Gilbert Ryle
Gilbert Ryle (Brighton, 19 Augustus 1900 – Witby, 6 Oktober 1976), was 'n filosoof en 'n verteenwoordiger van die generasie van Britse taalfilosowe (die sogenaamde ordinary language philosophers) wie beïnvloed word deur Wittgenstein se taalfilosofie. Hy is veral bekend vanweë sy kritiek op die dualisme van René Descartes, waarvoor hy die omskrywing “die spook in die masjien” (the ghost in the machine) formuleer. Sommige van sy filosofiese idees word as 'n vorm van "filosofiese behaviorisme" omskryf.
| Gilbert Ryle | |
| |
Portret van Gilbert Ryle deur Rex Whistler
| |
| Gebore | 19 Augustus 1900 Brighton, Engeland |
|---|---|
| Oorlede | 6 Oktober 1976 (op 76) Whitby, Engeland |
| Nasionaliteit | .svg){kind=small} Verenigde Koninkryk
|
| Vakgebied | Taal, gewone taalfilosofie, denkbegrip, behaviorisme, betekenis, kognisie |
| Alma mater | The Queen's College, Oxford |
| Bekend vir | Kategorie-fout, Ryle se regressie, gewone taalfilosofie, spook in die masjien, weet-hoe vs. weet-dit, onderwerp-neutraliteit[1] |
| Beïnvloed deur | René Descartes, Arthur Schopenhauer, Ludwig Wittgenstein, Edmund Husserl[2] |
| Invloed op | J.L. Austin, A.J. Ayer, John Searle, R.M. Hare, Wilfrid Sellars, Daniel Dennett, Richard Webster, Ullin Place, Clifford Geertz, Gerald Cohen, P.F. Strawson, Michael Dummett[3][4] |
Sy belangrikste werk The Concept of Mind publiseer hy in 1949. Hierin stel hy ook dat die "general trend of this book will undoubtedly, and harmlessly, be stigmatised as behaviourist ". Self ag hy, veral vanweë sy intensiewe studie van die werke van Bernard Bolsano, Frans Brentano, Alexius Meinong, Edmund Husserl, en Martin Heidegger, homself meer as 'n fenomoloog.
Lewe wysig
Hy is gebore in Brighton, Engeland in 1900 en word groot in 'n leergierige omgewing. Sy vader was 'n dokter en het ook 'n besonderse belangstelling in filosofie en astronomie. Sy vader sou ook 'n ruim biblioteek nalaat. Ryle gaan na Brighton College, net soos sy broers John en George. In 1919 begin hy studeer aan die Queens Kollege in Oxford. Oorspronklik fokus hy op klassieke studies, maar sou gou daarna verskuif na filosofie. Hy het met onderskeiding geslaag en in 1924 word hy 'n pos aangebied aan die Christ Church, Universiteit van Oxford. Hier bly hy tot die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog. Vanweë sy talent vir tale word hy in die Tweede Wêreldoorlog gewerf deur die Britse intelligensiediens. Daarna word hy Wayneflete Professor in die metafisika aan Oxford universiteit. In 1949 sou hy sy hoofwerk The Concept of Mind publiseer. Van 1945 tot 1946 was hy voorsitter van die Aristotelian Society en van 1947 tot 1971 sou hy in die redaksie dien van die filosofiese tydskrif Mind. Ryle sterf op 6 Oktober 1976 in Whitby, Noord-Yorkshire.
Filosofie wysig
Filosofie as kartografie wysig
Ryle was daarvan oortuig dat dit nie langer moontlik was vir 'n filosoof om die taak van die filosofie nog te sien as die studie van die geestelike/verstandelike (nie-materiële) teenoor die fisiese voorwerpe (materiële) nie. Ryle stel 'n alternatief voor naamlik 'n soektog na voorwerpe wat in hul natuurlike aard nog fisies nog geestelik/verstandelik is. Hiermee bedink hy die analogie van filosofie as kartografie. Begaafde sprekers van 'n taal is volgens Ryle, vir 'n filosoof soos wat 'n gewone dorpsbewoner is vir 'n kartograaf: die gewone dorpsbewoner ken haar eie dorp goed, en is vertroud met die dorp se inwoners en geografie, maar hierdie kennis sal sy slegs op die praktiese vlak besit, en nie op teoretiese vlak nie. Die dorpsbewoner dink oor haar dorp in persoonlike en praktiese terme, terwyl die kartograaf net in neutrale, publieke terme dink.
Filosowe kan so dus deur 'n "kaart te skets" van bepaalde woorde en sinsdele van 'n uitspraak, wat Ryle noem "implication threads" skep. Dit ontsluit die idee dat elke onderdeel van 'n uitspraak tot die uitspraak bydra op 'n manier dat, indien hierdie onderdeel verander word, die uitspraak self 'n ander implikasie sou hê. Die taak van 'n filosoof bestaan daaruit om ook die rigting en grense van so 'n "implikasie-ontwerp" te skets. Mens moet dan die betekenis van hierdie implikasie-ontwerpe soek deur te kyk hoe dit gebruik word.
Die konsep van die gedagte wysig
In sy hoofwerk, The Concept of Mind (1949) betoog Ryle dat die tradisionele opvatting van die Kantianse dualisme, wat dominerend is in die Westerse filosofie, verwerp moet word. Die idee dat daar 'n gees onafhanklik van die liggaam bestaan is volgens Ryle 'n foutiewe beeld, voortspruitend uit 'n tyd toe die biologiese wetenskappe nog nie bestaan het nie. Hy sien dualisme dan ook as 'n kategoriefout (category-mistake).
