NG gemeente Smithfield

Die NG gemeente Smithfield is op 23 November 1848 gestig op die Vrystaatse dorp Smithfield as die vierde gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in die Vrystaat en die 38ste gemeente van die hele Kerk. Winburg is die oudste Vrystaatse gemeente (gestig in 1841 as die 27ste gemeente in die Kerk). Smithfield is agt maande ná die NG gemeente Fauresmith (11 Maart 1848) en slegs vyf dae voor die NG gemeente Bloemfontein (30 November 1848) gestig. Die enigste ander nuwe NG gemeente in daardie jaar was Napier op 26 Januarie.

Die vorige kerkgebou se hoeksteen is in April 1860 gelê en die gebou is in gebruik geneem op Saterdag 29 Maart 1862. Dit het £7 000 gekos, sonder die toring en orrel wat later bygevoeg is. Na raming het 1 700 mense die inwyding bygewoon.

Die ou kerk op Smithfield, hier afgeneem in 1917 waarskynlik tydens herstel- of verfwerk aan die toring, wat in die dienstyd van ds. S.J.M. van Niekerk tussen 1877 en 1887 aangebring is. Dit is later gesloop om plek te maak vir die huidige siersteengebou aan die bopunt van Kerkstraat.

Ds. Piet Roux, Smithfield se eerste NG leraar van Julie 1853 tot April 1875, en oupa van die latere Afrikaanse taalstryder, kultuurleier en skrywer Mabel Jansen.

Smithfield se Neo-Bisantynse kerkgebou. Die hoeksteen is gelê op 6 Augustus 1960. Die bouaannemer was F.P. van Heerden.

Die preekstoel uit Smithfield se ou kerk word in die dorpsmuseum bewaar.

Die ou kerk.

'n Poskaart waarop die ou kerkgebou gesien kan word.

Aanloop tot stigting

Die stigting van 'n gemeente in die distrik Caledon het sy eerste stoot gekry toe magistraat James O'Reilly op Waterval aangekom en dadelik geagiteer het om 'n gemeente en 'n leraar te kry. Hy kon al op 15 Mei aankondig dat hy 500 riksdaalders gekry het vir die doel. Op 18 September het sir Harry Smith in die teenwoordigheid van 'n groot aantal burgers die fondamentsteen van die kerkgebou gelê. By hierdie plegtige geleentheid is 4 000 riksdaalders deur magistraat Thomas V. Vowe aan sir Harry Smith vir die oprigting van die kerkgebou oorhandig.

Hierna is die stigting van die gemeente deur ds. P.E. Faure en dr. William Robertson waargeneem en wel op 23 November 1848 op dieselfde plek waar die fondamentsteen van die gebou gelê is.

Vroeë geskiedenis

Die gemeente is eers bearbei deur die konsulent, ds. Andrew Murray sr. van Bloemfontein, tot die eerste predikant, ds. Piet Roux, die grondlegger van die gemeente, in 1853 bevestig is. Hy was die oupa aan moederskant van Mabel Jansen, 'n nooi Pellissier van Bethulie wat haar later onderskei het as kultuurleier, skrywer, taalkundige en vrou van die voorlaaste goewerneur-generaal van die Unie van Suid-Afrika, dr. E.G. Jansen. Omdat die NG gemeente Bethulie in 1862 van Smithfield afgestig het, was Roux die konsulent van die nuwe gemeente tot ds. J.H. Cloete eers in Maart 1868 as die eerste leraar van die dogtergemeente bevestig is. Jansen se ander oupa, eerw. Jean Pellissier, was jare lank die sendeling van die Franse Sendinggenootskap wat die werk van die Londense Sendinggenootskap (LSG) op Bethulie kom voortsit het nadat eerw. Clark van die LSG die werk as hopeloos opgegee het.

Smithfield se eerste kerkgebou is eers in 1862 ingewy. In die middel van die 20ste eeu moes dit plek maak vir 'n moderne siersteengebou. Van 10 tot 14 November 1864 is die tweede Sinode van die Vrystaatse Kerk op Smithfield gehou waar die eerste Kerkwette gemaak en ook later gewysig of verander is. Ds. Piet Roux, van wie 'n ander dogter, Matilda, met ds. G.A. Maeder getroud was tot haar dood op 22 Maart 1905, het sy hele kerklike loopbaan in die gemeente deurgebring en is deur ds. S.J.M. van Niekerk opgevolg, wat hom veral beywer het vir die onderwys van die plaaslike kinders. In sy dienstyd is die kerkgebou vergroot en die toring en uurwerk aangebring.

Latere predikante

F.P. van Heerden was die bouaannemer van die nuwe kerk.

Ná hom het ds. Dirk J.J. van Velden hierheen gekom, die goeie werk voortgesit en in 1894 die sendingwerk van die Franse sendelinge (sien Jean Pellissier) oorgeneem. Hy is veral bygestaan deur oom Luikes Klopper, wat sy hele aandag aan die werk gewy het totdat eerw. George Willemse, wat in 1906 georden is nadat hy sy opleiding aan die Sendinginstituut op Wellington voltooi het, in 1918 oorgeneem het. Oom Luikes Klopper is van 1910 af deur eerw. J.J. Pansegrouw van Zastron bygestaan. Ds. Van Velden se opvolger was ds. J.H. van Wyk en daarna ds. P.T. Retief wat die CNO-skole gestig het.

