedirigeer waarin die woord Freiheit die oorspronklike Freude vervang het om die val van die Berlynse Muur met Kersfees 1989 te vier.[58] Die simfonie is uitgevoer deur 'n orkes en koor van verskeie nasionaliteite:

Die soliste was June Anderson (sopraan), Sarah Walker (alt), Klaus König (tenoor) en Jan-Hendrik Rootering (bas).[59] Dit was Bernstein se laaste uitvoering van Beethoven se Negende Simfonie; minder as 'n jaar later (in Oktober 1990) is hy oorlede.

In 1998 het die Japannese dirigent Seiji Ozawa die vierde beweging vir die openingseremonie van die 1998 Olimpiese Winterspele gedirigeer, met ses verskillende kore wat gelyktydig uit Japan, Duitsland, Suid-Afrika, China, die Verenigde State en Australië gesing het.[60]

In 1923 is die eerste volledige opname van Beethoven se Negende Simfonie deur 'n akoestiese opnameproses gemaak; dit was gedirigeer deur Bruno Seidler-Winkler. Die opname is deur Deutsche Grammophon in Duitsland uitgereik; die plate is in die Verenigde State onder die Vocalion-handelsmerk uitgereik. Die eerste elektriese opname van die Negende is in 1926 in Engeland opgeneem, met Felix Weingartner wat die Londense Simfonieorkes gedirigeer het, uitgereik deur Columbia Records. Die eerste volledige Amerikaanse opname is in 1934 deur RCA Victor gemaak met Leopold Stokowski wat die Philadelphia-orkes dirigeer. Sedert die laat 20ste eeu is die Negende Simfonie gereeld opgeneem deur periodekunstenaars, insluitend Roger Norrington, Christopher Hogwood en sir John Eliot Gardiner.

Die BBC Proms-jeugkoor het die stuk tydens die Proms van 2018 saam met Georg Solti se UNESCO Wêreldorkes vir Vrede in die Royal Albert Hall uitgevoer. Die Proms-uitvoering was getiteld "War & Peace" en is uitgevoer om die honderdste herdenking van die einde van die Eerste Wêreldoorlog te vier.[61]

Een van die langste opnames van die Negende Simfonie duur 76 minute lank. Dit is in 1981 gedirigeer deur Karl Böhm met die Weense Filharmoniese Orkes en onder andere Jessye Norman en Plácido Domingo as die soliste.[62]

Invloed

wysig
 
Die gedenkplaat by Ungargasse No. 5, Wene lui: "Ludwig van Beethoven het in die winter van 1823/24 sy Negende Simfonie in hierdie huis voltooi. Ter nagedagtenis aan die eeufees van sy eerste uitvoering op 7 Mei 1824 het die Wiener Schubertbund hierdie gedenkplaat op 7 Mei 1924 aan die meester en sy werk opgedra."

Verskeie latere komponiste van die Romantiese tydperk en daarna is deur die Negende Simfonie beïnvloed.

'n Belangrike tema in die finale van Johannes Brahms se Simfonie no. 1 in C-mineur hou verband met die "An die Freude"-tema uit die laaste beweging van Beethoven se Negende Simfonie. Toe dit aan Brahms uitgewys is, het hy na bewering teruggekap: "Enige dwaas kan dit sien!" Brahms se eerste simfonie is soms geprys (en bespot) as "Beethoven se tiende".

Die Negende Simfonie het die vorme beïnvloed wat Anton Bruckner vir die bewegings van sy simfonieë gebruik hetd. Sy Derde Simfonie is dieselfde toonsoort (D-mineur) as Beethoven se Negende en maak aansienlik gebruik van tematiese idees daaruit. Die stadige beweging van Bruckner se Sewende Simfonie gebruik die A–B–A–B–A-vorm wat in die derde beweging van Beethoven se simfonie gevind word en neem verskeie figurasies daaruit.[63]

In die openingsnote van die derde beweging van sy Simfonie no. 9 ("Uit die Nuwe Wêreld") bring Antonín Dvořák hulde aan die scherzo uit Beethoven se Negende Simfonie met sy dalende vierdes en keteltromslae.[64]

