Wikipedia

Nederduits (skoolvak)

Nederduits is 'n skoolvak in die Noord-Duitse deelstate Hamburg, Sleeswyk-Holstein, Mecklenburg-Voorpommere en Bremen. In Bremen maak Nederduits deel van 'n proefprojek uit; in die res van die deelstate is dit 'n keusevak. In Nedersakse word Nederduits deels as voertaal gebruik, maar is op sigself nie 'n skoolvak nie. In die drie noordelike deelstate wat in die Nederduitse taalgebied geleë is (naamlik Noordryn-Wesfale, Brandenburg en Sakse-Anhalt), word die taal vrywillig in klubformaat aangebied. Nederduits is in der waarheid 'n orgideevak wat ook slegs in enkele skole in die Noord-Duitse deelstate aangebied word; in geen ander deelstaat nie.

Omrede die taal deur die jare heen sy prestige verloor het en nou uitsterwing in die gesig staar, word Nederduits eers onlangs weer as skoolvak aangebied. Aangesien die leerlinge nie meer van huis uit Nederduits praat nie, is die skool een van die laaste bastions waar hierdie taal nog aangeleer kan word. Die deurslaggewende faktor vir die invoer van Nederduits as skoolvak is die Europese Handves vir Streeks- of Minderheidstale wat in 1998 deur Duitsland onderteken en in 1999 bekragtig is. Luidens hierdie handves nestel Nederduits hom gemaklik as beskermde streekstaal langs beskermde minderheidstale soos Deens, Sorbies, Fries en Romani. Die taalhandves dien as regsraamwerk wat die taalpolitiek in Duitsland vorm, beïnvloed en reguleer. Die onderskeie state verbind hulle daartoe om die streeks- en minderheidstale te beskerm en te bevorder. Onder andere behels hierdie maatreëls om die onderrig en universitêre/hoër onderwys van die taal moontlik te maak. Die beskerming en bevordering van Nederduits het reeds vanaf 1993 en 1998 in Mecklenburg-Voorpommere en in Sleeswyk-Holstein onderskeidelik grondwetlike status verkry. Ook die Nederduitsonderrig in openbare skole in die deelstaat Sleeswyk-Holstein is grondwetlik veranker.

Hamburg is die eerste deelstaat wat Nederduits as gewone skoolvak by enkele laerskole ingevoer het. Daarna volg Sleeswyk-Holstein en Bremen in 2014 en Mecklenburg-Voorpommere in 2016. Sedert 2017 word Nederduits deur die Kultuurministerie van Duitsland as mondelinge en skriftelike Abitur-eksamenvak erken. Tot dusver is Mecklenburg-Voorpommere die enigste deelstaat wat Nederduits ook op middelbare skole (Sekundarstufe II) bevorder het.

Agtergrond

wysig

Verspreiding en status van Nederduits

wysig
 
Verspreiding en indeling van die gesproke Nederduitse dialekte.

Sedert die 16de eeu het Vroegnieuhoogduits geleidelik Nederduits as skool-, onderrig-, kerk-, kantoor- en skryftaal in Noord-Duitsland verdring. Hierdie tendens het uit die stede na die platteland uitgekring. Teen die 17de eeu is hierdie proses grotendeels afgehandel. Die Hoogduits word daarna toenemend ook die openbare en amptelike mondelingse voertaal, terwyl Nederduits die gesproke volks- en omgangstaal bly. So kom 'n diglossie tot stand, waar die sprekers tussen Nederduits en Hoogduits sou oorslaan soos dit nodig geag word.[1] Die oorgang of selfs die uitbou van die dialek tot standaardtaal (soos dit vir baie dialekte doodgewoon is) het as't ware nooit plaasgevind nie. Inteendeel, daar het eerder sosiolekte (wat maatskaplike verskille uitlig) ontstaan wat Nederduits sou stel teenoor die Hoogduits: hierdie Hoogduits het 'n veel groter aansien geniet.

Die verdringingsproses neem in die 19de en 20ste eeu sterk toe. In die 1970's en 1980's verdwyn die diglossie in Noord-Duitsland so te sê heeltemal uit alle sosiale terreine. Die taalverskuiwing onder die opkomende geslagte is voltooi, onder die ouer garde bestaan die diglossie deels nog.

Nederduits is tans oor die Noord-Duitse deelstate Sleeswyk-Holstein, Hamburg, Mecklenburg-Voorpommere, Bremen en Nedersakse asook in die etlike noordelike dele van die deelstate Noordryn-Wesfale, Saksen-Anhalt en Brandenburg versprei. Aan die Noord-Duitse kus en in klein (afgeleë) plekkies word daar nog dikwels "Platt" gepraat, net soos in die stede en in die suide van die verspreidingsgebied.[2]

Volgens 'n meningspeiling voer byna die helfte van die lewende persone wat in die verspreidingsgebied woonagtig is aan hulle verstaan Nederduits goed of baie goed; nog maar 15% sê hulle kan die taal goed of vlot praat.[3] In 1984 was die syfers in die Noordwes-Duitse deelstate nog 66% en 35% onderskeidelik.[4] In Sleeswyk-Holstein kan 24,5% van die respondente vandag nog goed of baie goed Nederduits praat, in Mecklenburg-Voorpommere 20,7%, in Bremen 17,6%, in Nedersakse 17,4% en in Hamburg 9,5%.[5]

Meer as die helfte van die respondente ouer as 80 jaar kan Nederduits nog goed of baie goed praat; daarteenoor minder as 1% onder diegene jonger as 20 jaar oud.[6] 44% van die aktiewe sprekers voer aan hulle het Nederduits by hul ouers geleer; 41% by hul grootouers.[7] Die huidige geslag ouers is nie meer daartoe in staat om die taal oor te dra nie: slegs 4% van die respondente in die ouderdomsgroep tussen 30 tot 39 jaar sê hulle kan Nederduits goed of baie goed praat.[6] Slegs 5,5% van die Nederduitssprekendes noem die skool as die plek waar hulle Nederduits aangeleer het.[7]

Hoewel die getal aktiewe sprekers nog meer as tweemiljoen sterk staan, bly Nederduits gesien sy ouderdomstruktuur, sy verwaarlosing in die ouerhuis en sy lang afwesigheid as skoolvak en onderrigmedium, die mees gedreigde taal onder die erkende en beskermde minderheids- en streekstale in Duitsland.[8]

Die Europese Handves vir Streeks- of Minderheidstale

wysig

Die deurslaggewende faktor vir die invoer van Nederduits as skoolvak is die Europese Handves vir Streeks- of Minderheidstale wat in 1998 deur Duitsland onderteken in 1999 bekragtig is. Luidens hierdie handves nestel Nederduits hom gemaklik as beskermde streekstaal langs beskermde minderheidstale soos Deens, Sorbies, Fries en Romani. Nederduits onderskei hom egter van die minderheidstale in die opsig dat sy sprekers nie 'n nasionale minderheid is nie.

Die taalhandves dien as regsraamwerk wat die taalpolitiek in Duitsland vorm, beïnvloed en reguleer. Dit het die rang van 'n grondwetlike bepaling.[9] Die Europese Handves vir Streeks- of Minderheidstale alleen is nie voldoende om aanklagtes van taalregskendings by die Europese Menseregtehof of die Hof van Justisie van die Europese Unie in te dien nie. Die inhoud van die handves moet eerder omgesit en uitgeleef word in die wetgewing van die betrokke lidlande self. In Duitsland is hierdie wetgewing rakende die onderwys- en taalpolitiek onderhewig aan die kulturele soewereiniteit van die Duitse deelstate.

In die manifes word daar uiteengesit op welke wyse en met watter maatreëls die tale gesteun moet word. Bremen, Hamburg, Sleeswyk-Holstein, Mecklenburg-Voorpommere en Nedersakse beskerm die taal ingevolge Deel III van die handves, wat in wese omvangryker is as Deel II wat Brandenburg, Noordryn-Wesfale en Sakse-Anhalt onderteken het. Die komitee van ministers van die Raad van Europa het aanbeveel dat Nederduits 'n gewone skoolvak word, leerplanne opgestel moet word, dat die onderrig daarvan uitgebrei moet word met die oog op die voorskoolse fase tot skoolverlatersvlak, en dat 'n voldoende aantal leerkragte opgelei moet word. Die juris, Stefan Oeter, voorsitter van die komitee van deskundiges van die Raad van Europa insake die Europese taalmanifes, benadruk die verpligting wat met hierdie handves gepaardgaan, waarby elke beskermde streeks- of minderheidstaal as afsonderlike vak onderrig sal word.[10] Hierdie verbintenis word uiteengesit in Deel III, artikel 8, paragraaf 1(b).[11]

Die doen en late van die Raad van Europa en die Europese Unie beïnvloed die kultuur- en taaldiversiteit op so 'n wyse dat 'n Europese dimensie aan die streeks- en minderheidstale verleen word. Die manifes is tot dusver deur 26 lidlande van die Raad van Europa onderteken.[12] 21 Lidlande van die Raad van Europa, waaronder hoofsaaklik EU-lande soos Frankryk, België, Italië, Portugal en Griekeland, het nog nie toegetree nie.

In Nederland word onder Nedersaksies gewoonlik verstaan "Noord-Nedersaksies", wat op sy beurt deel uitmaak van die Nederduitse dialekkontinuum. Nedersaksies word egter ingevolge Deel II van die taalmanifes beskerm. In ander lande word byvoorbeeld Asturies, Katalaans, Baskies, Galicies, Skots en Wallies as streekstale beskerm. Die status en gebruik van hierdie tale op skool verskil soos dag en nag. Katalaans is byvoorbeeld die voertaal op skool en universiteit in die Spaanse deel van Katalonië, net soos Wesfries ook sy vastrapplek in Friese skole gekry het. Maar Nedersaksies self is geen skoolvak in eie reg nie.

Nederduits binne die deelstaatgrondwet

wysig

Die beskerming en die bevordering van Nederduits geniet in twee deelstate grondwetlike status. Reeds sedert 1993 staan daar in Artikel 16(2) van die Grondwet van die Deelstaat Mecklenburg-Voorpommere: Die deelstaat beskerm en bevorder die uitbou van die Nederduitse taal.[13] In 1998 word hierdie bepaling net so oorgeneem in die Grondwet van die Deelstaat Sleeswyk-Holstein, Artikel 13 (2).[14] Luidens Artikel 12 (6): Die deelstaat beskerm en bevorder Friesonderrig en Nederduitsonderrig in openbare skole.

Toesighouers en belangegroepe

wysig

Volgens die Raad van Europa moet 'n toesighouer aangewys word wat toesien op die uitvoering van die verpligtinge soos dit in die Taalhandves vervat is. Hierdie funksie word op nasionale vlak by die Ministerie van Binnelandse Sake waargeneem deur sowel die Afgevaardigde van die Duitse Federale Regering rakende Repatriasievraagstukke en Nasionale Minderhede as 'n Raadgewende Komitee wat hom met die probleme van die Nederduitse taalgroep bemoei. Op deelstaatvlak is daar byvoorbeeld in Sleeswyk-Holstein 'n adviesraad vir Nederduits by die deelstaatparlement (Landtag), asook die Afgevaardigde vir Minderhede van die Minister-President wat terselfdertyd as Nederduitsverteenwoordiger dien. Mecklenburg-Voorpommere het 'n deelstaatverteenwoordiger vir Nederduits aangewys[15] en by die Ministerie van Onderwys, Kuns en Wetenskap is 'n adviesraad vir tradisiebehoud en Nederduits in die lewe geroep.[16]

Die Nederduitssprekendes se taalpolitieke belange word sedert 2002 deur die Bundesraat för Nedderdüütsch op die hart gedra. Die deelstaatverteenwoordigers word gewoonlik deur die takke van die Bond vir Heimat en Omgewing afgevaardig. Die Nederduitssekretariaat in Hamburg steun die Bundesraat för Nedderdüütsch as konsep en liggaam.

Nederduits as algemene skoolvak

wysig

Instelling van Nederduits as skoolvak en Abiturvak

wysig

Taalbehoudende voornemens om Platduits te bevorder het miskien wel op papier bestaan, maar in die werklikheid was niks bindend nie en daar het dikwels net dadels van gekom. Daar was nie veel nabetragting oor hoe om Nederduits as skoolvak in te voer nie. Op sy beste sou leerlinge in die praktyk slegs Nederduits in werkstukke teenkom, terwyl die stelselmatige taalverwerwing of -aanleer aan die agterspeen moes suig. Dekadeslank het Platduits tot buitemuurse klubs beperk gebly, waar die taal op vrywilligersbasis aangebied is.

Die Taalhandves beteken sonder meer 'n keerpunt, omdat die volkereg bindend is met die bevordering van die streeks- en minderheidstale. Nou kon hierdie mooie voornemens en fraaie woorde nie meer dooie letters bly nie, maar moes tot uitvoer oorgaan. In die jaar 2007 het die Bundesraat för Nedderdüütsch as taalpolitieke verteenwoordiger van die "Plattsprecher" hul "Schweriner Thesen" ('Stellings van Schwerin') ter tafel gelê. Die hoofdoel daarvan is om Nederduits as algemene skoolvak met die onderwysplanne van die onderskeie deelstate te integreer en sodoende die verpligtinge soos uiteengesit in die Taalhandves na te kom.[17]

In 2010 word Hamburg die eerste deelstaat wat Nederduits as laerskoolkeusevak instel. Dan volg Sleeswyk-Holstein en Bremen in 2014 en loods 'n modelprojek. Nederduits is sedert 2016 ook in Mecklenburg-Voorpommere 'n algemene skoolvak op die middelbare skoolvlak (Sekundarstufe I). Sedert 2017 word Nederduits deur die Kultuurministerie van Duitsland as mondelinge en skriftelike Abitureksamenvak erken. In Maart 2017 moes besluit word of Nederduits as vak in die lys Abitureksamenvakke opgeneem moes word wat wedersyds erken, maar ook permanent en in spesifieke deelstate aangebied word. Hierdie saak is beslis met 15 ja-stemme en een wat buite stemming gebly het.[18] Hierdie erkenning deur die Kultuurministerie se skoolkomitee sou nie eens so wyd gaan draai het sonder die beywering van die deelstaat Mecklen-Voorpommere en hul verteenwoordiger Mathias Brodkorb, die destydse onderwysminister, nie.

Nederduits word slegs op enkele skole onderrig en ook net in daardie onderskeie deelstate wat die vak wel aanbied. Geen deelstaat beplan om Nederduits as plig- of keusevak orals in te stel nie.

Onderrigmetodes

wysig

Duitsland is deur die skielike nuwe ontwikkelinge effens onkant betrap. Die onderrigmetodes vir moderne Nederduits moet weliswaar nog eers (stand: jaar 2018) ontwikkel word. Wat die metodies-didaktiese benadering betref is dit nog lank geen uitgemaakte saak nie: moet dit eerder soos 'n moedertaal saam met Duits behandel word, of moet dit liewer soos 'n vreemdetaal benader word? As sodanig is die agteruitgang van Platduits as moedertaal so groot, dat daar ook nou rekening gehou moet word met die bestaande verwysingsraamwerk, sodat daar eerder gefokus word op taalaanleermetodes. Daar word nie meer aanvaar die beoogde leerlinge is van huis uit Platduitssprekers nie; en die taalaanbod is in beginsel oop vir alle skoliere. Die vereistes word ook geskoei op die lees van die Europese verwysingskader.

Daar is wel 'n ander opleidingsmetode wat afwyk van die gewone vreemdetaalonderrig, naamlik die taalbad. Tydens 'n taalbad word vakke in Nederduits aangebied en daardeur word die taal ook "terloops" baasgeraak – dit is twee vlieë met een klap. Die woorde word gewoonlik nie vertaal nie, maar uit die konteks kan die leerling self sy eie korrekte afleidings maak wat bedoel word. 'n Taalbad werk dus op dieselfde beginsel as moedertaalverwerwing en word as 'n besonder doeltreffende taalaanleermetode beskou.[19] Hierdie soort taalbad word veral in Nedersakse aangebied.

Ideaal gesproke behoort die kind reeds kennis te maak met die vreemde taal in sy kleuterjare en wanneer hy leer lees en skryf. Daarom poog die meeste deelstate om Nederduits op kleuterskool bekend te stel en die stelselmatige onderrig daarvan op laerskool ingevoer te kry. Mecklenburg-Voorpommere slaan die afgelope paar jaar egter 'n ander koers in – sy aandag word veral toegespits op die Sekundarstufe I en die Gymnasiale Oberstufe (seniorfase).

Weens die kulturele soewereiniteit van die afsonderlike deelstate kan elkeen die onderwys- en taalbeleid self behartig. Juis daarom verskil die leerplanne soms aansienlik van deelstaat tot deelstaat. Dit geld met name vir die vak Nederduits, wat nie tot die kernvakke van die onderwysstelsel behoort nie. In Hamburg, Sleeswyk-Holstein en Mecklenburg is daar afsonderlike deelstaatleerplanne hetsy in gebruik, hetsy in wording. In Bremen is daar geen verwysingskader nie; daar ontwikkel die enkele skole van die loodsprojek hul eie konsepte.

Leermiddele

wysig

Die lesmateriaal is een van die huidige Nederduitsonderrig se ergste tekortkominge.[20] Wat sake nog vererger is die gestandaardiseerde norm(e) van Nederduits wat eenvoudig ontbreek. Die taal wemel van verskillende dialekte, juis omdat Nederduits in die eerste plek tot nog toe eintlik maar net 'n gesproke taal was. Daar bestaan geen eenvormige of aanvaarde spel- of grammatikareëls nie; iets wat immers in die onderwys tog as vanselfsprekend aanvaar en selfs as onmisbaar beskou word.[21] Daar is wel die "Plattdeutsche Wörterbuch" deur Johannes Saß wat in 1956 vir die eerste maal voorgelê is en sedertdien etlike hersiene uitgawes beleef het.[22] Die boek betrek veral die Noord-Nedersaksiese dialekte, lig die spelafwykings uit, en het heelwat by die Hoogduitse spelreëls gaan leen.

Sedert die skooljaar 2013/2014 word 'n Platduitse werkboek (Fietje Arbeitsbook) vir die Hamburgse laerskole saam met die bybehorende klasgids vir leerkragte voorgeskryf.[23] In Sleeswyk-Holstein verskyn Paul un Emma snackt Plattdüütsch[24] sedert die skooljaar 2015/2016 op die skoolbanke van die leerlinge wat Klasse 1 en 2 betree. Die leerboek het 'n moderne voorkoms – dit is so uiteengesit om die stelselmatige aanleer van taal te akkommodeer, maar is ook in voeling met die allerjongste taalaanleermetodes. Boonop is dit op so 'n wyse geskryf dat die ander Noord-Duitse deelstate die boek ook kan gebruik. Die opvolg, Paul un Emma un ehr Frünnen vir Klasse 3 en 4 verskyn in die skooljaar 2018/2019. Mecklenburg-Voorpommere het in die skooljaar 2016/2017 begin om hul eie omvangryke lesmateriaal te ontwikkel.[25]

Onderwyseropleiding

wysig

Nog 'n kopseer is die tekort aan vakonderwysers. Met die instelling van die vak Nederduits in Hamburg in die skooljaar 2010/2011, is die taal aangebied deur leerkragte wat wel onderwysheidbevoegdheid het in Duits of 'n moderne taal, maar ook aktiewe sprekers van Nederduits is.[26] Die onderwyser kon op versoek vir 'n jaar lank bystand verleen word deur die Landesinstitut für Lehrerbildung und Schulentwicklung.

Verder sit die onderwysdepartement ook opgeskeep met 'n ouderdomskwaal: vergrysing. Die meeste aktiewe Nederduitssprekers is nie jonk nie, en soos hulle op grond van leeftyd een na die ander aftree, is daar geen nuwe bloed wat die vakante poste vul nie. So het die handjie vol onderwysers van Mecklenburg-Voorpommere met onderwysheidbevoegdheid vir die vak Nederduits binne slegs twee jaar (tussen 2014 en 2016) drasties verminder: vanaf 153 tot 62.[27]

Onderwysstudente (of voornemende leerkragte) kan Nederduits as swewende, aanvullings-, stop-, by-, keuse- of hoofvak in die vakgebied Duits by die volgende universiteite kies:

💠 Universität Greifswald: Nederduits as byvak asook verdere vakopleiding[28]
💠 Christian-Albrechts-Universität zu Kiel: Aanvullingsvak in die vakgebied Nederduits vir leerkragte aan gimnasia en gemeenskapsskole, asook vir handelsonderwysers[29]
💠 Europa-Universität Flensburg: Verdieping in die Nederduits in die vakgebied Nederduits in die leerkragopvoeding[30]
💠 Carl von Ossietzky Universität Oldenburg: Hoofvak Niederduits in die vakgebied Germanistiek asook verdere vakopleiding[31]
💠 Universität Rostock: enkele modules in die vakgebied Germanistiek;[32] die invoer van Nederduits in die leerkragopvoeding word nog ondersoek[33]
💠 Universität Hamburg: enkele modules in die vakgebied Germanistiek[34]
💠 Westfälische Wilhelms-Universität Münster: enkele, voorheen navorsingsgerigte modules in die vakgebied Germanistiek[35]

Verdere universiteitsopleiding vir aktiewe Nederduitsonderwysers is ook moontlik. Mecklenburg-Voorpommere het hul steun gegee om die reeds bestaande opleiding van onderwysers asook die vakspesialiste in dagsorgsenta te verbeter. Die deelstaat het daarom in 2017 die Universität Greifswald 'n 2020-beraamde €447 580,00-kontantinspuiting gegee om 'n vaksentrum (Kompetenzzentrum) vir die Nederduitsdidaktiek oop te maak.[36] Waar werksaansoekers oor dieselfde kwalifikasies beskik, gee Sleeswyk-Holstein en Mecklenburg-Voorpommere ook hul voorkeur aan diegene wat Nederduits kan onderrig.[36] Naas die universitêre opleiding is daar ook ander staatsinstellings waar verdere opleiding aangebied word, soos by die Institut für Qualitätsentwicklung Schwerin of by die Studienseminar vir leerkragte in die laerskole, Haupt- en Realschulen te Cuxhaven.

Sedert Junie 2017 het die Hamburgse Plattolio e.V. vir Nederduitsonderwysers ook 'n internetportaal op die been gebring. Dit is die eerste vakonderwyservereniging vir Nederduits wat al die betrokke deelstate betrek. Hierdie netwerk word ook geldelik gesteun deur die Carl-Toepfer-Stiftung wat in Hamburg gevestig is.

Toestande in die afsonderlike deelstate

wysig

met Nederduits as keusevak

wysig

Hamburg

wysig
Hamburgse laerskole met
Nederduits as keusevak
💠 Aueschule Finkenwerder
💠 Westerschule Finkenwerder
💠 Schule Arp-Schnitger-Stieg Neuenfelde
💠 Schule Cranz
💠 Schule Altengamme-Deich
💠 Schule Curslack-Neuengamme
💠 Schule Fünfhausen-Warwisch
💠 Schule Zollenspieker
💠 Grundschule Kirchwerder
💠 Schule Ochsenwerder

Hamburg is die eerste deelstaat wat in die skooljaar 2010/2011 Nederduits as algemene laerskoolkeusevak met 'n eie verwysingskader ingestel het; die vak word nou ook ingepas by die opgestelde skoolrooster (Stundentafel).[37] Vir die eerste keer is daar nou daadwerklike planne ter tafel. Elf Hamburgse laerskole op die plattelandsgebiede Finkenwerder, Neuenfelde, Cranz, Vier- en Marschlande bied Nederduits as afsonderlike skoolvak aan.[38][37] In die eerste en tweede skooljare kry die skolier 1 lesuur per week Nederduits; in die derde en vierde skooljare is dit 2 lesure per week.[39] Nederduits het sedert 2014/2015 ook sy eie verwysingsraamwerk gekry om verder aangebied te word in sowel die skooljare 5 tot 11 van die Stadtteilschule as in die Sekundarstufe I in die gimnasia.

Sleeswyk-Holstein

wysig

'n Modelprojek is in 2014/2015 in In Sleeswyk-Holstein van stapel gestuur, waarby 27 laerskole ingewillig het om hierdie keusevak in te stel.[40] Die stelselmatige Nederduitsonderrig word 2 lesure per week aangebied, vanaf die eerste tot die vierde skooljaar.

Die geldbewilliging/begroting het slegs vir 27 deelnemende skole voorsien. In der waarheid het 44 belangstellende skole aansoek gedoen; 'n kwalitatiewe keuringsproses was dus nodig.[41] In die jaar 2015/2016 was die belangstelling nog so groot dat twee ander skole by die projek opgeneem is. Ongeveer 1 600 skoliere het in die tweede jaar van die modelprojek Nederduits as vak gekies.[42] Hierdie getal styg in die skooljaar 2017/2018 tot 2 170;[43] in dieselfde tydperk word Nederduits by nog sewe skole (ses gemeenskapsskole en een gimnasium) aangebied.[44] Benewens die modelprojekskole word Nederduits ook in (vrywilligers)klubs en dagskole aangebied.

Mecklenburg-Voorpommere

wysig

Nog in 2014 het Reinhard Goltz, direkteur van die Instituut vir die Nederduitse Taal en woordvoerder van die Bundsraats för Nedderdüütsch, hom bekla oor die toestand van Nederduits in Mecklenburg-Voorpommere. Pragtige bepalings en raamwerk is geformuleer en op die wetboek geplaas om Nederduits weer by die skole in te voer, maar niks daarvan het tot uitvoering gekom nie.[45] Eers met die goedkeuring deur die deelstaatregering van die deelstaatsprogram "Meine Heimat – Mein modernes Mecklenburg-Vorpommern"[46] in 2016, het die hoop weer opgevlam. In hierdie program word spesiale aandag geskenk aan Nederduitse onderwys op skoolvlak. Die toegewese hulpbronne word aangewend in die vroeë kinderontwikkeling, onderwys op die primêre en en sekondêre skoolvlak, beroeps- en tersiêre onderwys, opvoeder- en leerkragopleiding, asook kulturele vorming ("kulturele geletterdheid") en ander gesteunde projekte.

Sedert 2016 word Nederduits as Abiturvak aangebied.[38] Hierdie erkenning deur die Ministerie van Kultuur is te danke aan die inisiatief wat Mecklenburg-Voorpommere aan die dag gelê het. Die Ministerie van Onderwys, toe nog onder die leiding van Mathias Brodkorb, het gesê Nederduits is bloot op een lyn gestel met ander vreemde tale wat in Mecklenburg-Voorpommere onderrig word: Engels, Frans, Russies, Latyn, Oudgrieks, Pools, Spaans en Sweeds.[47] Maar: "nuwe here, nuwe wette". Met Brodkorb se opvolger Birgit Hesse aan die stuur, het die Onderwysdepartement die saak hersien, soos blyk uit die antwoord op 'n "kleine Anfrage" [in die reël skriftelik gestelde en beantwoorde vraag aan die regering].[48] Nederduits mag nie die aanleer van 'n eerste of tweede vreemde taal op skool vervang nie. Hesse benadruk egter Nederduits is eenvoudig op gelyke voet gestel met ander vakke en is geen ekstra vak meer nie.[18]

Geoormerkte skole in Mecklenburg-Voorpommere
met Nederduits as hoofvak
💠 Gymnasiales Schulzentrum "Fritz Reuter" Dömitz
💠 Große Stadtschule Wismar
💠 Gymnasium "Am Sonnenberg" Crivitz
💠 RecknitzCampus Laage
💠 Reuterstädter Gesamtschule Stavenhagen
💠 Goethe-Gymnasium Demmin (Musiekgimnasium)

In die skooljaar 2017/2018 wou die deelstaat meer aandag gee aan die onderwys vir hoogbegaafde kinders aan gimnasia en Gesamtschulen. Skole wat in aanmerking sou kom, sal omgebou word om veral te fokus op Nederduits, die Klassieke Lettere/Klassieke tale asook die MINT/STEM-vakke, d.w.s.: die Wetenskap, Tegnologie, Ingenieurswetenskap en Wiskunde.[49] Om gestalte te gee aan hierdie vakgebiede word 'n bykomende onderwyspos by elkeen van hierdie skole geskep, en elkeen kan ook om 'n sommetjie geld vir materiaal- en reiskoste aansoek doen en toegewys word. Ses sulke skole is toe hiervoor geoormerk. Nederduits kan in hierdie skole nou as mondelinge en skriftelike eksamenvak in die Abiturjaar afgelê word. 'n Ooreenkoms tussen die Ministerie van Onderwys, Kuns en Wetenskap en die skole is aangegaan en onderteken, wat elkeen se doelstellings, behoeftes en omstandighede in ag neem. Dit volg nadat 'n netwerk onderwysers van dwarsoor die deelstaat met 'n ontwikkelingsplan vorendaggekom het. Die leerplanne vanaf die sewende skooljaar tot en met Abitur dien as passende verwysingskaders wat gegrond is op die onderwysstandaarde van die Kultuurministerie se skoolkomitee.[50]

615 skoliere word in die eerste jaar sedert Nederduits by die ses skole ingevoer is in die betrokke vak onderrig. Dit maak omtrent eenderde van al die leerlinge in hierdie skole uit wat in hul sewende skooljaar is.[51] Die geoormerkte laerskole, wat ook dagskole is, moet Nederduits as vak aanbied.[52] In 2017 was daar nog 62 leerkragte in Mecklenburg-Voorpommere oor wat oor 'n kwalifikasie in die vak Nederduits beskik het.[36] Om die aantal leerkragte te verhoog, is 'n vaksentrum (Kompetenzzentrum) vir die Nederduitsdidaktiek aan die Universität Greifswald geopen.[53] Hierdie vaksentrum vul die Institut für Qualitätsentwicklung Schwerin se werksaamhede aan.[54] Die instansie moet bowendien die Platduits-wedstryd van die deelstaat reël.

Bremen

wysig
Skole met die vak
Nederduits in Bremen
💠 Schule Schönebeck
💠 Schule Arsten
💠 Grundschule Mahndorf
💠 Schule Burgdamm
💠 Veernschule Bremerhaven

In Bremen word Nederduits in die kurrikulum van die laerskole en ander skole in die vakke Duits, Sachunterricht ('n laerskoolvak wat Omgewingsleer, Beroepsvoorligting, Bestuurswetenskap, Aardrykskunde, Natuurkunde, Biologie en Skeikunde integreer), en Musiek ingesluit.