Hierdie kategoriefout wat filosowe maak kom voor uit die idee dat die gees enersyds en die liggaam andersyds tot dieselfde kategorie behoort. Hy beskou dit as die geval in die werk van die idealisme, wat die materiële tot die geestelike reduseer asof dit tot dieselfde kategorie behoort, en die materialisme, wat net die omgekeerde doen. Hy lê dit verder uit aan die hand van 'n aantal analogiese voorbeelde. So verwys hy na die voorbeeld van iemand wat rondgewys word in 'n universiteit en lesinglokale, gange en ouditoriums sien, maar tog nog op die einde vra wanneer word hy nou die ware "universiteit" gewys. 'n Ander voorbeeld wat hy op wys is die van 'n toeskouer wat 'n groep soldate sien verby loop, en dan tog nog vra wanneer hy nou die "leër divisie" te siene gaan kry. 'n Laatste voorbeeld is van 'n ander aard, naamlik die vraag van 'n toeskouer – na hy bekendgestel word aan 'n krieketspel en die spelers – wie, wat of waar die befaamde esprit de corps (spangees) nou is.
Die werklike funksie van die liggaam-geestetaal bestaan daarruit om 'n beskrywing te bied van die gedrag van hoër organismes, soos die mens, veral ten opsigte van aangeleenthede soos vindingrykheid, strategieë, die moontlikheid van abstraksie en hipotesevorming. Ryle argumenteer, dus dat die tradisionele konsep van bewussyn gebaseer is op 'n kartesiese dualistiese siening wat foutief onderskeid maak tussen liggaam en verstand of die wêreld en die verstand. Hy verwerp die idee dat die natuur gesien kan word as 'n komplekse masjien en die menslike natuur as 'n kleinere masjien in die geheel, met n "homunculus" in die hoof daarvan, wat instaan vir lewering van intelligensie, spontaniteit en ander menslike (geestelike/gedagte) kwaliteite. Die filosoof Daniel Dennett sal hierdie klassieke opvatting die Kantianse teater noem. Hoewel volgens Ryle geestelike uitsprake en terme wel hul nut het in die beskryf en verklaar van menslike gedrag, is mense nie analoog met masjiene nie en voorts is daar nie 'n behoefte aan 'n soort verborge beginsel (soos die gees in die masjien) om die "supermeganiese" vermoeëns te verklaar nie.
Ryle stel dat die funksionering van die gedagtewêreld nie losstaan van die optrede van die ligaam nie. Hulle is beide saam één. Mens moet die ligaam-gedagteprobleem nie beskou as 'n botsing tussen die fisiese en die gedagtewêreld nie, want hulle is nie van mekaar los te maak nie. Die gedagtewêreld woordeskat waaroor ons beskik is slegs 'n manier om ons optredes te beskryf. Ryle stel ook dat die oorsprong van iemand se motiveering kan gedefinieerd word aan die hand van diens "disposisies" om op 'n bepaalde manier in 'n bepaalde situasie op te tree. Verder definieer hy gedagte aktiwiteite ook as "intelligente optrede.” Daar is suiwere fenomene soos gevoel of pyn. Die enige wat daar is, is 'n stel optredes en gevoelens wat onderbreek word deur 'n algemene wyse van gedrag of neiging om op 'n bepaalde manier op te tree.
Nalatenskap en invloed wysig
Sy hoofwerk The Concept of Mind word met publikasie gesien as van die belangrikste werke in die filosofiese psigologie en ook in die ordinary language-beweging. Vanaf die jare 1960s en 1970s egter, word kognitiewe teorieë soos dié van Noam Chomsky, Herbert Simon en Jerry Fodor steeds meer prominent en verdring die behavioristiese opvattinge. Die twee belangrikste teorieë in die filosofie van die gees na die Tweede Wêreldoorlog, enersyds die verteenwoordiging sienings van Jerry Fodor en andersyds die funksionalisme van Wilfrid Sellars, gaan veral oor hierdie "interne" kognitiewe toestande. Daar is egter, byvoorbeeld by Daniel Dennett (wie tewens 'n voorwoord geskryf het vir 'n nuwe uitgawe van 'n boek van Ryle) 'n nuwe belangstelling in die werk van Ryle aanmoedig. Ryle bly so 'n belangrike verdediger van die moontlikheid om 'n helder en betekenisvolle interpretasie te bied van die "hoër" menslike aktiwiteite sonder om terug te val op iets abstrak soos die siel.
Daarnaas het Ryles se idee van "dik beskrywing" (thick description), soos voorkom in "The Thinking of Thoughts: What is 'Le Penseur' Doing?" en Thinking and Reflecting 'n sterk invloed uitgeoefen op kulturele antropoloeë soos Clifford Geerts.
Bibliografie wysig
- The Concept of Mind (1949)
- Dilemmas (1954), 'n Versameling van korter essays
- Plato's Progress (1966)
- On Thinking (1979)
Verwysings wysig
- ↑ (en) Logical Constants (Stanford Encyclopedia of Philosophy)
- ↑ (en) Edmund Husserl, Logical Investigations, Volume 1, Routledge & Keegan Paul, 2001: Introduction by Dermot Moran, bl. lxiv
- ↑ (en) Michael Dummett, Origins of Analytical Philosophy, Bloombury, 2014, bl. xiii
- ↑ (en) Anat Biletzki, Anat Matarp (eds.), The Story of Analytic Philosophy: Plot and Heroes, Routledge, 2002, bl. 57
Bron wysig
Vertaal uit die Nederlandse Wikipedia