Béla Bartók het die openingsmotief van die scherzo uit Beethoven se Negende Simfonie geleen om die tweede beweging (scherzo) in sy eie Vier Orkesstukke, op. 12 (Sz 51) mee bekend te stel.[65][66]

Michael Tippett haal in sy Derde Simfonie (1972) die opening van die finale van Beethoven se Negende Simfonie aan en kritiseer dan die utopiese begrip van die broederskap van die mens soos uitgedruk in die "An die Freude" en beklemtoon eerder die mens se vermoë vir beide goed en kwaad.[67]

In die film The pervert's guide to ideology lewer die filosoof Slavoj Žižek kommentaar op die gebruik van die "An die Freude"-tema deur Nazisme, Bolsjewisme, die Chinese Kulturele Revolusie, die Oos-Wes-Duitse Olimpiese span, Suid-Rhodesië, Abimael Guzmán (leier van die Shining Path), en die Europese Raad en die Europese Unie.[68]

Kompaktskyf- (CD-)formaat

wysig

Een legende is dat die kompakskyf (CD) doelbewus ontwerp is om 'n speeltyd van 74 minute te hê sodat dit Beethoven se Negende Simfonie kon akkommodeer.[69] Kees Immink, Philips se hoofingenieur wat die CD ontwikkel het, meen dat 'n kommersiële toutrekkery tussen die ontwikkelingsvennote, Sony en Philips, tot 'n skikking in 'n neutrale formaat van 12 cm-deursnee gelei het. Die 1951-uitvoering van die Negende Simfonie onder leiding van Furtwängler is voorgehou as die perfekte verskoning vir die verandering,[70][71] en is in 'n Philips-nuusvrystelling wat die 25ste herdenking van die kompakskyf gevier het voorgehou as rede vir die lengte van 74 minute.[72]

TV-temamusiek

wysig

The Huntley–Brinkley Report het die opening van die tweede beweging as temamusiek gebruik tydens die speelvak van die program op NBC (1956–1970). Die tema is geneem uit die RCA Victor-opname (1952) van die Negende Simfonie deur die NBC Simfonieorkes onder leiding van Arturo Toscanini.[73] 'n Gesintetiseerde weergawe van die openingsmate van die tweede beweging is ook gebruik as die tema vir Countdown with Keith Olbermann op MSNBC en Current TV.[74] 'n Rockkitaarweergawe van die "An die Freude"-tema is in die eerste seisoen vir Suddenly Susan as tema gebruik.[75]

Gebruik as (volks-)lied

wysig

  Tydens die opsplitsing van Duitsland in die Koue Oorlog is die "An die Freude"-segment van die simfonie gespeel as volkslied vir die verenigde Duitse span by die Olimpiese Spele van 1956, 1960, 1964 en 1968. In 1972 is die melodie (sonder die woorde) as die Volkslied van Europa aangeneem deur die Raad van Europa en daarna deur die Europese Gemeenskappe (nou die Europese Unie) in 1985.[76] Die "An die Freude"-melodie is ook gebruik as die volkslied van Rhodesië (nou Zimbabwe) tussen 1974 en 1979, as "Rise, o voices of Rhodesia".[77] Gedurende die vroeë 1990's het Suid-Afrika 'n instrumentale weergawe van "An die Freude" pleks van sy destydse volkslied "Die Stem van Suid-Afrika" by sportbyeenkomste gebruik, hoewel dit nooit eintlik as 'n amptelike volkslied aangeneem is nie.[78]

Gebruik as 'n gesangmelodie

wysig

In 1907 het die Presbiteriaanse pastoor Henry van Dyke Jr. die lofsang "Joyful, Joyful, we adore you" geskryf terwyl hy by Williams College gebly het.[79] Dié lofsang word algemeen in Engelstalige kerke gesing op die "An die Freude"-melodie uit hierdie simfonie.[80]

In Suid-Afrika word die bekende gesang "Praat ek mense-, eng'letale" ('n beryming van 1 Korintiërs 13) ook op dié melodie gesing.[81]

