Dirk de Villiers
Dirk de Villiers (26 Julie 1924 – 28 Desember 2009) was 'n Suid-Afrikaanse akteur en 'n rolprentmaker. Hy is een van die Suid-Afrikaanse regisseurs met die langste loopbane en was sowat ses dekades lank voor en agter die kamera werksaam. Hy het 25 vollengte-rolprente en 13 dokumentêre gemaak.
| Dirk de Villiers | |
| Geboorte | 26 Julie 1924 |
|---|---|
| Sterfte | 28 Desember 2009 |
| Nasionaliteit | Suid-Afrika |
| Beroep(e) | Akteur, rolprentmaker |
| Internet-rolprentdatabasis-profiel | |
Sy loopbaan begin as akteur in produksies soos Ivan Hall se Kruger Miljoene. Die eerste rolprent wat hy vervaardig het was Jy Is My Liefling, wat hy opvolg met een van sy beste rolprente, Die Geheim Van Nantes.
Die akteur Gys de Villiers is een van sy seuns.
Lewe en werk
wysigDirk de Villiers is op 26 Julie 1924 op die plaas Villieria in die distrik Douglas gebore as een van ses broers. Sy voorouer Cornelius Valkenburg de Villiers het op die plaas Valkenburg in die Kaap geboer. Hy gee toestemming dat die plaas benut kan word as inrigting vir siek matrose en dit word later die bekende inrigting vir sielsiekes. Dirk se ma is oorlede toe hy vier jaar oud is en hy en sy broer Niel word daarna van tante tot tante gestuur, terwyl sy pa die plaas in Douglas aan die gang hou. Hy word op die oewers van die Vaalrivier groot en gaan onder andere skool op Jagersfontein, Marquard en Bethlehem. Sedert sy skooldae is hy ’n liefhebber van die toneel en hy tree sedert 1942 op in verskeie dramas vir die Johannesburgse Afrikaanse Amateurtoneelspelers (JAATS) – van wie hy saam met Schalk Theron ’n stigterslid is – en die Nasionale Toneelorganisasie.[1]
In hierdie tyd loop hy aandklasse in meganiese ingenieurswese en bekwaam homself dan ook in hierdie rigting. Later werk hy in die Kaapstad hawe en gaan dan na Londen waar hy ’n kursus in mariene ingenieurswese loop. Hierna word hy skeepsingenieur en reis rondom die wêreld, totdat hy in 1950 met die aktrise Addy trou, van wie hy in 1964 geskei is. Hulle het vyf kinders en hulle seun Gys de Villiers word later self ’n bekende akteur en dramaturg. In die vyftigerjare is hy stigterslid van RATO, die Roodepoort Amateur-toneelorganisasie. Hy speel ook rolle in verskeie films, soos in Piet my niggie, Kavaliers, Kniediep, Kruger miljoene en Stadig oor die klippe. Nadat hy lank in Johannesburg gebly het, trek hy Kaap toe. Hy bly eers in Pringlebaai en later in Tamboerskloof in die Kaap, maar koop in 1992 vir hom ook ’n wynplaas naby Barrydale in die berge van die Tradouwpas. Vir geruime tyd is Miems Swanepoel sy lewensmaat. Dirk is op 28 Desember 2009 in die Chris Barnard-gedenkhospitaal in Kaapstad oorlede, nadat hy net voor Kersfees ’n hartaanval gehad het, waarna komplikasies en orgaanversaking ingetree het.
