Oos-Timor

Demokratiese Republiek Oos-Timor
*República Democrática de Timor-Leste* (Portugees)
*Repúblika Demokrátika Timór-Leste* (Tetoem)
Vlag	Wapen
	Nasionale leuse: Unidade, Acção, Progresso (Portugees); Unidade, Asaun, Progresu (Tetoem); (Afrikaans: "Eenheid, Aksie, Vooruitgang")
	Volkslied: Pátria; (Portugees vir: "Vaderland");
Hoofstad	Dili 8°34′S 125°34′O / 8.567°S 125.567°O
Grootste stad	Dili
Amptelike tale	Portugees en Tetoema
Regering ; • President; • Eerste minister	Unitêre semi-presidensiële; grondwetlike republiek; José Ramos-Horta; Xanana Gusmão
Onafhanklikheid Vorming; • Portugees-Timor; • Onafhanklikheidsverklaring; • Indonesiese anneksasie; • Onafhanklikheid herstel	; ; 16de eeu; 28 November 1975; 17 Julie 1976; 20 Mei 2002
Oppervlakte; - Totaal; ; - Water (%)	; 15 007 km2 (154ste); 5 794 myl2; feitlik niks
Bevolking; - 2021-skatting; - 2015-sensus; - Digtheid	; 1 340 513 (153ste); 1 183 643; 78 / km2 (137ste); 202 / myl2
BBP (KKP); - Totaal; - Per capita	2023-skatting; $5,074 miljard (173ste); $3 637 (157ste)
BBP (nominaal); - Totaal; - Per capita	2023-skatting; $1,988 miljard (183ste); $1 425 (151ste)
MOI (2021)	0,607 (140ste) – medium
Gini (2014)	28,7 – laag
Geldeenheid	Amerikaanse dollarc ($) (USD)
Tydsone; - Somertyd	(UTC+9); nie toegepas nie (UTC+9)
Internet-TLD	.tld
Skakelkode	+670
	a. 15 ander "nasionale tale" word deur die grondwet erken.; b. Deur die grondwet gedefinieer as herstel.; c. Centavo-munte word ook gebruik.; d. .tp word uitgefaseer.

Oos-Timor (Portugees: Timor-Leste, Tetoem: Timor-Lorosae), amptelik die Demokratiese Republiek Oos-Timor^[7] (Portugees: República Democrática de Timor-Leste,^[8] Tetoem: Repúblika Demokrátika Timór-Leste^[9]), is 'n eilandstaat in Suidoos-Asië. Dié land is op die oostelike deel van die eiland Timor geleë en beslaan ook 'n klein eksklawe op die noordwestelike deel van dié eiland. Oos-Timor grens in die weste, noorde en ooste aan Indonesië, en word in die suidooste deur die Timorsee van Australië geskei. Dit beslaan 'n oppervlakte van 15 007 en het 'n bevolking van 1 340 513 in 2021 gehad. Die hoofstad en grootste stad is Dili. Oos-Timor het twee amptelike tale: Portugees en Tetoem.

Oos-Timor is in die 16de eeu deur Portugal gekoloniseer en dit het tot sy dekolonisasie bekend gestaan as Portugees-Timor. Op 28 November 1975 het Oos-Timor sy onafhanklikheid verklaar, maar dit is kort daarna deur Indonesië beset en verklaar tot dié land se 27ste provinsie. Op 20 Mei 2002 het Oos-Timor die eerste land geword, wat in die loop van die 21ste eeu onafhanklik geword het. Dit is net een van twee lande in Suidoos-Asië wat deur die Christendom gekenmerk is, die ander is Filippyne. Daarbenewens is Oos-Timor die enigste onafhanklike land in Asië, waar Portugees 'n amptelike taal is, en saam met Macau een van twee Portugeestalige gebiede in Asië.

Etimologie

"Timor" is ontleen aan timur wat "oos" in Maleis beteken, waarvolgens die tautologiese naam "Oos Oos" beteken. In Indonesies lei dit tot die naam Timor Timur wat na die voormalige Indonesiese provinsie verwys; Timor Leste verwys egter na die onafhanklike land). In Portugees is die landsnaam "Timor-Leste" (Leste beteken "oos"). In Tetoem is dit Timór Lorosa'e ("Lorosa'e" kan letterlik vertaal word as "waar die son opkom").^[10]^[11]

Die amptelike name in sy grondwet lui Democratic Republic of Timor-Leste in Engels,^[12]^[7] República Democrática de Timor-Leste in Portugees^[8] en Repúblika Demokrátika Timór-Leste in Tetoem.^[9]