Jaareindtradisie

wysig

Die Duitse werkersbeweging het 'n radisie in 1918 begin om die Negende Simfonie op Oujaarsaand uit te voer. Vertonings het om 23:00 begin sodat die simfonie se finale aan die begin van die nuwe jaar gespeel sou word. Hierdie tradisie het voortgeduur in Nazi-Duitsland en is ook ná die oorlog deur Oos-Duitsland waargeneem.[82]

Die Negende Simfonie word tradisioneel aan die einde van die jaar regdeur Japan uitgevoer. In Desember 2009 was daar byvoorbeeld 55 uitvoerings van die simfonie deur verskeie groot Japanese orkeste en kore.[83] Die simfonie is tydens die Eerste Wêreldoorlog aan Japan bekendgestel deur Duitse gevangenes wat by die Bandō-krygsgevangenekamp aangehou is.[84] Japannese orkeste, veral die NHK-simfonieorkes, het die simfonie in 1925 en tydens die Tweede Wêreldoorlog begin uitvoer; die keiserlike regering het uitvoerings van die simfonie bevorder, insluitend op Oujaarsaand. In 'n poging om munt te slaan uit die gewildheid van die werk het orkeste en kore wat ekonomiese moeilike tye tydens Japan se heropbou beleef het die stuk aan die einde van die jaar uitgevoer. In die 1960's het hierdie jaareinduitvoerings van die simfonie meer algemeen begin voorgekom en ook plaaslike kore en orkeste begin ingesluit – 'n tradisie gevestig het wat vandag nog voortduur. Sommige van hierdie optredes gebruik massakore van tot 10 000 sangers.[85][84]

WQXR-FM, 'n klassieke radiostasie wat die New Yorkse metropolitaanse gebied bedien, eindig elke jaar met 'n aftelling van die stukke klassieke musiek wat die meeste versoek word in 'n opname wat elke Desember gehou word. Hoewel enige stuk die ereplek kan wen en dus die nuwe jaar kan verwelkom (en dus oor middernag op 1 Januarie gespeel word), het Beethoven se Negende Simfonie sedert ten minste 2017 elke jaar gewen.[86]

Ander koorsimfonieë

wysig

Voor Beethoven se Negende Simfonie het simfonieë nie kore ingespan nie en die stuk het dus die genre van die koorsimfonie gevestig. Genommerde koorsimfonieë as deel van 'n siklus van andersins instrumentale werke is later deur talle komponiste geskryf, insluitend Felix Mendelssohn, Gustav Mahler, Ralph Vaughan Williams en Charles Ives.

Ander negende simfonieë

wysig

Die grootte en invloed van Beethoven se Negende Simfonie het daartoe gelei dat latere komponiste 'n spesiale betekenis aan hul eie negende simfonieë toegeskryf het, wat moontlik bygedra het tot die kulturele verskynsel bekend as die "vloek van die negende". 'n Aantal ander komponiste se negende simfonieë gebruik ook 'n koor, soos dié van Kurt Atterberg, Mieczysław Weinberg, Edmund Rubbra, Hans Werner Henze en Robert Kyr. Anton Bruckner het nie oorspronklik bedoel dat sy onvoltooide negende simfonie koorstemme sou inspan nie, maar die gebruik van sy koor Te Deum in plaas van die onvoltooide finale beweging is vermoedelik deur die komponis self goedgekeur.[87] Dmitri Sjostakowitsj het oorspronklik bedoel dat sy Negende Simfonie 'n grootse werk met koor en soliste sou wees – hoewel die simfonie uiteindelik 'n relatief kort werk sonder stemme was.[88]

Oor sy eie Negende Simfonie het George Lloyd geskryf: "When a composer has written eight symphonies he may find that the horizon has been blacked out by the overwhelming image of Beethoven and his one and only Ninth. There are other very good No. 5s and No. 3s, for instance, but how can one possibly have the temerity of trying to write another Ninth Symphony?"[89] Niels Gade het slegs agt simfonieë gekomponeer, al het hy nog twintig jaar geleef nadat hy die agtste voltooi het. Toe hy gevra is waarom hy nie nog 'n simfonie gekomponeer het nie, het hy glo geantwoord: "There is only one ninth," met verwysing na Beethoven. [90]

