Brackenfell

Hierdie artikel moet skoongemaak of andersins verbeter word. Hierdie artikel voldoen nie tans aan die hoë gehaltestandaarde waarna Wikipedia streef nie. Voel vry om self in te spring en verbeterings te maak, en verwyder hierdie kennisgewing ná die tyd. Vir meer hulp, sien die redigeringshulp. Daar is moontlik kommentaar in die artikel of op die besprekingsblad oor wat verbeter moet word.

Brackenfell is 'n noordelike voorstad van Kaapstad en is tussen Bellville, Durbanville, Kuilsrivier en Kraaifontein geleë.

Brackenfell
Voorstad
Brackenfell
Koördinate: 33°52′00″S 18°41′00″O
Land	Suid-Afrika
Provinsie	Wes-Kaap
Metropolitaanse Munisipaliteit	Kaapstad
Oppervlak
• Totaal	25,27 km2 (9,76 vk. myl)
Bevolking
• Totaal	44 842
• Digtheid	1 800/km2 (4 600/vk. myl)
Tydsone	UTC+2 (SAST)
Poskode	Busse: 7560 Strate: 7561
Skakelkodes	021

Ontstaansgeskiedenis

Die huidige Brackenfell word reeds vroeg in die agtiende eeu beskryf as geleë oor die Kuylsrivier en by die Duyvenheuvel. Die naam Duyvenheuvel kom nog in dokumentasie voor tot aan die einde van die VOC-tydperk in 1795. Later word die heuwel Kanonberg genoem en nog later Kanonkop. Eens was dit die poort na die vreemde, die onbekende, die ongetemde binneland, later poort na die Bolandse dorpe, grens tussen stad en platteland. Ru afgeëts teen die groen wingerde van die Bottelaryberge was dit sedert die vroegste tye 'n uitstaande baken in die omgewing. Reisigers het die koppie in die oog gehou om hulle koers te bepaal, want van ver af kon jy hom al sien. Dit was dan ook sedert die vroegste tye 'n gewilde uitspanplek waar paaie gekruis het van noord na suid en van oos na wes, 'n bymekaarkomplek aan die voet van die heuwel, veral aangesien hier verskeie fonteine was. Die boere van die Koeberg het in tye van droogte regs van die koppie verbygetrek met hul vee na die weivelde van die Hottentots-Holland. Grond is destyds spesiaal deur die regering uitgehou as 'n deurgang vir vee. Die pad van Durbanville af het by die drif van Stellenberg deurgekom en links by die kop verby verder na Bottelary en Stellenbosch gelei. Die pad van Kaapstad na Klapmuts, Paarl en Wellington het ook links teen die voet van die kop verbygegaan. Vandag is hierdie pad die R101, die Ou Paarlpad en ook vroeër genoem die Kaapse Hardepad.

Natuurskoon

Die kop was 'n ruigte en sedert die vroegste tye oortrek met welige natuurlike plantegroei en veldblomme. 'n Welige olienhoutbos het die sonopkant van die kop versier. Wildsbokkies soos duikers, steenbokkies en grysbokkies het teen die hange gewei. Hase, skilpaaie en pragtige voëls was volop. Bosvarings, heide, proteas, suikerbosse, bergrosies, renosterbos, tolbos, riete, suurknolle, vygies, varkblomme, kalkoentjies, viooltjies, pypies en honderde ander soorte van die kleinste, keurigste en geurigste blomsoorte het die koppie in 'n kaleidoskoop van kleure omgetower. Louis Leipoldt gee dit so treffend in een van sy verse weer, jy kan amper die geure ruik.

En elke blom wat geur besit, gee van sy geure mee; En die wind die waai deur die denne en spoel dit na die see. Hy spoel dit oor ou Kaapstad, oor Klapmuts, oor die vlei, Oor Stellenbosch, Sarepta, en oor die Bot’lary,

Geografie

Die granietkop was maar altyd daar sedert die vroegste eeue. Elke môre het die opkomende son oor die ruwe granietspits geglim om die nuwe dag aan te kondig. Die granietlaag wat nader aan Kaapstad diep onder die sand begrawe lê, het hier aan die oostekant weer sy kop bokant die aarde uitgesteek om 'n sierlike heuwel te vorm wat die kusvlakte onderbreek. Vir eeue het die kop graniet in sy boesem bewaar tot die mens dit ontdek het en uitgegrawe het en die kop so te sê verdwyn het. Later is die kop ook sommer Kwarriekop of Gruiskop genoem as gevolg van die gesogte graniet wat hier ontgin is. Reeds voor 1888 het die eerste klipkappers op die kop geswoeg. Destyds is meulstene hier uitgehaal en geslyp wat vir die maal van graan in Kaapstad en omgewing gebruik is. Die bekende Mostert se meul op die Groote Schuurlandgoed se meulsteen kom ook van Kanonkop. Mooi granietklippe vir Kaapstad se strate is ook hier gekap.