Die laerskole van die Freien Hansestadt Bremen het sedert die aanvang van die loodsprojek in die skooljaar 2014/2015 carte blanche om hul eie onderrigs- en aanbiedingsmetodes in te span. Vier laerskole in Bremen en een in Bremerhaven ontwikkel so hul eie stelselmatige konsepte.[37] Daar is geen sillabus wat voorgeskryf word nie. Teen die afloop van hierdie proeftydperk aan die einde van die skooljaar 2017/2018 word ten minste nog twee skole by die projek betrek.[55]

met taalbadonderrig

wysig

Nedersakse

wysig

Nedersakse het geen formele handvesverpligtinge aangegaan nie, maar tog Deel III van die Taalhandves onderteken. Reeds sedert 2006 is 'n taalvergadering belê met Nederduits vir alle skole, laerskole en Sekundar I-skole inkluis, hoog op die agenda.[56] Stefan Oeter, die voorsitter van die komitee van deskundiges van die Raad van Europa insake die Europese taalmanifes, het in 2009 die deelstaat geroskam. Tot op daardie tydstip het Nedersakse "opsetlik van die kernopsies van die Primêre en Sekondêreskoolwese weggeskram, wat dwarsoor Europa 'n sonderlinge gesig is" [„gezielt den Kernoptionen zu Primar- und Sekundarschulwesen entzog, was europaweit eine einmalige Absonderlichkeit darstellt“].[10]

'n Verordening wat in 2011 uitgevaardig is het sake verander. Nou moes die deelstaat dit moontlik maak om in die bogenoemde skole Nederduits of Saterfries as voertaal in die keuse- of pligvakke te gebruik, buiten nou in die vakke Duits, Wiskunde en ander vreemde tale.[56] 'n Taalbad word dus aangebied, d.w.s. Nederduits word "op terloopse wyse" saam met die ander vakke aangeleer. Op daardie tydstip het die onderwysers van 71 skole moeite gehad tydens die oorskakeling: want soos hulle nou terloops onderrig begin gee het in Nederduits, is hul werktyd verkort en daar kon nie tred gehou word met hul aanvanklike lesplanne nie. Die werk moes nou ingehaal word gedurende die ekstra lesure wat ingeruim is.[57] Ook hierdie skole kan hul eie inisiatief aan die dag lê. So word in sommige dubbelmediumklasse in die Grundschule Simonswolde in Oos-Friesland slegs Nederduits gepraat, behalwe tydens die Duitse en Engelse klasse.[58]

Verdere vordering is gemaak deur die gesamentlike ontwerpresolusie wat in 2017 deur die CDU, SPD, Grünen en FDP by die Nedersaksiese parlement ingedien is.[59]

Teen 2016 staan 21 laerskole, een Oberschule en een Realschule bekend as "Nederduitse skole"; eintlik maak Nederduits maar net deel uit van die skool se leerplan.[60] Dieselfde 'eer' kom ook "Saterfriese skole" toe.

wat Nederduits buitemuurs aanbied

wysig

Noordryn-Wesfale

wysig

Sedert die skooljaar 2014/2015 kan skoliere in die Regierungsbezirk Münster die gemeenskapsbetrokke onderrig benut wat deur die Centrum für Niederdeutsch aan die Universität Münster gereël word. Ses laerskole in Münster en omgewing is hierby betrokke en die taal word in (vrywilligers)klubs aangebied.[61] In Noordryn-Wesfale is daar in die afsienbare toekoms nog geen sprake van Nederduits as algemene skoolvak of voertaal nie.[52]

Sakse-Anhalt

wysig

Soos in Noordryn-Wesfale moet skoliere hulle ook wend na vrywilligersklubs.[62] Die deelstaatregering is (nog) nie van plan om Nedersaksies as skoolvak deur te voer nie.[52] Deur gereelde opknappingskursusse bied die Departement Nederduits aan die Otto-von-Guericke-Universität Magdeburg wel ondersteuning aan leerkragte en onderwyspersoneel.[63]

Brandenburg

wysig

Ook Brandenburg het besluit om hulle nie veel te vermoei om Nederduits 'n skoolvak te maak nie.[62] Die Brandenburgse verteenwoordiger in die Bundesraat för Nedderdüütsch het teen die Brandenburgse Deelstaatregering uitgevaar: laasgenoemde het wel die Europese Handves vir Streeks- of Minderheidstale onderteken, maar beskou die getekende dokument blykbaar net as 'n mooi gebaar op papier en niks bindend nie.[64] Hulle het nie die veeltaligheid in die noorde van Brandenburg as 'n baken van streeksidentiteit erken nie en nog minder die staatsmasjinerie geolie om Nederduits getandrat aan die gang te kry. Van politieke kaders en maatreëls is daar geheel en al net mooi niks.[64]

Standpunte rondom die noodsaaklikheid van Nederduits as skoolvak

wysig

Aanpassing by die huidige onderwysdoelstellings

wysig

Nederduits as vak kom op 'n effens ongeleë tyd, juis omrede die huidige onderwysstelsel van Duitsland handomkeer aan die verander is. Die eenvormigheid waarna dwarsoor die Europese vasteland gestreef word, maar ook die beoogde eenderse standaarde en kernkurrikulum, hou al hoe minder rekening met kleiner vakke en streeksbelange. Nuwe ingevoerde laerskoolvakke soos Engels vanaf die derde skooljaar (1998/1999 in Hamburg, sedert 2004/2005 wydverspreid oor alle deelstate) boet die moontlikheid in om Nederduits ook op die skoolrooster te akkommodeer. Daarom verkeer Nederduits onder druk om sy bestaansreg te verdedig en te regverdig.

Die waarde en nut van Nederduits

wysig

Die kulturele en sosiale status van Nederduits as argument is 'n tweesnydende swaard. Terwyl die voorstanders die dramatiese agteruitgang van die taal as hoofrede aanvoer waarom taalbehoud en taalbemagtiging in skoolverband 'n plekkie onder die son gegun moet word, gebruik die teenstanders presies dieselfde rede waarom hierdie taal nie vol belastinggeld gepomp moet word nie. Nederduits grens vandag eerder aan 'n dooie taal, veral wat moeder-, omgangs- en voertaal betref, so watter nut bied die taal nou eintlik?

In 'n meningspeiling (2016) in die Nederduitse taalgebied het ruim tweederdes van die respondente hul ten gunste van die bevordering van Nederduits uitgespreek.[65] Die openbare aansien van die taal is hoër in Mecklenburg-Voorpommere (84,5 %), Bremen (83,9 %) en Sleeswyk-Holstein (76,2 %), in Hamburg (70,5 %) en in Nedersakse (65%). Nietemin word Nederduits die afgelope dekades in sy eer herstel. Ook en veral in die stedelike gebiede, veral in Hamburg, geniet die taal as identiteitsimbool 'n hoë sosiale prestige.[66]

Die skool as laaste bolwerk

wysig

Soos Nederduits as moedertaal uitgesterf het, het dit al hoe meer in die 1990's begin lyk of die bedreigde taal slegs in die klaskamer gered kan word. In 2016 beskou tweederdes van die respondente die skool as die aangewese plek om die taal aan te leer.[65] Die tradisionele skoolwese is op sy kop gekeer, want dit was juis die skoolonderrig van destyds wat die taalverskuiwing veroorsaak het: Platduitsers moes Hoogduits reeds op die eerste skooldag aanleer en het mettertyd hul moedertaal verleer. Tot in die 1970's het baie Nederduitssprekendes op skool vir die eerste maal met Hoogduits in aanraking gekom; vir baie was hierdie voertaal 'n wildvreemde taal wat eers onder die knie gekry moes word. So vertel die 1965-gebore sangeres Ina Müller van die groot skok wat sy op skool beleef het – sy kon die gesproke Hoogduits aanvanklik glad nie verstaan nie, slegs Platduits.[67]

Spanningsveld tussen Nederduits en Hoogduits

wysig

Kritici vrees dat Nederduits ten koste van Hoogduits aangebied word.[68] As fraksiewoordvoerster vir onderwys het Simone Oldenburg (Die Linke im Schweriner Landtag) Nederduits verwerp op grond van Standaardduits wat prioriteit nommer een moet wees.[69] Die voortstanders van Nederduits kap teë: die Nederduitssprekendes praat 'n vrot tussentaal-Hoogduits, juis te wyte aan destyds toe Hoogduits soos 'n vreemde taal aangeleer moes word. Boonop is die bewusmaking van taalverandering en taalvariëteite in die Duitse klas veel meer waardevol.

