Wladimir-Soezdal

Wladimir-Soezdal (Russies: Владимирско-Су́здальская, Wladimirsko-Soezdalskaja), amptelik bekend as die Grootvorstedom Wladimir (1157-1331), was een van die groot prinsdomme wat in die laat 12de eeu die plek ingeneem het van Kiëf-Roes. Die belangrikste sentrum was Wladimir aan die Kljazma. Mettertyd het die prinsdom ontwikkel in ’n grootvorstedom wat in verskeie kleiner prinsdomme verdeel was. Nadat dit deur die Mongoolse Ryk verower is, het die Goue Horde die grootprins gekies en aangestel.

Wladimir-Soezdal
Владимиро-Су́здальское

← 1157 – 1331 →
Ligging of Wladimir-Soezdal Prinsdom Wladimir-Soezdal in die 11de eeu in Kiëf-Roes
Hoofstad	Wladimir
Taal/Tale	Oud-Oos-Slawies
Godsdiens	Russies-Ortodokse Kerk
Regering	Monargie
Grootprins van Wladimir
- 1157–1175 (eerste)	Andrei Bogoljoebski
- 1328–1331 (laaste)	Aleksander van Soezdal
Historiese tydperk	Middeleeue
- Gevestig	1157
- Ontbind	1331

Wladimir-Soezdal word tradisioneel beskou as die wieg van die Groot-Russiese taal en nasionaliteit, en dit het geleidelik ontwikkel in die Grootvorstedom Moskou.

Oorsprong

Die prinsdom Rostof

Die eerste noemenswaardige administrateurs van die Rostof-streek was vermoedelik die seuns van Wladimir die Grote, Boris en Gleb en later Jaroslaf die Wyse. Die prinsdom het ’n groot gebied in die noordooste van Kiëf-Roes beslaan en is begrens deur die riviere Wolga, Oka en Noord-Dwina. Tot met die verval van Kiëf-Roes in die 12de-13de eeu is min bekend oor die gebied. Die stigting van die stad Rostof het verlore gegaan in die geskiedenis.

In die 10de eeu het Rostof sy eie prinse gekry. Een van die eerste bekende prinse was Jaroslaf die Wyse en later Boris Wladimirowitsj. In dié tyd was Rostof die streekhoofstad wat ander belangrike stede soos Soezdal, Jaroslawl en Belozersk ingesluit het.

Rostof-Soezdal

Wladimir Monomach, die seun van grootprins Wsewolod I, het in 1093 die reg op die prinsdom geërf. As die grootprins van Kiëf het hy sy seun Joeri Dolgoroeki aangestel om oor die noordoostelike gebied te regeer en in 1125 het hy sy hoofstad van Rostof na Soezdal geskuif. Die prinsdom is daarna Rostof-Soezdal genoem. In die 11de en 12de eeu, toe suidelike dele van Roes stelselmatig deur Turkse nomades geplunder is, het die inwoners noordwaarts begin migreer en baie nuwe nedersettings het in die noorde se woudgebiede ontstaan. Die stigting van plekke soos Pereslawl, Kostroma, Moskou, Oeglitsj, Twer en baie ander is deur die kronieke of legendes toegeskryf aan Joeri, wie se bynaam "die Langarm" verwys na sy behendigheid om die politiek van die verafgeleë Kiëf te manupileer.

In 1108 het Monomach die stad Wladimir aan die Kljazmarivier, 31 km suid van Soezdal, versterk en herbou. Tydens Joeri se bewind het die prinsdom militêr sterk geword, en in die Soezdal-Rjazan-oorlog van 1146 het dit die prinsdom Rjazan verower. Later in die 1150's het Joeri Kiëf ook ’n paar keer beset. Van dié tyd af het die gebiede in die noordooste van Kiëf-Roes ’n belangrike rol in die staat se politiek gespeel.

Opkoms van Wladimir

Die Mariahemelvaartkatedraal in Wladimir is in 1158-1160 gebou en was in die 13de eeu die moederkerk van Kiëf-Roes.

Joeri se seun, Andrei Bogoljoebski, het Wladimir se mag aansienlik uitgebrei ten koste van nabygeleë prinsdomme. Nadat hy Kiëf afgebrand het, het hy homself verklaar tot grootprins en sy jonger broer in 1169 as die Kiëfse heerser aangestel. Hy het Wladimir-Soezdal versier met wit steenkerke en -kloosters. Hy is in 1174 deur bojare vermoor.

Ná ’n kort tussentydperk het Andrei se broer Wsewolod die Groot Nes die troon bestyg. Hy het die meeste van sy broer se beleide voortgesit en Kiëf in 1203 weer eens onderwerp. Wsewolod se grootste vyande was die suidelike prinsdom Rjazan, wat skynbaar onmin in die prinslike famile aangehits het, en die magtige Turkse staat Wolga-Bulgarye, wat in die ooste aan Wladimir-Soezdal gegrens het. Ná verskeie militêre veldtogte is Rjazan tot op die grond afgebrand en die Bulgare is gedwing om heffings te betaal.

Die verering van die Teotokos (Maria) as ’n heilige beskermer van Wladimir is deur Andrei Bogoljoebski begin. Hy het dié ikoon, die Teotokos van Wladimir, in sy paleis gehou.

Wsewolod se dood in 1212 het ’n ernstige dinastiese konflik meegebring. Sy oudste seun, Konstantyn van Rostof, het die steun van magtige Rostofse bojare en Mstislaf die Dappere van Kiëf gehad. Hy het die regmatige erfgenaam, sy broer Joeri, van Wladimir na Rostof verdryf. Joeri het ses jaar later, ná Konstantyn se dood, na die hoofstad teruggekeer. Hy was ’n slim leier wat die Wolga-Bulgare verslaan en sy broer Jaroslaf as heerser van Nowgorod aangestel het. Sy bewind het egter geëindig toe die Mongoolse Ryk onder Batoe Khan Wladimir in 1238 inval en afbrand. Daarna het hulle ander stede afgebrand terwyl hulle ’n groot deel van Kiëf-Roes verower het.

Mongoolse Juk

Nie een van die stede in die gebied kon die mag van Kiëf-Roes herwin ná die Mongoolse inval nie. Wladimir het ’n vasalstaat van die Goue Horde geword, en die grootprins is deur die Mongole aangestel. Selfs die gewilde Aleksander Nefski van Pereslawl moes na die khan se hoofstad in Karakoroem gaan om as grootprins van Wladimir aangestel te word. Omdat baie faksies om die mag meegeding het, het die prinsdom gou in 11 klein state verbrokkel: Moskou, Twer, Pereslawl, Rostof, Jaroslawl, Oeglitsj, Belozersk, Kostroma, Nizjni Nowgorod, Starodoeb aan die Kljazma en Joerief-Polski. Almal het in effek die heerskappy van die grootprins van Wladimir erken, maar sy gesag het al hoe meer afgeneem.

Teen die einde van die eeu het nog net drie stede – Moskou, Twer en Nizjni Nowgorod – om die titel grootprins van Wladimir meegeding. As hulle eers aangestel is, het hulle egter verkies om in hul eie stede aan te bly eerder as om na Wladimir te trek. Die Grootvorstedom Moskou het geleidelik bo sy teenstanders uitgestyg. Toe die metropolitaan (biskop) van Kiëf-Roes sy setel in 1325 van Wladimir na Moskou skuif, was dit duidelik Moskou het Wladimir vervang as die belangrikste magsentrum in die noordooste van Kiëf-Roes.

Eksterne skakels

• (ru) Geskiedenis van Wladimir-Soezdal in die Groot Sowjetse Ensiklopedie
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia