Patrick Duncan
Sir Patrick Duncan (21 Desember 1870, Fortrie, Aberdeenshire - 17 Julie 1943, Pretoria) was die sesde goewerneur-generaal van die Unie van Suid-Afrika en die eerste bekleër van dié amp wat deur Suid-Afrika self aangewys is.
| Sir Patrick Duncan | |
 Sir Patrick Duncan as goewerneur-generaal | |
| Ampstermyn 5 April 1937 – 17 Julie 1943 | |
| Monarg | George VI |
|---|---|
| Eerste minister | Barry Hertzog Jan Christian Smuts |
| Voorafgegaan deur | George Villiers |
| Opgevolg deur | Nicolaas de Wet |
Minister van Onderwys, Binnelandse sake en Volkswelsyn
| |
| Ampstermyn 1921 – 30 Junie 1924 | |
| Eerste minister | Jan Christian Smuts |
| Voorafgegaan deur | Thomas Watt |
| Opgevolg deur | Daniël François Malan |
Persoonlike besonderhede
| |
| Gebore | 21 Desember 1870 Fortrie, Aberdeenshire, Skotland, Verenigde Koninkryk |
| Sterf | 17 Julie 1943 (op 72) Pretoria, Transvaal, Unie van Suid-Afrika |
| Politieke party | Verenigde Party |
| Eggenoot/-note | Alice Dold |
| Alma mater | Universiteit van Edinburg Balliol College, Oxford |
Duncan is in Skotland gebore en het grade in die klassieke tale verwerf aan die Universiteit van Edenburg en Balliol College (ook die alma mater van sy kollega in die Verenigde Party, Jannie Hofmeyr), Oxford-universiteit. Daarna studeer hy in die regte aan die Inner Temple en sluit hom aan by die Britse staatsdiens.
Na Suid-Afrika
wysig
In 1901 tydens die Anglo-Boereoorlog (1899-1902) is hy gewerf deur burggraaf Alfred Milner om by die span jong administrateurs aan te sluit, wat later as Milner se Kindertuin bekend gestaan net, om die Brits-besette Transvaal te bestuur en te verengels. Hy was koloniale sekretaris van Transvaal van 1903 tot die kolonie selfbestuur verkry het in 1907 toe hy 'n belangrike aandeel aan die repatriasie van oudkrygsgevangenes gehad het en in die maatskaplike en geldelike heropbou van die voormalige Boererepubliek.
Duncan praktiseer as advokaat van 1907 tot 1910 en was 'n regsadviseur van die Transvaalse afvaardiging na die Nasionale Konvensie van 1908-1909 wat die Suid-Afrika-wet, die Grondwet van die te stigte Unie van Suid-Afrika, opgestel het.
Politieke deelname
wysigHy was lid van die Unie-Volksraad van 1910 tot 1936, eers as lid van die Unionisteparty en later die Suid-Afrikaanse Party en sy opvolger, die Verenigde Party. Hy wen die kiesafdeling Fordsburg in 1910 met 'n meerderheid van slegs 46 stemme bo die kandidaat van die Regerende Party, F.E.T. Krause. Die kandidaat van die Arbeidersparty het 520 stemme gekry, Krause 544 en Duncan 590. In 1915 staan hy weer in Fordsburg vir die Unionisteparty en behaal dié keer 'n meerderheid van 259 bo die Arbeidersparty se D. Dingwall. In 1920 moes hy met die derde plek in Fordsburg tevrede wees toe die Arbeidersparty se M. Kentridge wen met 804 stemme, die Nasionale Party se J.S.F. Pretorius 592 stemme kry en Duncan 365.
In die 1921-verkiesing verslaan Pretorius vir Kentridge, maar dié keer staan Duncan in Yeoville waar hy onbestrede vir die Suid-Afrikaanse Party verkies word. Die S.A.P. verloor die 1924-verkiesing teen die N.P. en Arbeiders, wat die Pakt-regering vorm, maar Duncan is weer suksesvol in Yeoville waar hy die Arbeiderskandidaat A. Jacobson met 'n meerderheid van 927 stemme klop. In 1929 kom hy in dieselfde kiesafdeling teen die N.P. se H.J. Schlosberg te staan en wen met 'n meerderheid van 824 stemme. Ná die N.P. en S.A.P. 'n koalisie vorm, word Duncan in 1933 onbestrede vir Yeoville verkies. Dit was die laaste verkiesing waaraan hy deelgeneem het voor Hertzog hom as goewerneur-generaal aanbeveel het.
Hy was minister van onderwys, binnelandse sake en volkswelsyn in die S.A.P.-administrasie van 1921 tot 1924 en minister van mynwese in die V.P.-administrasie van 1933 tot 1936.
Goewerneur-generaal
wysig
In 1937 word hy aangestel as goewerneur-generaal, die eerste keer dat die Unie-regering sy eie aanstelling gemaak het. Koning George VI, vir wie hy as staatshoof in die Unie verteenwoordig het, slaan hom tot ridder en stel hom aan in die Geheime Raad.
Hoewel hy wyd gerespekteer is en bo partypolitiek verhewe was, het hy omstrede geword toe hy in 1939 weier om 'n algemene verkiesing uit te skryf nadat genl. J.B.M. Hertzog oor die toetrede tot die Tweede Wêreldoorlog bedank en hom versoek om die kiesers geleentheid te gee om hul mening te lug. Genl. Jan Smuts word eerste minister en Hertzog lid van die opposisie voor hy uit die aktiewe politiek tree en twee jaar later sterf.
Duncan is in 1943 in die amp oorlede. Sy as is bewaar in 'n gedenkteken in die nuwe Duncandok, wat na hom vernoem is, in Kaapstad se Tafelbaaise Hawe. Daar is 'n voorstad in Oos-Londen, Duncan Village, na hom vernoem, asook 'n voorstad van Vereeniging, Duncanville.
Persoonlike lewe
wysigDuncan trou in 1916 met Alice Dold. Drie seuns en 'n dogter is uit die huwelik gebore. Hul seun Andrew (1920-1942) sneuwel tydens die Tweede Wêreldoorlog in Libië terwyl Patrick (1918-1967) 'n bekende anti-apartheid-aktivis was.
Bronne
wysig- Rosenthal, Eric. 1978. Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town and Johannesburg: Juta and Company Limited.
- Potgieter, D.J. (red.) 1972. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery (Nasou).
- Friendship and union. The South African letters of Patrick Duncan and Maud Selborne, 1907-1943. Ed. and introd. by Deborah Lavin. Cape Town, Van Riebeeck Society, 2010. ISBN 9780981426419
Eksterne skakels
wysig| Voorafgegaan deur George Villiers |
Goewerneur-generaal van Suid-Afrika 1937–1943 |
Opgevolg deur Nicolaas de Wet |