Taalintegrasie

wysig

Daar word voorts aangevoer Nederduits kniehalter migrantekinders om taalkundig aan te pas. Die teendeel waarop gewys word is migrante wat nie benadeel word deur 'n verpligte keusevak Nederduits nie, maar wel deur parallele remediërende onderwys in Duits of wanneer die migrantekind moedertaalonderwys ontvang. So sal hulle nooit by hul omgewing aanpas nie. Nederduits kan soms juis integrasie bevorder omdat kinders wat in twee tale grootgeword het al klaar vertroud is met veeltaligheid. Boonop deel die skoliere almal dieselfde lot – die Duitstalige leerlinge moet ook, net soos die migrantekinders, Nederduits leer.[70] Een voorbeeld van hierdie soort integrasie is die aanbieder Yared Dibaba wat vir sy Nederduitse televisie- en radiowerk maar ook boeke bekend geword het. Ook by Platduitse bladleeswedstryde vaar dikwels kinders van Indiese, Russiese of Sjinese gesinne besonder goed.[70]

Uitwerking op vreemdetaalonderrig

wysig

Hoe meer geld daar aan Nederduitshulpbronne bewillig word, hoe minder bly oor vir die aanleer van ander (internasionale) tale, word gevrees. Voorstanders glo weer hoe gouer mens van jongs af veeltaligheid onder die knie kry, hoe beter vir die kognitiewe ontwikkeling, abstrakte denke en om vlot taaloorskakeling te bemeester.[71] Die grondslag word reeds gelê waarop alle tale uitgebou en bevoordeel kan word.[72] As die kind kleintyd tale gelyktydig aanleer, vergemaklik dit die aanleer van ander tale in die toekoms.

Naas Fries is Nederduits ook 'n lewende taal op die Europese vasteland wat aan Engels nou verwant is. Nederduits bied daarom ook vastrapplek om Engels baas te raak.

Opvoedkundiges het bewys kinders leer veral 'n vreemdetaal uit die omliggende kontrei met dieselfde intensiteit aan, as wanneer mens later 'n taalbad in die buiteland ondergaan.[73] Die alledaagse kontak waarmee kleuters egter met 'n verafgeleë wêreldtaal te doene kry, het nie dieselfde uitwerking nie; dit grens bloot aan "taalontmoeting".

Lees ook

wysig

Verwysings

wysig
  1. ↑ Renate Herrmann-Winter: Niederdeutsch als Sprache des Unterrichts und der Unterrichtsmittel in pommerschen Schulen vom 16. bis 20. Jahrhundert, in: Kindheit und Jugend in der Neuzeit 1500–1900, Stuttgart 2000, S. 55.
  2. ↑ Wolfgang Wildgen: Niederdeutsch in Schule und Gesellschaft, Studien zur Regionalsprache und Regionalkultur Heft 1, 2000, S. 72.
  3. ↑ Status und Gebrauch des Niederdeutschen 2016 Geargiveer 13 Maart 2018 op Wayback Machine, herausgegeben vom Institut für Deutsche Sprache und dem Institut für niederdeutsche Sprache, Redaktion: Astrid Adler, Christiane Ehlers, Reinhard Goltz, Andrea Kleene, Albrecht Plewnia, Mannheim 2016, S. 10, Abb. 2; S. 14, Abb. 8.
  4. ↑ Status und Gebrauch des Niederdeutschen 2016 Geargiveer 13 Maart 2018 op Wayback Machine, herausgegeben vom Institut für Deutsche Sprache und dem Institut für niederdeutsche Sprache, Redaktion: Astrid Adler, Christiane Ehlers, Reinhard Goltz, Andrea Kleene, Albrecht Plewnia, Mannheim 2016, S. 11, Abb. 3; S. 15, Abb. 9.
  5. ↑ Status und Gebrauch des Niederdeutschen 2016 Geargiveer 13 Maart 2018 op Wayback Machine, herausgegeben vom Institut für Deutsche Sprache und dem Institut für niederdeutsche Sprache, Redaktion: Astrid Adler, Christiane Ehlers, Reinhard Goltz, Andrea Kleene, Albrecht Plewnia, Mannheim 2016, S. 15, Abb. 10.
  6. ↑ 6,0 6,1 Status und Gebrauch des Niederdeutschen 2016 Geargiveer 13 Maart 2018 op Wayback Machine, herausgegeben vom Institut für Deutsche Sprache und dem Institut für niederdeutsche Sprache, Redaktion: Astrid Adler, Christiane Ehlers, Reinhard Goltz, Andrea Kleene, Albrecht Plewnia, Mannheim 2016, S. 16, Abb. 11.
  7. ↑ 7,0 7,1 Status und Gebrauch des Niederdeutschen 2016 Geargiveer 13 Maart 2018 op Wayback Machine, herausgegeben vom Institut für Deutsche Sprache und dem Institut für niederdeutsche Sprache, Redaktion: Astrid Adler, Christiane Ehlers, Reinhard Goltz, Andrea Kleene, Albrecht Plewnia, Mannheim 2016, S. 18, Abb. 14.
  8. ↑ Hartmut Koschyk: Tätigkeitsbericht Tätigkeitsbericht 2017 (Januar bis Oktober 2017) als damaliger Beauftragter der Bundesregierung für Aussiedlerfragen und nationale Minderheiten, o. O., 2018, S. 50.
  9. ↑ Bundesministerium des Innern: Sechster Bericht der Bundesrepublik Deutschland gemäß Artikel 15 Absatz 1 der Europäischen Charta der Regional- oder Minderheitensprachen, 2017, S. 93.
  10. ↑ 10,0 10,1 Aus europäischer Sicht: Die Regional- und Minderheitensprachen und ihr Platz in den deutschen Schulsystemen, in: Mit den Regional- und Minderheitensprachen auf dem Weg nach Europa, Schriften des Instituts für niederdeutsche Sprache 43, herausgegeben von Reinhard Goltz, Ulf-Thomas Lesle und Frerk Möller, Verlag Schuster, Leer 2009, S. 52.
  11. ↑ Europäische Charta der Regional- oder Minderheitensprachen III, Art 8 Abs. 1 b.
  12. ↑ Unterschriften und Ratifikationsstand des Vertrags 148. Europäische Charta der Regional- oder Minderheitensprachen (Stand: 26. März 2018)
  13. ↑ landesrecht-mv.de: Verfassung des Landes Mecklenburg-Vorpommern vom 23. Mai 1993
  14. ↑ gesetze-rechtsprechung.sh.juris.de: Verfassung des Landes Schleswig-Holstein in der Fassung vom 2. Dezember 2014
  15. ↑ regierung-mv.de: Neuer Landesbeauftragter für Niederdeutsch bestellt, Pressemitteilung Nr. 175–16 des Ministeriums für Bildung, Wissenschaft und Kultur vom 16. November 2016.
  16. ↑ bildung-mv.de: Beirat für Heimatpflege und Niederdeutsch
  17. ↑ niederdeutschsekretariat.de: Schweriner Thesen zur Bildungspolitik, 2007.
  18. ↑ 18,0 18,1 regierung-mv.de: Kultusministerkonferenz: Niederdeutsch ist anerkanntes Abiturprüfungsfach, Pressemeldung des Ministeriums für Bildung, Wissenschaft und Kultur vom 3. März 2017
  19. ↑ Cornelia Nath: Immersionsunterricht mit Niederdeutsch in der Schule – Herausforderungen und Chancen, in: Bildungs- und Integrationschancen durch Niederdeutsch, Oll’ Mai-Schriftenreihe, Band 8, herausgegeben von der Ostfriesischen Landschaft, Redaktion: Cornelia Nath, Aurich 2014, S. 40.
  20. ↑ Auf dem Stundenplan: Plattdeutsch, Schriften des Instituts für niederdeutsche Sprache 45, herausgegeben vom Bundesraat för Nedderdüütsch, Bremen 2013, S. 10.
  21. ↑ Auf dem Stundenplan: Plattdeutsch, Schriften des Instituts für Schriften des Instituts für niederdeutsche Sprache 45, herausgegeben vom Bundesraat för Nedderdüütsch, Bremen 2013, S. 9.
  22. ↑ Der neue Sass. Plattdeutsches Wörterbuch, herausgegeben von der Fehrs-Gilde, neu bearbeitet von Heinrich Kahl und Heinrich Thies, fortgeführt und wesentlich erweitert von Heinrich Thies, 8., überarbeitete Auflage, Kiel, Hamburg 2016.
  23. ↑ Fietje Arbeitsbook 1, Konzept und Handreichung für den Unterricht: Anja Meier, Hamburg 2012.
  24. ↑ Paul un Emma snackt Plattdüütsch, herausgegeben vom Institut für niederdeutsche Sprache, Hamburg 2015.
  25. ↑ Kleine Anfrage der Abgeordneten Simone Oldenburg, Fraktion Die Linke: Unterricht in der niederdeutschen Sprache an den allgemein bildenden Schulen in Mecklenburg-Vorpommern und Antwort der Landesregierung, Landtag Mecklenburg-Vorpommern, Drucksache 6/5369, 6. Wahlperiode, 10. Mai 2016, S. 2.
  26. ↑ Heinz Grasmück: Niederdeutsch in der Schule – Einführung des Schulfachs Niederdeutsch in Hamburg, in: Mit den Regional- und Minderheitensprachen auf dem Weg nach Europa, Schriften des Instituts für niederdeutsche Sprache 43, herausgegeben von Reinhard Goltz, Ulf-Thomas Lesle und Frerk Möller, Verlag Schuster, Leer 2009, S. 99.
  27. ↑ Weniger Plattdeutsch an Schulen, Focus, 10. August 2016.
  28. ↑ uni-greifswald.de: Kompetenzzentrum für Niederdeutschdidaktik
  29. ↑ uni-kiel.de: Studieninformationsblatt Niederdeutsch
  30. ↑ uni-flensburg.de: Lernbereich Niederdeutsch Geargiveer 13 Maart 2018 op Wayback Machine
  31. ↑ uni-oldenburg.de: Schwerpunkt Niederdeutsch und Saterfriesisch
  32. ↑ uni-rostock.de: Ausbildungsangebot[dooie skakel]
  33. ↑ Landesprogramm „Meine Heimat – Mein modernes Mecklenburg-Vorpommern“, herausgegeben vom Ministerium für Bildung, Wissenschaft und Kultur des Landes Mecklenburg-Vorpommern, Schwerin 2016, S. 8.
  34. ↑ uni-hamburg.de: Niederdeutsche Sprache und Literatur
  35. ↑ uni-muenster.de: Centrum für Niederdeutsch (CfN) am Germanistischen Institut der Westfälischen Wilhelms-Universität Münster
  36. ↑ 36,0 36,1 36,2 bildung-mv.de: Kompetenzzentrum für Niederdeutschdidaktik an der Universität Greifswald eingerichtet Geargiveer 13 Maart 2018 op Wayback Machine
  37. ↑ 37,0 37,1 37,2 Bundesministerium des Innern: Sechster Bericht der Bundesrepublik Deutschland gemäß Artikel 15 Absatz 1 der Europäischen Charta der Regional- oder Minderheitensprachen, 2017, S. 29.
  38. ↑ 38,0 38,1 uni-greifswald.de: Beifach Niederdeutsch
  39. ↑ Auf dem Stundenplan: Plattdeutsch, Schriften des Instituts für niederdeutsche Sprache 45, herausgegeben vom Bundesraat för Nedderdüütsch, Bremen 2013, S. 42.
  40. ↑ niederdeutschsekretariat.de: Evaluation Modellschulen Niederdeutsch
  41. ↑ Reinhard Goltz: Niederdeutsch im Bildungswesen in den norddeutschen Bundesländern – ein Vergleich, in: Bildungs- und Integrationschancen durch Niederdeutsch, Oll’ Mai-Schriftenreihe, Band 8, herausgegeben von der Ostfriesischen Landschaft, Redaktion: Cornelia Nath, Aurich 2014, S. 33.
  42. ↑ landtag.ltsh.de: Bericht zur Umsetzung der Europäischen Charta der Regional- oder Minderheitensprachen in Schleswig-Holstein – Sprachenchartabericht 2016 – Bericht der Landesregierung – Drucksache 18/4067, S. 29.
  43. ↑ Bundesministerium des Innern: Sechster Bericht der Bundesrepublik Deutschland gemäß Artikel 15 Absatz 1 der Europäischen Charta der Regional- oder Minderheitensprachen, 2017, S. 31.
  44. ↑ Bundesministerium des Innern: Sechster Bericht der Bundesrepublik Deutschland gemäß Artikel 15 Absatz 1 der Europäischen Charta der Regional- oder Minderheitensprachen, 2017, S. 51.
  45. ↑ Reinhard Goltz: Niederdeutsch im Bildungswesen in den norddeutschen Bundesländern – ein Vergleich, in: Bildungs- und Integrationschancen durch Niederdeutsch, Oll’ Mai-Schriftenreihe, Band 8, herausgegeben von der Ostfriesischen Landschaft, Redaktion: Cornelia Nath, Aurich 2014, S. 36.
  46. ↑ Landesprogramm „Meine Heimat – Mein modernes Mecklenburg-Vorpommern“, herausgegeben vom Ministerium für Bildung, Wissenschaft und Kultur des Landes Mecklenburg-Vorpommern, Schwerin 2016.
  47. ↑ Kleine Anfrage der Abgeordneten Simone Oldenburg, Fraktion Die Linke: Unterricht in der niederdeutschen Sprache an den allgemein bildenden Schulen in Mecklenburg-Vorpommern und Antwort der Landesregierung, Landtag Mecklenburg-Vorpommern, Drucksache 6/5369, 6. Wahlperiode, 10. Mai 2016, S. 1.
  48. ↑ Kleine Anfrage der Abgeordneten Simone Oldenburg, Fraktion Die Linke: Anerkennung der niederdeutschen Sprache als Fremdsprache und Antwort der Landesregierung, Landtag Mecklenburg-Vorpommern, Drucksache 7/362, 7. Wahlperiode, 31. März 2017, S. 2.
  49. ↑ bildung-mv.de: Profilschulen
  50. ↑ "Rahmenpläne für das Fach Niederdeutsch des Landes Mecklenburg-Vorpommern". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Junie 2017. Besoek op 17 Augustus 2018.
  51. ↑ „Kamt rin un snackt platt“, Norddeutsche Neueste Nachrichten, 25. Februar 2018.
  52. ↑ 52,0 52,1 52,2 Bundesministerium des Innern: Sechster Bericht der Bundesrepublik Deutschland gemäß Artikel 15 Absatz 1 der Europäischen Charta der Regional- oder Minderheitensprachen, 2017, S. 30.
  53. ↑ uni-greifswald.de: Kompetenzzentrum für Niederdeutschdidaktik
  54. ↑ regierung-mv.de: Institut für Qualitätsentwicklung
  55. ↑ Bundesministerium des Innern: Sechster Bericht der Bundesrepublik Deutschland gemäß Artikel 15 Absatz 1 der Europäischen Charta der Regional- oder Minderheitensprachen, 2017, S. 92.
  56. ↑ 56,0 56,1 Auf dem Stundenplan: Plattdeutsch, Schriften des Instituts für niederdeutsche Sprache 45, herausgegeben vom Bundesraat för Nedderdüütsch, Bremen 2013, S. 21.
  57. ↑ Bundesministerium des Innern: Sechster Bericht der Bundesrepublik Deutschland gemäß Artikel 15 Absatz 1 der Europäischen Charta der Regional- oder Minderheitensprachen, 2017, S. 46.
  58. ↑ Janine Albrecht: Schlau durch Platt Geargiveer 4 Augustus 2018 op Wayback Machine, Deutsche Welle, 18. März 2013.
  59. ↑ Förderung für Niederdeutsch und Saterfriesisch verstetigen und weiter ausbauen, 6. Juni 2017.
  60. ↑ „Plattdeutsche Schulen“ in Niedersachsen: Grundschule Steinkirchen, Grundschule Kuhstedt in Gnarrenburg, Grundschule Wallinghausen in Aurich, Grundschule Hankensbüttel, Realschule Möörkenschule in Leer, Grundschule Nordholz, Grundschule Höner Mark in Dinklage, Grundschule Constantia in Emden, Grundschule Wiesmoor-Mitte, Grundschule Moordorf in Südbrookmerland, Grundschule Holtermoor in Ostrhauderfehn, Grundschule Lintig, Grundschule Huntetalschule in Goldenstedt, Katholische Grundschule Peheim, Kirsten-Boie-Grundschule Wallhöfen in Vollersode, Grundschule Rechtsupweg, Grundschule Eversen, Edewechter Oberschule, Katholische Grundschule Garrel, Schule Am Extumer Weg in Aurich, Grundschule Middels in Aurich, Grundschule St. Franziskus in Werpeloh, St. Heinrich Schule Ellenstedt in Goldenstedt; vgl. mk.niedersachsen.de: „Plattdeutsche Schulen“ in Niedersachsen[dooie skakel] (Übersicht der ausgezeichneten Schulen bis 2016 auf der Website des Niedersächsischen Kultusministeriums)
  61. ↑ Bundesministerium des Innern: Sechster Bericht der Bundesrepublik Deutschland gemäß Artikel 15 Absatz 1 der Europäischen Charta der Regional- oder Minderheitensprachen, 2017, S. 27.
  62. ↑ 62,0 62,1 Bundesministerium des Innern: Sechster Bericht der Bundesrepublik Deutschland gemäß Artikel 15 Absatz 1 der Europäischen Charta der Regional- oder Minderheitensprachen, 2017, S. 28.
  63. ↑ Wissenschaftlicher Dienst des Bundestages: Zur Situation von Regional-und Minderheitensprachen in Deutschland, WD 10 – 050/16, 19. Oktober 2016, S. 8.
  64. ↑ 64,0 64,1 Auf dem Stundenplan: Plattdeutsch, Schriften des Instituts für Schriften des Instituts für niederdeutsche Sprache 45, herausgegeben vom Bundesraat för Nedderdüütsch, Bremen 2013, S. 67.
  65. ↑ 65,0 65,1 Status und Gebrauch des Niederdeutschen 2016 Geargiveer 13 Maart 2018 op Wayback Machine, herausgegeben vom Institut für Deutsche Sprache und dem Institut für niederdeutsche Sprache, Redaktion: Astrid Adler, Christiane Ehlers, Reinhard Goltz, Andrea Kleene, Albrecht Plewnia, Mannheim 2016, S. 33–35.
  66. ↑ Wolfgang Krischke: Schnacken wie die Alten, Die Zeit, 12. Januar 2012.
  67. ↑ Martina Goy: Plattdeutsch ist der Knüller dank Dibaba und Müller, Berliner Morgenpost, 28. Juni 2006.
  68. ↑ Gertrud Reershemius: Niederdeutsch in Ostfriesland. Zwischen Sprachkontakt, Sprachveränderung und Sprachwechsel, Wiesbaden 2004, S. 95.
  69. ↑ Abi in Platt: Brodkorb will Niederdeutsch als Schulfach Geargiveer 12 Junie 2018 op Wayback Machine, Ostsee-Zeitung, 19. April 2016.
  70. ↑ 70,0 70,1 Wolfgang Krischke: Schnacken wie die Alten, Die Zeit, 12. Januar 2012.
  71. ↑ Alex Riemersma: Sprachpolitik der Provinz Friesland in europäischer Perspektive, in: Plattdeutsch, die Region und die Welt. Wege in eine moderne Mehrsprachigkeit. Positionen und Bilanzen, Schriften des Instituts für niederdeutsche Sprache, herausgegeben von Reinhard Goltz, Ulf-Thomas Lesle und Frerk Möller, Leer 2009, S. 17.
  72. ↑ Cornelia Nath: Immersionsunterricht mit Niederdeutsch in der Schule – Herausforderungen und Chancen, in: Bildungs- und Integrationschancen durch Niederdeutsch, Oll’ Mai-Schriftenreihe, Band 8, herausgegeben von der Ostfriesischen Landschaft, Redaktion: Cornelia Nath, Aurich 2014, S. 42.
  73. ↑ Cornelia Nath: Immersionsunterricht mit Niederdeutsch in der Schule – Herausforderungen und Chancen, in: Bildungs- und Integrationschancen durch Niederdeutsch, Oll’ Mai-Schriftenreihe, Band 8, herausgegeben von der Ostfriesischen Landschaft, Redaktion: Cornelia Nath, Aurich 2014, S. 41.