Notas

wysig
  1. ↑ The second column of bar numbers refers to the editions in which the finale is subdivided. Verses and choruses are numbered in accordance with the complete text of Schiller's "An die Freude"

Verwysings

wysig
  1. ↑ Bonds, M.E. 2001. "Symphony: II. The 19th century". In The New Grove dictionary of music and musicians. Tweede uitgawe. Londen: Macmillan, volume 24, bl. 837.
  2. ↑ UNESCO. 2001. Ludwig van Beethoven: Symphony no. 9, d minor, op. 125. Geargiveer van die oorsprinklike op 22 Maart 2022. Geraadpleeg op 18 Desember 2023.
  3. ↑ Solomon, M. 1997. Beethoven. New York: Schirmer Books, bl. 251.
  4. ↑ Hauschild, P. 2005. Beethoven: Symphonie Nr. 9 d-moll. Geargiveer 1 April 2012 op Wayback Machine, bl. VIII.
  5. ↑ Hopkins 1981.
  6. ↑ Gutman, R.W. 1999. Mozart: A cultural biography, blp. 344.
  7. ↑ Hauschild, P. 2005. Beethoven: Symphonie Nr. 9 d-moll. Geargiveer 1 April 2012 op Wayback Machine, bl. VIII.
  8. ↑ 8,0 8,1 Sien Sachs 2010.
  9. ↑ 9,0 9,1 Sien Levy 2003.
  10. ↑ Morrisroe, P. 2020. The behind-the-scenes assist that made Beethoven's Ninth happen. New York Times, 8 Desember. Geraadpleeg op 18 Desember 2023.
  11. ↑ Kelly, T.F. 2001. First nights: Five musical premiers. Hoofstuk 3. Yale University Press1.
  12. ↑ Morrisroe, P. 2020. The behind-the-scenes assist that made Beethoven's Ninth happen. New York Times, 8 Desember. Geraadpleeg op 18 Desember 2023.
  13. ↑ Elson, L. (red.). 1912. University musical encyclopedia of vocal music. New York: University Society.
  14. ↑ Sontag, H.G.W. 1852. Life of Henriette Sontag, Countess de Rossi. New York: Stringer & Townsend.
  15. ↑ Kennedy, M. & Bourne, J. 1996. The concise Oxford dictionary of music. Oxford: Oxford University Press.
  16. ↑ Cook, N. 1993b. 2. Early impressions. In Cook, N. Beethoven: Symphony No. 9. Cambridge Music Handbooks. Cambridge: Cambridge University Press, bl. 26–47. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511611612.003.
  17. ↑ Sachs 2010, p. 22
  18. ↑ Sien Cooks 1993, bl. 22.
  19. ↑ Böhm het na alle waarskynlikheid hier na die dirigent Michael Umlauf verwys.
  20. ↑ Sien Cook 1993, bl. 23.
  21. ↑ Sien Sachs 2010.
  22. ↑ Del Mar, J. 1999. Jonathan Del Mar, New Urtext Edition: Beethoven Symphonies 1–9. Resensie deur die British Academy. Gerargiveer van die oorspronklike op 23 Oktober 2007. Geraadpleeg op 19 Desember 2023.
  23. ↑ bärenreiter.com. S.d. Ludwig van Beethoven The Nine Symphonies The New Bärenreiter Urtext Edition. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Oktober 2007. Geraapleeg op 18 Desember 2023.
  24. ↑ 24,0 24,1 Zander, B. S.d. Beethoven 9 The fundamental reappraisal of a classic. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 April 2012. Geraadpleeg op 18 Desember 2023.
  25. ↑ Del Mar, J. 2003. Concerning the review of the Urtext Edition of Beethoven's Ninth Symphony. Beethoven Forum 10(1). Geraadpleeg op 18 Desember 2023.
  26. ↑ Breitkopf & Härtel. 2005. Beethoven: The nine symphonies. Geraadpleeg op 18 Desember 2023.
  27. ↑ Thayer, A.W. 1973.Thayer's life of Beethoven. Revised and edited by Elliott Forbes. Princeton, New Jersey: Princeton University Press, bl. 905.
  28. ↑ Die bladmusiek dui "bariton" aan, maar die meeste uitvoerings maak van 'n bas gebruik. Sien byvoorbeeld: Beethoven, L. van. 1863. Symphonien für grosses Orchester: Symphony no. 9. Leipzich: Breitkopf & Härtel, bl. 195
  29. ↑ Sien Jackson 1999, bl. 26; Stein 1979, bl. 106.
  30. ↑ Sien Cook 1993b, bl. 28.
