Matthys Stefanus Benjamin Kritzinger

Matthys Stefanus Benjamin Kritzinger (distrik Carolina, Transvaal, 16 Oktober 1896 – Pretoria (vermoedelik), 12 Januarie 1977) was ’n letterkundige en professor in Afrikaans en Nederlands aan die Universiteit van Pretoria. As leksikograaf is hy verantwoordelik vir die samestelling van verskeie woordeboeke.

M.S.B. Kritzinger.

Lewe en werk

Matthys Stefanus Benjamin Kritzinger se ouers was Louis Jacobus Rudolph Kritzinger en Sara Sophia Maria Grobler. In die Anglo-Boereoorlog word hy saam met sy moeder in ’n konsentrasiekamp aangehou. Sy eerste opleiding kry hy privaat by sy moeder, waarna hy die CNO-skool op Carolina bywoon en daarna skoolgaan aan die Laerskool Carolina. Sy hoërskoolopleiding kry hy aan die Hoërskool Ermelo. Vanaf 1915 studeer hy verder aan die Grey-universiteitskollege in Bloemfontein, waar hy in 1917 die B.A. Honneurs in Nederlands verwerf. Die daaropvolgende jaar behaal hy die Hoër Onderwysdiploma aan die Transvaalse Universiteitskollege in Pretoria en in 1919 verwerf hy sy M.A.-graad. Hierna word hy onderwyser in Geskiedenis aan die Hogere Oosteind-School in Pretoria, waar hy later ook klasse gee in Afrikaans. Vanaf Oktober 1920 is hy dosent in Nederlands aan die Transvaalse Universiteitskollege, later die Universiteit van Pretoria. Hy promoveer in 1930 aan die Universiteit van Pretoria met ’n proefskrif oor “Die opstandsmotief by Vondel”. Tussen 1933 en 1937 is hy redakteur van Ons Tydskrif vir Letterkunde, Opvoedkunde en Kuns, ’n blad wat deur die Van Schaik Uitgewers geborg is. In 1934 is hy gasdosent in Amsterdam. Hy word in 1936 bevorder tot professor aan die Universiteit van Pretoria, ’n posisie wat hy tot met sy aftrede in 1961 beklee. Sy intreerede lewer hy op 29 April 1936 oor “Die Afrikaanse en Nederlandse letterkunde as studievak aan die Universiteit van Pretoria”. Vir etlike jare resenseer hy nuwe letterkundige werke, vir baie jare in Die Volkstem en in Die Huisgenoot, terwyl hy ook gereelde boekbesprekings oor die radio lewer. Hy is op 4 Julie 1929 getroud met Esther Margaretha van der Spuy en uit die huwelik is drie dogters gebore. Na sy vrou se dood in Junie 1961 trou hy met mevrou Martha E. Erasmus, gebore Scheepers. Hy sou aanvanklik nes sy pa ’n boer word en het nooit sy belangstelling hierin verloor nie. Vir baie jare lank het hy ’n beesboerdery in die Transvaalse Bosveld. Hy woon op ’n plasie naby Pretoria. In 1977 is hy oorlede.

Skryfwerk

Hy bundel sy boekbesprekings en ander letterkundige artikels in die bundels “Oor skrywers en boeke” (wat benewens ’n aantal opstelle resensies bevat oor werke van C. Louis Leipoldt, D.F. Malherbe, Jochem van Bruggen, G.C. en S.B. Hobson, C.M. van den Heever en P. de V. Pienaar) en “Studies en kritieke”. “Letterkundige kragte” bevat opstelle oor die werk van C. Louis Leipoldt, A.G. Visser, C.J. Langenhoven en Toon van den Heever. Saam met H.A. Steyn, P.C. Schoonees en U.J. Cronjé is hy verantwoordelik vir die bekende “Groot Woordeboek”, terwyl hy ook outeur is van ’n groot aantal ander woordeboeke. As samesteller bring hy die versamelbundels “Letterkundige leesboek”, “Ons jongste letterkunde”, “Die jongste Afrikaanse kortverhale” en “Tien uitgesoekte kortverhale” byeen, terwyl hy ook verantwoordelik is vir ’n “Plateatlas by die Afrikaanse letterkunde”, wat die Afrikaanse letterkunde in beeld weergee. “Die Kritzingers van St. Louis” bevat familieherinneringe. As Gesangberymer is hy medeverantwoordelik vir die publikasie van die eerste Gesangebundel in Afrikaans in 1944.

Eerbewyse

In 1962 bekroon die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns hom met ’n Erepenning vir Afrikaanse taal en letterkunde.

Publikasies

Jaar	Publikasies
1929	Die opstandsmotief by Vondel
1932	Oor skrywers en boeke
	Letterkundige kragte
1934	Studies en kritieke
1972	Die Kritzingers van St. Louis
	Samesteller en redakteur
1921	Skoolwoordeboek (saam met H.A. Steyn)
1922	Afrikaanse spreekwoorde en uitdrukkings met die Engelse ekwivalent (saam met A.M.M. de Villiers en E.J. Pienaar)
	Letterkundige leesboek (saam met A.K. Bot)
1927	Ons jongste letterkunde
1931	Plate-atlas by die Afrikaanse letterkunde
1932	Die jongste Afrikaanse kortverhale
1936	Tien uitgesoekte kortverhale
	Verklarende Afrikaanse woordeboek (saam met F.J. Labuschagne, P. de V. Pienaar, J.H. Steyn en H.A. Steyn
1937	Groot woordeboek (saam met H.A. Steyn)
1951	Klein woordeboek (saam met H.A. Steyn)
1961	Beknopte verklarende woordeboek
1970	Mini-woordeboek
1975	Verkorte tweetalige woordeboek

Bronnelys

Boeke

• Beukes, W.D. (red.) “Boekewêreld: Die Nasionale Pers in die uitgewersbedryf tot 1990” Nasionale Boekhandel Bpk. Kaapstad Eerste uitgawe eerste druk 1992
• Dekker, G. “Afrikaanse Literatuurgeskiedenis” Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
• Grové, A.P. “Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans” Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
• Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1” Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
• Nienaber, P.J.; Senekal, J.H en Bothma, T.C. “Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde” Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963
• Nienaber, P.J. et al “Perspektief en Profiel” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe  1969
• Schoonees, P.C. “Die prosa van die tweede Afrikaanse beweging” J.H. de Bussy, Pretoria / Hollandsch-Afrikaansche Uitgevers Maatschappij v/h J. Dusseau & Co, Kaapstad 1939 (derde druk)

Internet

• Digitale Bibliotheek voor Nederlandse Letteren: http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=krit001
• Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=Kritzinger,_Matthys_Stefanus_Benjamin
• Webtrees: http://webtrees.vanderspuy.co.za/family.php?famid=F00411&ged=Van%20Der%20Spuy^{[dooie skakel]}
• Worldcat: http://www.worldcat.org/identities/lccn-n81007877/

Ongepubliseerde dokumente

• Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein “Kritzinger, prof. dr. Matthys Stephanus Benjamin – Biografie”