Verwysings

↑ (en) Octávio Amorim Neto; Marina Costa Lobo (2010). "Between Constitutional Diffusion and Local Politics: Semi-Presidentialism in Portuguese-Speaking Countries". Social Science Research Network. Besoek op 30 Junie 2023.{{cite web}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
↑ (en) "East Timor Geography". Regering van Oos-Timor. Besoek op 30 Junie 2023.
↑ (en) "Population by Age & Sex". Regering van Oos-Timor. 25 Oktober 2015. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Januarie 2020. Besoek op 25 Januarie 2020.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 (en) "Timor-Leste". Internasionale Monetêre Fonds. April 2023. Besoek op 30 Junie 2023.
↑ (en) "Human Development Report 2021/2022" (PDF). United Nations Development Programme. 2021. Besoek op 30 Junie 2023.
↑ (en) "Gini Index – Timor-Leste". Wêreldbank. Besoek op 30 Junie 2023.
↑ ^7,0 ^7,1 (en) "UNGEGN list of country names" (PDF). United Nations Group of Experts on Geographical Names. 2–6 Mei 2011. Besoek op 30 Junie 2023.
↑ ^8,0 ^8,1 (pt) "Constituição da República Democrática de Timor" (PDF). Regering van Oos-Timor. Besoek op 30 Junie 2023.
↑ ^9,0 ^9,1 (tet) "Konstituisaun Repúblika Demokrátika Timór-Leste" (PDF). Regering van Oos-Timor. Besoek op 30 Junie 2023.
↑ (en) Amy Ochoa Carson (2007). "East Timor's Land Tenure Problems: A Consideration of Land Reform Programs in South Africa and Zimbabwe" (PDF). Indiana International & Comparative Law Review. 17 (2): 395. doi:10.18060/17554. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 27 Maart 2022. Besoek op 27 Maart 2022.
↑ (tet) "tetun.org". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Mei 2021. Besoek op 7 Mei 2021.
↑ (en) "Constitution of the Democratic Republic of Timor-Leste" (PDF). Government of Timor-Leste. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 21 Desember 2019. Besoek op 2 September 2016.

Bronne

Algemeen

(en) "East Timor". Encyclopædia Britannica. Besoek op 30 Junie 2023.
(en) "East Timor". Central Intelligence Agency. Besoek op 30 Junie 2023.

Eksterne skakels

Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Oos-Timor.
(en) Toerisme-inligting oor Oos-Timor op Wikivoyage
(en) (pt) (tet) Amptelike regeringswebwerf

[1] (en) Octávio Amorim Neto; Marina Costa Lobo (2010). "Between Constitutional Diffusion and Local Politics: Semi-Presidentialism in Portuguese-Speaking Countries". Social Science Research Network. Besoek op 30 Junie 2023.{{cite web}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)

[2] (en) "East Timor Geography". Regering van Oos-Timor. Besoek op 30 Junie 2023.

[3] (en) "Population by Age & Sex". Regering van Oos-Timor. 25 Oktober 2015. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Januarie 2020. Besoek op 25 Januarie 2020.

[imf2-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 (en) "Timor-Leste". Internasionale Monetêre Fonds. April 2023. Besoek op 30 Junie 2023.

[5] (en) "Human Development Report 2021/2022" (PDF). United Nations Development Programme. 2021. Besoek op 30 Junie 2023.

[6] (en) "Gini Index – Timor-Leste". Wêreldbank. Besoek op 30 Junie 2023.

[UNGEGN-7] 7,0 ^7,1 (en) "UNGEGN list of country names" (PDF). United Nations Group of Experts on Geographical Names. 2–6 Mei 2011. Besoek op 30 Junie 2023.

[Constituição-8] 8,0 ^8,1 (pt) "Constituição da República Democrática de Timor" (PDF). Regering van Oos-Timor. Besoek op 30 Junie 2023.

[Konstituisaun-9] 9,0 ^9,1 (tet) "Konstituisaun Repúblika Demokrátika Timór-Leste" (PDF). Regering van Oos-Timor. Besoek op 30 Junie 2023.

[10] (en) Amy Ochoa Carson (2007). "East Timor's Land Tenure Problems: A Consideration of Land Reform Programs in South Africa and Zimbabwe" (PDF). Indiana International & Comparative Law Review. 17 (2): 395. doi:10.18060/17554. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 27 Maart 2022. Besoek op 27 Maart 2022.

[tetun.org-11] (tet) "tetun.org". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Mei 2021. Besoek op 7 Mei 2021.

[ConstitENG-12] (en) "Constitution of the Democratic Republic of Timor-Leste" (PDF). Government of Timor-Leste. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 21 Desember 2019. Besoek op 2 September 2016.

[7]

[8]

[9]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[10]

[11]

[12]