  31. ↑ Young, J.B. 2008. Beethoven's symphonies: A guided tour. New York: Amadeus Press.
  32. ↑ Sien Cook 1993b, bl. 30.
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 33,3 Cohn, R.L. 1992. The dramatization of hypermetric conflicts in the scherzo of Beethoven's Ninth Symphony. 19th-Century Music 15(3): 188–206. DOI: https://doi.org/10.2307/746424.
  34. ↑ Stanley, G. 1994. The "wirklich gantz neue Manier" and the path to it: Beethoven's variations for Piano, 1783–1802. In Stanley, G (red.). Beethoven Forum 3. Lincoln: University of Nebraska Press, bl. 69.
  35. ↑ Ericson, J. 2010. The natural horn and the Beethoven 9 "controversy". Horn Matters. Geraadpleeg op 18 Desember 2023.
  36. ↑ Cook 1993b, p. 36
  37. ↑ Sien Cook 1993b, bl. 34.
  38. ↑ Sien Cook 1993b, bl. 35.
  39. ↑ 39,0 39,1 Rosen, C. 1997. The Classical style: Haydn, Mozart, Beethoven. New York: Norton, bl. 440.
  40. ↑ Beethoven Foundation. S.d. Schiller's "An die Freude" and authoritative translation. Geargiveer van die oorspronklike op 23 September 2008. Geraadpleeg op 18 Desember 2023.
  41. ↑ "An die Freude" (Beethoven), Duitse Wikisource.
  42. ↑ Solomon, M. 1975. Beethoven: The nobility pretense. The Musical Quarterly 61(2): 272–294. DOI: https://doi.org/10.1093/mq/LXI.2.272.
  43. ↑ 43,0 43,1 Sien Cook (1993) op die produkbeskrywing: "Beethoven's Ninth Symphony is acknowledged as one of the supreme masterpieces of the Western tradition. More than any other musical work it has become an international symbol of unity and affirmation."
  44. ↑ Verdi, G. 1878. Brief geskryf in April 1878. In Oberdorfer, A (red.). 1941. Giuseppe Verdi: Autobiografia delle Lettere. Milan, bl. 325.
  45. ↑ Norrington, R. 2009. In tune with the time. The Guardian, 14 Maart. Geraadpleeg op 18 Desember 2023.
  46. ↑ Holland, B. 1983. Concert: Beethoven 9th, Benjamin Zander and the Boston Philharmonic at Carnegie Hall. The New York Times, 11 Oktober. Geraadpleeg op 19 Desember 2023.
  47. ↑ Opname van Beethoven se Negende Simfonie met Benjamin Zander, Dominique Labelle, D'Anna Fortunato, Brad Cresswell, David Arnold, die Bostonse Filharmoniese Orkes en die Chorus Pro Musica.
  48. ↑ Schuller, G. 1998. The Compleat Conductor. New York: Oxford University Press, bl. 34. Geraadpleeg op 19 Desember 2023.
  49. ↑ Forsén, S., Gray, H.B., Lindgren, L.K.O & Gray, S.B. 2013. Was something wrong with Beethoven's metronome? Notices of the American Mathematical Society 60(9): 1146–5113. Geraadpleeg op 19 Desember 2023.
  50. ↑ 50,0 50,1 Holden, R. 2011. The iconic symphony: performing Beethoven's Ninth Wagner's way. The Musical Times, 152(1917): 3–14. Geraadpleeg op 18 Desember 2023.
  51. ↑ Bauer-Lechner, Natalie: Erinnerungen an Gustav Mahler, p. 131. E.P. Tal & Co. Verlag, 1923
  52. ↑ Del Mar, Jonathan (1981) Orchestral Variations: Confusion and Error in the Orchestral Repertoire London: Eulenburg Books, p. 43
  53. ↑ Keller, J.M. S.d. Notes on the program. Geargiveer van die oorspronklike op 9 Oktober 2022. Geraadpleeg op 19 Desember 2023.
  54. ↑ Stokowski conducts Beethoven : Symphony no. 9 ('Choral'). Opgeneem op 30 April 1934. OCLC 32939031.
  55. ↑ NBC Symphony Orchestra. 1941-11-11: Symphony no. 9, in D minor, op. 125 (Choral). NBC-uitsending van Cosmopolitan Opera House (City Center). OCLC 53462096.
  56. ↑ Philips. S.d. Beethoven's Ninth Symphony of greater importance than technology. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Februarie 2009. Besoek op 9 Februarie 2007.