Bronne

wysig
  • Auf dem Stundenplan: Plattdeutsch, Schriften des Instituts für niederdeutsche Sprache 45, herausgegeben vom Bundesraat för Nedderdüütsch, Redaktion: Christiane Ehlers, Reinhard Goltz und Walter Henschen, Verlag Schuster Leer, Bremen 2013, ISBN 978-3-7963-0395-1.(pdf; 1.4 MB).
  • Ulf-Thomas Lesle: Identitätsprojekt Niederdeutsch. Die Definition von Sprache als Politikum. In: Robert Langhanke (Hrsg.): Sprache, Literatur, Raum. Festschrift für Willy Diercks. Verlag für Regionalgeschichte, Bielefeld 2015, ISBN 978-3-89534-867-9, S. 693–741.
  • Dieter Möhn: Niederdeutsch in der Schule, in: Handbuch zur niederdeutschen Sprach- und Literaturwissenschaft, herausgegeben von Gerhard Cordes und Dieter Möhn, Erich-Schmidt-Verlag, Berlin 1983, ISBN 3-503-01645-7.
  • Plattdeutsch in der Schule. Symposion an der Carl-von-Ossietzky-Universität Oldenburg am 3. September 2004. Herausgegeben von Spieker, Heimatbund für Niederdeutsche Kultur, Isensee Verlag, Oldenburg 2005, ISBN 3-89995-182-4.
  • Sechster Bericht der Bundesrepublik Deutschland gemäß Artikel 15 Absatz 1 der Europäischen Charta der Regional- oder Minderheitensprachen, herausgegeben vom Bundesministerium des Innern, ohne Ortsangabe, 2017 (pdf; 2.4 MB).

Eksterne skakels

wysig
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Duitse Wikipedia vertaal.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Nederduits_(skoolvak)&oldid=2628554"