Vandag bedek die huise en teerstrate van die woonbuurt Proteahoogte die hange van die koppie. Brackenfellstasie so ongeveer drie kilometer wes van Kanonkop is 73,46 meter bo seevlak en Kanonkop se hoogste punt is 350,2 meter bo seespieël. Van die koppie af het mens dus 'n wye uitsig oor Tafelbaai, Valsbaai, die Drakensteinberge en die groen wingerde van Bottelary. Kanonkop is geleë op 33º 56' 44" suid 18º 44' 16" oos. Die eerste plase wat in hierdie omgewing toegeken is, was Hazendal in 1704, Stellenberg in 1705 en Het Kruijspad op 15 Maart 1712. Laasgenoemde plaas in vier dele, 59 morg groot, geleë aan beide kante van die Ou Paarlpad is toegeken aan die Franse Hugenoot Josua Selie (ook gespel Cellier, Cillier en Sollier), en sy vrou Isabeau Couvret van Orléans. Hulle het in 1700 met die Reijgersdaal vanaf Nederland hier aangekom. Het Kruyspad is kort daarna aan hom toegesê maar eers in 1712 aan hom toegeken. Daar was soms 'n lang tydperk tussen die toesegging en die toekenning per grondbrief van sekere plase. In 1712 word die plaas Orleans in die Paarl aan hom toegesê nadat die vorige eienaar Matthieu Frachassé in 1711 na Nederland verban is weens veeroof van die Hottentotte. Op 11 Oktober 1713 word Orleans aan Josua Sollier oorgedra en op dieselfde dag word Het Kruijspad geregistreer op die naam van Hendrik Rodenburgh na betaling van £2 800. Josua Selie is eers in 1721 oorlede en het sy vrou en elf kinders agtergelaat.

Hendrik Rodenburgh het in 1708 toestemming ontvang om sy vee te laat wei "aan de Piketbergh in de Lange Valleij", en in 1712 het hy weiregte ontvang "in de Bottercloof, geleegen aan de Paarde Bergh". In 1716 raak Rodenburgh betrokke in 'n geskil oor die verlenging van die huurtydperk van grond met die Politieke Raad en toe dit geweier word wil hy terstond na Nederland terugkeer.

Hy beweer verder dat hy al in 1712 al sy goed verkoop het en baie geld aan die plaas, wat hom nou geweier word, spandeer het. Die Politieke Raad wys hom daarop dat hy 'n verkwister is en soos 'n swerwer leef wat hier en daar iets verdien om van te lewe. Hulle meld ook dat hy steeds die plaas Kruispad besit asook 'n opstal op Joostenberg.

Op 15 April 1790 besoek den Lieutenant der Arthillerie C G Schildbach en die Burger Capitain Joost Reinhard van As, Duyvenheuvel in opdrag van die owerhede om die toestand van die seinkanon op genoemde heuwel te ondersoek. Hulle vind 'n sespond kanon wat egter met agtpond koeëls gelaai kon word weens sterkke roest veroorzaakt. Hulle krap 'n kwartduim los roes uit die loop uit. Aan die buitekant kon hulle 'n halfduim roes afslaan. Verder was daar oral reeds gate deurgeroes. Die slee waarop die kanon gerus het was merendeels verrot. Hulle meld verder in hul verslag dat van die toebehore op die plaas De Kruyspad van die burger en brandmeester Elster gehou word, wie ook gelas is om indien nodig 'n seinskoot af te vuur. Onder andere is daar nog 'n vat met ongeveer vyftig pond buskruit in, voorhande op die plaas. Hulle beveel aan dat 'n nuwe seinkanon met al sy toebehore na Duyvenheuvel gestuur moes word.

In 1792 word daar weereens 'n inspeksie van alle seinkanonne in Kaapstad, Stellenbosch, Drakenstein en Swellendam uitgevoer en word daar onder andere bevind dat, Aan 't Duijvenheuvel, bij George Michiel Elster, komt te mancqueeren Lond en d:o Stok.