  57. ↑ Audio Engenering Society. S.d. AES Oral History Project: Kees A.Schouhamer Immink. Geraadpleeg op 18 Desember 2023..
  58. ↑ Sien Makell 2002, bl. 98.
  59. ↑ Naxos. 2006. Ode To Freedom – Beethoven: Symphony No. 9.
  60. ↑ Strom, S. 1998. "The XVIII Winter Games: Opening ceremonies; The latest sport? After a worldwide effort, synchronized singing gets in". The New York Times, 7 February. Geraadpleeg op 19 Desember 2023.
  61. ↑ "Prom 9: War & Peace". BBC Music Events (in Engels). Geraadpleeg op 19 Desember 2023.
  62. ↑ Gronow, P. & Saunio, I. 1999. International History of the Recording Industry. Londen: A&C Black, bl. 195.
  63. ↑ Taruskin, R. 2010. Music in the Nineteenth Century. The Oxford History of Western Music. Volume 3. New York: Oxford University Press, bl. 747–751.
  64. ↑ Steinberg, M. 1995. The symphony: A listeners guide. New York: Oxford University Press, bl. 153.
  65. ↑ Howard, O. About the piece: Four Orchestral Pieces, Op. 12. Los Angeles Philharmonic. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Junie 2015. Geraadpleeg op 19 Desember 2023.
  66. ↑ Bartók, B. 1912. 4 Pieces, Op. 12 – Violin I [partituur]. Universal Edition, bl. 3. Geargiveer van die oorspronklike op 25 Desember 2017. Geraadpleeg op 19 Desember 2023.
  67. ↑ Sien Matthews 1980, bl. 93.
  68. ↑ Žižek, S. [regisseur]. 2012. The pervert's guide to ideology [rolprent]. Zeitgeist Films; en Jones, J. 2013. Slavoj Žižek examines the perverse ideology of Beethoven's Ode to Joy. Open Culture, 26 November. Geraadpleeg op 19 Desember 2023.
  69. ↑ Longdon, V. 2019. Why is a CD 74 minutes long? It's because of Beethoven. Classic FM, 3 May. Geraadpleeg op 19 Desember 2023.
  70. ↑ Schouhamer Immink, K. A. 2007. Shannon, Beethoven, and the Compact Disc. IEEE Information Theory Society Newsletter 57: 42–46. Geraadpleeg op 19 Desember 2023.
  71. ↑ Schouhamer Immink, K.A. 2018. How we made the compact disc. Nature Electronics 1(260). DOI: https://doi.org/10.1038/s41928-018-0063-7.
  72. ↑ Mitchell, B. 2007. Philips celebrates 25th anniversary of the Compact Disc. ecoustics.com, 16 Augustus. Geraadpleeg op 19 Desember 2023.
  73. ↑ Huntley–Brinkley Report-temamusiek. networknewsmusic.com, 20 September 1959. Geraadpleeg op 19 Desember 2023.
  74. ↑ Countdown with Keith Olbermann (MSNBC) 2003 – 2011. Temamusiek. Network News Music, 31 Maart 2003. Geraadpleeg op 19 Desember 2023.
  75. ↑ Fretts, B. 1996. TV show openings. EW.com, 15 November 2023. Geraadpleeg op 19 Desember 2023.
  76. ↑ "The European Anthem". europa.eu. 16 Junie 2016.
  77. ↑ Vancouver Sun. 1974. Rhodesia picks Ode to Joy. 30 Augustus, bl. 12.
  78. ↑ The New York Times. 1991. Opinion | South Africa Poaches on Europe's Anthem. 24 November.
  79. ↑ . Netherlands. {{cite book}}: Ontbrekende of leë |title= (hulp)
  80. ↑ Rev. Corey F. O'Brien, "November 9, 2008 sermon" at North Prospect Union United Church of Christ in Medford.
  81. ↑ Gereformeerde Kerke Suid-Afrika. S.d. Praat ek mense-, eng'letale. Geraadpleeg op 20 Desember 2023.
  82. ↑ "Beethovens 9. Sinfonie – Musik für alle Zwecke – Die Neunte und Europa: "Die Marseillaise der Menschheit" Geargiveer 8 Januarie 2018 op Wayback Machine.
  83. ↑ Brasor, P. 2010. Japan makes Beethoven's Nonth no. 1 for holidays. The Japan Times, 24 Desember, bl. 20. "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Junie 2011. Besoek op 20 Desember 2023.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link).

