Isaq Schrijver

Isaq Schrijver (fl. 1689 – 1705/06) was 'n Nederlandse vaandrig en Suid-Afrikaanse ontdekkingsreisiger. Hy is gebore en getoë in Leiden maar beide sy ouers is naby Aken in Duitsland gebore. Daar is baie min bekend oor sy opvoeding, hy was in 1667 'n seesoldaat.

In Februarie 1684 het Schrijver 'n verkenningsekspedisie na Namakwaland gelei. Hy was op daardie stadium 'n sersant in die Verenigde Oos-Indiese Kompanjie en gebaseer in die Kaap van Goeie Hoop. Hulle het so ver gegaan as Garies en het monsters van kopererts na Kaapstad teruggebring.

Berging van die Nossa Senhora dos Milagros

Schrijver het ook gehelp met die bergingsoperasie van die Nossa Senhora dos Milagros wat in die nag van 16 April 1686 by Struisbaai op die rotse geloop het. Dit was 'n Portugese skip en het 'n bemanning van 150 gehad, met Don Emmanual Da Silva as die bevelvoerder. Die skip was van Goa af op pad terug na Portugal. Aan boord van die skip was diplomatieke geskenke van Narai, koning van Siam, vir die Koning van Portugal, Louis XIV van Frankryk, en Karel II van Engeland. Daar was ook drie Siamese ambassadeurs aanboord; hulle was deur die bemanning aan hulle lot oorgelaat. Twee van hulle is 'n maand later in 'n verswakte toestand gevind, die derde het gesterf. Goewerneur Simon van der Stel het 'n groep mense gestuur om die berging te doen bestaande uit luitenant Olof Bergh, Isaq Schrijver en ander persone. Hulle doel was om te berg wat hulle kon. Hulle bring egter goedere van waarde terug na die goewerneur en stories oor diefstal het gou die ronde gedoen. Die situasie is vererger en bevestig deur pogings om van die gebergde items aan die inwoners van Kaapstad te verkoop en goedere wat opgegrawe is in die tuin van Olof Bergh. Bergh het later skuld erken en aantygings gemaak dat Van der Stel self ook betrokke was. Bergh het 'n vonnis van drie en 'n halfjaar gekry wat hy op Robbeneiland uitgedien het terwyl Schrijver onskuldig bevind is.

Ekspedisie

Op 4 Januarie 1689 het Schrijver op sy mees lonende ekspedisie vertrek, twee jaar nadat hy bevorder is tot vaandrig. Sy doelwit was om handel te dryf met die Inqua Khoikhoi in die ooste van Kaapland. Hy vertrek met 'n geselskap van ongeveer 20 goed gewapende soldate en twee waens op 'n tog van ongeveer 1600 km. Die botanis en kruiekenner, Heinrich Bernhard Oldenland (1663–99), was deel van die geselskap. Oldenland het onder andere medisyne bestudeer aan die Universiteit van Leiden en is in 1693 as hooftuinier in die V.O.C. se tuin in Kaapstad aangestel. Interessant genoeg was Oldenland ook deur die regering aangestel in die pos van superintendent vir paaie, brûe en geboue. Die tog het meer as drie maande geduur en het so ver as Aberdeen gegaan. Hulle het op 10 April 1689 terug gekeer met 'n trop van 1 000 beeste wat geruil is van die Xhosa-Khoi stamme. Geen persoon het sy lewe verloor gedurende die tog nie.

Vroeëre reisigers was verplig om oor die Outenikwaberge te gaan naby Mosselbaai om die bykans ondeurdringbare ravyne en woude verder oos te vermy. Op daardie stadium was die enigste pad oor die berge die Attakwaskloofpas. Die kloof is vernoem na die hoofman van die Hessequa Khoikhoi. Schrijver was die pioneer van die roete; hy het 'n olifantpaadjie gevolg tot by die Olifantsrivier in Januarie 1689. Die Duiwenhoksrivier by Heidelberg is deur hom vernoem en Schrijvershoek naby Langebaan is na hom vernoem.

Hy het in 1699 afgetree op sy plaas Schoongezicht naby Stellenbosch, die plaas het aansienlik in grote toegeneem met die verkryging van die aangrensende eiendom wat deel van die plaas geword uit die boedel van afgestorwe slawe wat vrygelaat is. Schoongezicht se geskiedenis is nagevors terug tot in 1692 toe Simon van der Stel 17 hektaar grond aan die bevryde slawe van Angola, Manuel en Antonia, Louis van Bengale asook Isaq Schrijver geskenk het.

Schrijver het met Marie Elizabeth van Coningshoven in die huwelik getree. Daarna reis hy weer na die noorde om vir koper te soek. Hy keer 'n paar jaar later terug en sterf uiteindelik op die plaas en word deur Marie Elizabeth oorleef. Sy trou later met Jacob Groenewald. Die plaas bly in die familie se besit vir ten minste 'n 100 jaar, eienaarskap verwissel 'n paar keer in die drie eeue van die plaas se bestaan. Coenraad Fick het die gewel Kaapse styl huis in 1830 gebou. In die 1920's is die plaas deur 'n mev. English gekoop, sy restoureer al die geboue en verbeter die wingerde en hernoem die plaas Lanzerac, na die wynbou streek in Frankryk. In 1958 het die entrepreneur David Rawdon die plaas na 'n suksesvolle hotel oorgeskakel. In 1990 het die besigheidsman Christo Wiese die eiendom gekoop en dit verander na 'n wynmakersplaas met 'n hotel.

Kopies van Schrijver se joernale oor sy ekspedisies het behoue gebly en word bewaar in die Kaapse argiewe.

Bronne

• Standard Encyclopaedia of Southern Africa (vol.9) - NASOU, (Cape Town 1973)
• Mossop, E.E. Journals of the expeditions of the Honourable Ensigns Olof Bergh (1682 and 1683) and Isaq Schrijver (1689). Van Riebeeck Society, Cape Town, 1931.