Rolprente en televisiereekse
wysigAs rolprentregisseur maak hy sy grootste bydrae tot die skepping van Afrikaanse kreatiewe kuns, hoewel hy ook ’n bydrae maak as dramaturg en verskeie dramas skryf. In 1968 maak hy sy eerste vollengte film, Jy is my liefling, waarna hy voltyds ’n filmmaker word. Hy maak meer as twintig films, wat insluit Geheim van Nantes, Kalahari Harry, Die Spaanse Vlieg, Daan en Doors op die dieggins, My broer se bril, Tant Ralie se losieshuis, Die lewe sonder jou, Die drie Van der Merwes, Met liefde van Adéle, My naam is Dingetjie, Witblits en Peach Brandy, Dingetjie en Idi, Die wit sluier en Kaalgat tussen die daisies.[2]
Met die koms van televisie fokus hy ook op hierdie medium en maak meer as twintig televisiereekse, onder andere Arende, Meeulanders en Jantjie kom huis toe. Laasgenoemde is die eerste televisiereeks met ’n bruin rolverdeling. Hy maak ook verskeie dokumentêre films, onder andere een oor die lewe van die hartchirurg Chris Barnard. Vir Arende word hy in 1990 met ’n Artes-toekenning bekroon as beste regisseur van ’n dramatiese werk, terwyl die reeks ook Artes-toekennings verwerf vir beste vertolking deur ’n akteur in ’n dramatiese werk en vir beste bydrae tot produksiedienste. Hierdie drama verwerf ook ander toekennings en nominasies, onder meer in die Star Tonight Awards en word uiteindelik as Cape Rebel in 52 lande versprei. Die reeks is so gewild dat hy eindelik nog twee opvolgreekse hiervan maak. Dit vertel die verhaal van die Kaapse rebel Sloet Steenkamp tydens die Anglo-Boereoorlog, wat eindelik gevange geneem word en na St. Helena verban word. Hy maak ook Engelse films, waaronder The snake dancer, gegrond op die lewe van die bekende ontkleedanseres Glenda Kemp, waarin sy self die hoofrol speel; That Englishwoman oor die lewe van Emily Hobhouse; Abakoshobezi oor die lewe van ’n swart geneesheer wat na kwalifikasie terugkeer na sy vaderland; Crazy people oor poetse wat op niksvermoedende mense gebak word; The virgin goddess; en The Kingfisher caper wat in Suid-Afrika vrysgestel is as Diamond hunters, met Hayley Mills in die hoofrol.[2]
Skryfwerk
wysigSaam met Anton Prinsloo skryf hy in die sestigerjare verskeie eenakters – hy verskaf die tema en intrige en Prinsloo versorg die dialoog en inkleding. Om hierdie eenbedrywe op te voer, stig hy die Roodepoort Amateur Toneelorganisasie (RATO). Die eenbedryf Sand (wat hy saam met Anton Prinsloo skryf) word in die versamelbundel Debuut opgeneem, versorg deur Ciska en Francois Marais. Hierin is ’n klomp verdwaaldes in die woestyn, met ’n swaar gewonde makker wat vrees dat hy lewend begrawe gaan word. Hierdie drama wen ’n tweede plek in die ATKV se landswye toneelfees van 1963. Dirk en Anton skryf ook saam aan die dramas Broers en Die web. Ander dramas sluit in Poppekas, Ou Grote en My broer se bril.[3]
Eerbewyse
wysigIn 2010 word hy postuum vereer deur die Suid-Afrikaanse rolprent- en televisiebedryf (Safta) vir sy lewensbydrae.
Filmografie
wysigAs regisseur
wysig- Charlie word 'n ster, 1979
- Witblits en Peach Brandy, 1978
- Die Spaanse Vlieg, 1978
- Dingetjie en Idi, 1977
- Daan en Doors oppie Dieggins, 1975
- My naam is Dingetjie, 1975
- Met Liefde van Adele, 1974
- Pens en Pootjies, 1974
- Tant Ralie se Losieshuis, 1974
- Die Wit Sluier, 1973
- My broer se bril, 1972
- Die Lewe Sonder Jou, 1971
- Die Drie Van der Merwes, 1970
- Die Geheim van Nantes, 1969
- Jy Is My Liefling
- That English Woman
As akteur
wysig- April '80, 1980
- La diosa virgen, 1974 as Flint
- Die Wit Sluier, 1973 as Dr. Fritz (nie gekrediteer nie)
- Stadig oor die Klippe, 1969 as Mnr. Bosman
- Jy is My Liefling, 1968 as Van der Merwe
- Hoor my Lied, 1967
- Kruger Miljoene, 1967
- Kavaliers, 1966
- Piet my Niggie, 1964 as Hendrik Tallerman
- Huis op Horings, 1963 as Manie
As skrywer
wysig- Die Geheim van Nantes, 1969
TV-reeks
wysig- Arende, 1987/88
Eksterne skakel
wysig- Gedenkmuur vir Dirk: https://gedenkmuurvirdirk.wordpress.com/2010/01/28/
Verwysings
wysigBoeke
wysig- Marais, Francois en Marais, Ciska (samestellers): “Debuut”. Nasionale Boekhandel Bpk. Kaapstad. Eerste uitgawe. 1966.
Tydskrifte en koerante
wysig- Beyers, Susanne: “De Villiers is g’n ‘arme ou man’”. “Die Burger”. 13 Julie 2007.
- Hart, Karen: “Dankie, Dirk, jy het soveel mense om jou se lewe verryk”. “Beeld”. 5 Januarie 2010.
- Maree, Berna; “Hy laat ons geskiedenis leef” “Suid-Afrikaanse Panorama”. Julie/Augustus 1990.
- Pople, Laetitia: “Fliekmaker se lewe ’n storie op sigself”. “Volksblad”. 26 Julie 2004.
- Pople, Laetitia: “Baanbreek-fliekman Dirk de Villiers sterf”. “Beeld”. 29 Desember 2009.
- Pretorius, Suzette: “’n Tuiste tussen die berge” .“Die Taalgenoot”. September 1992.
- Van Eeden, Johanna: “Vreemder namate jare aanstap”. “Plus”. 25 Julie 2008.
- Vosloo, Johan: “Op 80 is sy gô lank nie uit”. “Rapport”. 25 Julie 2004.