    Uranaka, T. 1999. Beethoven concert to fete students' wartime sendoff. The Japan Times, 1 Desember. Geargiveer 9 Junie 2011 op Wayback Machine.
  84. ↑ 84,0 84,1 Maynard, L. 2015. How World War I made Beethoven's Ninth a Japanese New Year's tradition. The Seattle Times, 30 Desember. Geraadpleeg op 20 Desember 2023.
  85. ↑ BBC News. 2017. 10,000 people sing Japan's Christmas song. 22 Desember. Geraadpleeg op 20 Desember 2023.
  86. ↑ WQXR. 2023. Classical countdown 2023. Geraadpleeg op 20 Desember 2023.
  87. ↑ Judd, T. 2021. Bruckner's Te Deum: A hymn of Praise. The Listeners' Club, 10 Maart 2021. Geraadpleeg op 20 Desember 2023.
  88. ↑ Fay, L.E. 2000. Shostakovich: A life. New York: Oxford University Press.
  89. ↑ Presto Music. S.d. George Lloyd: Symphonies Nos 2 & 9. Geraadpleeg op 20 Desember 2023.
  90. ↑ Henriques, R. 1891. Niels W. Gade [in Deens]. Copenhagen: Studentersamfundets Førlag, bl. 23.

Bronnelys

wysig
  • Cantorion. S.d. Symphony no. 9. Geraadpleeg op 20 Desember 2023.
  • Cook, N. 1993. Beethoven: Symphony No. 9. Cambridge Music Handbooks. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Cook, N. 1993b. 2. Early impressions. Beethoven: Symphony No. 9. Cambridge Music Handbooks. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 26–47. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511611612.003.
  • Hopkins, A. 1981. The Nine Symphonies of Beethoven. Londen: Heinemann.
  • IMSLP. S.d. Symphony No.9, Op.125 (Beethoven, Ludwig van). Geraadpleeg op 20 Desember 2023.
  • Levy, D.B. 2003. Beethoven: The Ninth Symphony . Hersiende uitgawe. New Haven: Yale University Press.
  • Makell, T. 2002. "Ludwig van Beethoven". In Morin, A.J. (red.). Classical Music: The Listener's Companion. San Francisco: Backbeat Books.
  • Matthews, D. 1980. Michael Tippett: An introductory study. Londen: Faber.
  • Noorduin, M. 2021. The metronome marks for Beethoven's Ninth Symphony in context. Early Music. 49: 129–145. DOI: https://doi.org/10.1093/em/caab005.
  • Sachs, H. 2010. The Ninth: Beethoven and the world in 1824. Faber and Faber (Resensie deur Philip Hensher, The Daily Telegraph (Londen), 5 Julie 2010).
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Simfonie_no._9_in_D-mineur,_op._125_%22Koraalsimfonie%22_(Beethoven)&oldid=2662852"