Vroeg in April 1929 het die gemeente tydens die Nagmaal die installering van elektrisiteit in die kerkgebou gevier. Die volgende berig het in De Kerkbode van 5 Junie 1929 verskyn: "Op 7 April het hierdie gemeente Avondmaal gevier. Die opkoms was baie goed. Ds. A.A. van Schalkwyk was alleen en het met al die dienste baie ernstig en boeiend gepreek. Die Saterdagaand het hy die elektriese installasie in die kerkgebou aan die diens van die Allerhoogste gewy, en daarop gewys hoe nutteloos die lampe is sonder verbinding met die onuitputlike voorraad en dit toe toegepas op die lewe van die christen. Die Pinksterbyeenkoms, wat reeds die Woensdagaand voor Hemelvaart met 'n voorbereidende biduur begin het, was ook baie geseënd, en te oordeel naar die buitengewone groot opkomste en die ernstige deelname in die gebed van oud en jonk sal die Pinkerstertyd tot in lengte van dae seën dra. Die reëling van onse leraar om elke maal 'n kwartier voor die tyd geestelike liedere te laat sing, het baie bygedra om die gewenste stemming te wek."

Ds. J.H. Blignault het hom veral vir die jeug beywer, was penningmeester van die plaaslike tak van die Helpmekaarbeweging, het die C.V.J.-saal laat oprig en toegesien dat eerw. George Willemse as die vaste sendingleraar aangestel word. Ds. G.L. van Heerde was die grondlegger en in sy opvolger, ds. A.A. van Schalkwyk, se dienstyd is twee pastorieë gebou. Die kerkgebou is opgeknap tydens ds. D.J. McDonald se tyd en die skuld daarop afbetaal. In ds. M.C. Fourie se dienstyd is 'n rekord-dankoffer van £9 000 ingebring.

Ná eerw. Willemse se vertrek in 1944 het eerw. John le Roux hom in 1946 opgevolg. Hy het die sendinggemeente gehelp om voort te bou op die werk van sy voorganger, wat die sendingkerk en ook die skole laat bou het. Tydens eerw. Le Roux se dienstyd het die gemeente verdriedubbel in lidmate tot 600.

Enkele leraars

• Piet Roux, Julie 1853 - April 1875 (emeriteer; oorlede op 11 September 1913)
• Sybrand Johannes Melt van Niekerk, Oktober 1877 - 1887 (oorlede in die amp)
• Dirk Johannes Jacobus van Velden, 14 Mei 1888 - 5 Oktober 1895
• Joachim Hermanus van Wyk, 1896 - 1899
• Pieter Taillefer Retief, 3 Oktober 1903 - Junie 1911 (emeriteer; oorlede op 22 Februarie 1913)
• Jan Hendrik Blignault, 25 Januarie 1913 - 27 Junie 1923 (oorlede in die amp; sy enigste gemeente)
• Gerrit Lodewyk van Heerde, 1924 - 1928
• Andries Albertus van Schalkwyk, 1928 - 1939
• Dennis Johannes McDonald, 1939 - 1947
• Marthinus Christoffel Fourie, 1947 - 1953
• Jacobus Andreas Joubert McDonald, 1953 - 1960
• Pieter Daniël Jacobus de Witt, 1960 - 1965
• Jacobus Cilliers, 15 Mei 1966 - 1970
• Stefanus Johannes Fouché, 1971 - 1974
• Abraham Jacobus Johannes, 1974 - 1978
• Elmer Erlank, 1979 - 1982
• Johannes Matthys Burger, 28 Januarie 1983 - 22 Desember 1983 (sterf in amp)
• Francois Petrus Naude, 1998 - 2004
• Werner Klindt, 2015 – hede

Leraarsgalery

• 
  Ds. S.J.M. van Niekerk was die tweede leraar van Smithfield en is in Oktober 1877 bevestig. Terwyl hy in 1887 met vakansie in die Paarl was, is hy heel onverwags oorlede. Danksy sy belangstelling in die onderwys, het die Sondagskool onder sy leiding 'n ongekende opbloei beleef. Gedurende sy bediening is die pastorie verbeter en vernuwe en die kerkgebou is ook van 'n toring voorsien.
• 
  Ds. D.J.J. van Velden, leraar van 1888 tot 1895. Die voorafgaande dekade was hy leraar van die NG gemeente Dordrecht in die Noordoos-Kaap.
• 
  Ds. P.T. Retief was leraar van 3 Oktober 1903 tot 1911 toe hy weens swak gesondheid die herderstaf moes neerlê. Hy verhuis na Kaapstad en sterf daar in Februarie 1913.
• 
  Ds. J.H. Blignault, leraar van 25 Januarie 1913 en penningmeester van die plaaslike tak van die Helpmekaar-vereniging.
• 
  Ds. Andries Albertus van Schalkwyk, leraar van 1928 tot 1939.
• 
  Ds. Dennis McDonald, leraar van 1939 tot 1947.
• 
  Ds. M.C. Fourie, leraar van 1947 tot 1953.
• 
  Ds. J.A.J. McDonald, leraar van 1953 tot 1960.
• 
  Ds. P.D.J. de Wit, leraar van 1960 tot 1965. Hy het die nuwe kerk se hoeksteen op 6 Augustus 1960 gelê.

Bronne

• (af) Helpmekaar Gedenkboek. 1918. Kaapstad en Bloemfontein: De Nationale Pers Beperkt.
• (af) Olivier, ds. P.L. (samesteller), 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.
• (nl) De Kerkbode, 5 Junie 1929.

Eksterne skakels

• Die kerkgebou op Google Maps