Kanonkop is so bekend sedert die bewind van die V.O.C. en word steeds vandag so genoem. Die destydse owerheid het dit as 'n kanonstelling gebruik en 'n seinkanon met 'n loop van 2.25 m en 'n kaliber van 114.5 mm bo-op die ruwe granietspits geplaas.

Interessant is die feit dat alhoewel daar in 1792 reeds 'n geruime aantal jare 'n seinkanon op Duyvenheuvel in gebruik was, daar steeds in amptelike dokumente na die heuwel as Duyvenheuvel verwys word. Dit is nie bekend wanneer die naam Kanonberg in gebruik gekom het nie. Die vroegste vermelding van die plaas Kruispad vind ons in die Kaapse Argief in die dokumentasie van die Raad van Justisie aangaande 'n voorval wat in Januarie 1708 op Josua Seillier [sic.] se plaas plaasgevind het. Dit bevestig dus dat Cellier inderdaad reeds voor 1712 op die plaas gewoon het.

Kruispad was van die begin af hoofsaaklik 'n veeplaas. Goewerneur Willem Adriaan van der Stel het veeboerdery aangemoedig en teen 1701 was daar reeds 'n veepos by De Kuilen wat aan Kaptein Olof Bergh behoort het. Goewerneur van der Stel is egter in 1707 uit sy amp ontslaan en het die Kaap verlaat.

Op 6 November 1818 is die plaas Kruispad op die naam van Johan Hendrick Bruchheise geregistreer. Kruispad was toe reeds 1 356 morg 331 vierkant roede groot en het Kanonkop ingesluit. Die plaas het gestrek van Stellenberg en Hammansvlakte tot by Joostenbergvlakte in die noordooste. Die huidige Kraaifontein was dus ook deel van die plaas Kruispad. Na 1818 gaan die plaas van tyd tot tyd in nuwe hande oor totdat Andries Brink dit op 26 Oktober 1888 op 'n vendusie koop vir £1 000 (R2 000) en onmiddellik die deel wat vandag Kraaifontein is verkoop vir £250 (R500). Die bure wou van hom weet wat hy met die plek wou maak want selfs 'n dier kan nie die heel jaar deur daarop lewe nie. Die veld was suur en nie dwarsdeur die jaar vir veeboerdery geskik nie. Nege jaar later begin Andries Brink dele van sy plaas verkoop.

George Henry Walton van Richmond, Yorkshire in Engeland koop die gedeeltes wat vandag bekendstaan as Proteahoogte met Kanonkop ingesluit en noem dit Bracken Fell. Bracken is 'n versamelwoord vir geharde veldstruike, maar omdat die veldstruike in Skotland meesal uit heide bestaan dink die Skotte dadelik aan heide wanneer hulle die woord "bracken" hoor. Bracken kom oorspronklik van die Sweedse woord Bräken en omdat die struikgewas in Swede weer meesal uit geharde varings bestaan, het die woord oorspronklik varing beteken, by die plantkundiges bekend as Pteris aquilina. Fell is weer van die Noorse woord Fjal afgelei. Die woord het net een betekenis: koppie of heuwel. Burroughs skryf in sy Century Magazine “Many of these eminences in the north of England, too lofty for hills and to smooth for mountains are called fells”. Die Skotte praat van “The brackened fell side”, as hulle wil vertel van 'n heuwelhang wat oortrek is met heide. Kanonkop en sy plantegroei het dus die deurslag gegee aan die naam wat die dorp vandag dra naamlik Brackenfell of dan letterlik varingheuwel of heidekoppie.

Die dorp het ook 'n skool vir serebraalgestremde kinders.

Plaaslike bestuur

Brackenfell was van 1970 tot 1996 'n afsonderlike munisipaliteit. Vanaf 1996 to 2000 was dit deel van die Oostenberg oorgangsmunisipaliteit. Sedert 2000 is dit deel van die Stad Kaapstad Metropolitaanse Munisipaliteit.

Onderwys

Van die skole in Brackenfell sluit in:

• Hoërskool Brackenfell

Wapen

Brackensfell se munisipale raad het in 1971 'n wapen by die Buro vir Heraldiek geregistreer: Ingeboë kepersgewys verdeel van goud en groen, met drie koeëls van die een in die ander. Die helmteken was drie varings, en die wapenspreuk was Tenax in fide. Dr. Cornelis Pama het die wapen ontwerp.