Stofberg-gedenkskool

Die Stofberg-gedenkskool was van 1908 tot 1959 'n opleidingsinstelling van die Nederduitse Gereformeerde Kerk naby Viljoensdrif in die Vrystaat.

Ds. Pieter Stofberg, na wie die gedenkskool genoem is.

Ds.Andrew Hofmeyr was die skool se eerste dosent en hoof daarvan tot sy aftrede in Desember 1934, waarna sy seun ds. H.M. Hofmeyr hom opgevolg het. By sy aftrede het 26 leraars, 171 evangeliste en honderde onderwysers reeds hul opleiding aan sy inrigting voltooi.

Die eerste dosente van die nuwe teologiese skool op Turfloop, Maart 1960. Voor: eerw. W.M. Brits en ds. H.M. Hofmeyr (rektor; was ook laaste rektor van die Stofberg-gedenkskool). Agter: Dr. J.A. van Wyk, eerw. A.A. Odendaal (van Witsieshoek) en ds. A.S. van Niekerk.

Stigting

Die skool is op 1 Oktober 1908 gestig nadat die Sinodes van die gefedereerde Nederduitse Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika eenparig besluit het om 'n opleidingskool vir swart predikante, evangeliste en onderwysers op te rig. Dit is na ds. Pieter Stofberg genoem na aanleiding van sy welsprekende pleidooi op die Kaapse Kerk se Sinode van 1906. Die klas vir evangeliste het begin met een dosent en een student. Die lektor was ds. Andrew Hofmeyr (1866–1936), die eerste hoof van die instelling, wat in dié amp aangebly het tot sy aftrede in Desember 1934, toe hy opgevolg is deur sy tweede oudste seun, ds. H. Murray Hofmeyr (1898–1977, later rektor van die teologiese skool aan die Universiteit van die Noorde). 'n Groot instelling met talle onderafdelings het mettertyd ontwikkel.

Sluiting

Vroeg in 1956 het die Nasionale Party-regering die normaalkollege kragtens die Wet op Bantoe-onderwys (Wet. No. 47 van 1953) oorgeneem toe daar 16 personeellede en 364 in dié afdeling was. In die laerskool, wat as oefenskool vir die normaalkollege gedien het, was daar ses onderwysers en 326 leerlinge. Einde 1959, toe daar vier lektore en 120 studente in die teologiese skool was, moes die Stofberg-gedenkskool verskuif na 'n "bantoe-gebied" omdat dit in 'n blanke groepsgebied geleë was. Tot in daardie stadium is 84 predikante, 651 evangeliste en sowat 1 100 ten volle opgeleide onderwysers aan die skool opgelei. Die verslag van die Sinodale Sendingkommissie wat voor die Sinode van die NG Kerk van Transvaal van 1957 gedien het, het die omstandighede van destyds as volg beskryf: "Soos reeds gemeld moet al drie opvoedingsinrigtings (Stofberg-gedenkskool, Bethesda-normaalskool en Emmarentia Geldenhuys-skool) óf gesluit óf verskuiwe word binne vyf jaar omdat hulle volgens die Groepsgebiedewet swart kolle binne die wit kolle is, of inrigtings binne blanke gebiede. Na lange onderhandelinge met die Naturellasake Departement het dit geblyk noodsaaklik te wees, niks kon gedoen word om dit te voorkom nie. Die Besture het toe deur memorandums en onderhandelinge met die Departement probeer om die beste daarvan te maak deur uit te vind waarheen verskuiwe kon word en wat vir die Kerk die voordeligste sal wees om te doen en tog nog sy deel aan die opvoeding te behou sover dit enigsins moontlik is. Die Regering was baie toegeeflik, altyd genaakbaar en het die besture met die beste advies bedien.

"Stofberggedenkskool se Normaalskool-studente sal opgeneem word in die inrigtings van die Staat soos byvoorbeeld by Thaba Nchu in die Vrystaat en ’n moontlike opleidingskool in die Pietersburg-distrik. Die Teologiese afdeling van Stofberg, t.w. die opleiding van evangeliste en inboorlingleraars moet deur die Kerk voorsiening voor gemaak word; grond sal deur die Staat op trustgronde geskenk word en okkupasiereg verleen word om die kerklike geboue daar op te rig. Ruimte sal genoeg wees vir die bou van al die nodige geboue, klaskamers, hostels, privaat wonings, ens. Die Staat sal dit verwelkom as die Kerk sy inrigtings by hul opvoedingsinrigtings plaas vir die goeie invloed van sy leerlinge en studente. Die Kerk aan die ander kant sal dankbaar wees as hy van die Staat se opvoedingsinrigtings kan gebruik maak vir die akademiese opleiding van sy teologiese studente. Oor die verkoop van die gronde en geboue van Stofberg moet die vier Gefedereerde Kerke besluit."

Nuwe skole

Sedert 1960 is die opleiding voorgesit op vier verskillende plekke. Die teologiese afdeling van die oorspronklike skool het na Turfloop naby die huidige Polokwane in die destydse Noord-Transvaal verskuif (waar die NG Kerk en die Hervormde Kerk saamwerk); 'n nuwe teologiese seminarium is op Witsieshoek in die Vrystaat gestig en die seminariums op Dingaanstat in Natal en Decoligny by Umtata by die nuwe skema ingelyf. Dié vier instellings is deur 'n sentrale bestuur beheer waarin die streeksinodes van die NG Kerk en die sendingkerke verteenwoordig is. Elke instelling het sy eie plaaslike komitee gehad.

Begin 1960 het die nuwe teologiese skole op Turfloop en Witsieshoek geopen met onderskeidelik 92 en 61 studente, vergeleke met die ou Stofberg-gedenkskool se 120 in sy laaste jaar, die meeste in dié skool se meer as halfeeu lange bestaan. Dit was nadat die studente van die gedenkskool einde 1959 tussen Turfloop en Witsieshoek verdeel is.

Turfloop, sowat 27 km anderkant Polokwane op die grootpad na Magoebaskloof, se amptelike opening was op 1 Maart 1960 waar onder andere ds. Arnold Meiring, moderator van die Algemene Sinode van die Transvaalse Kerk, ds. H.M. Hofmeyr, rektor van Turfloop, en prof. E.F. Potgieter, rektor van die "Bantoe-Universiteitskollege van die Noorde", toesprake gelewer het. Destyds het Die Voorligter onder meer as volg oor die opening berig: "Die netjiese lesingslokale, biblioteek, koshuise en personeelwonings het ’n baie goeie indruk op die besoekers gemaak en vergelyk goed met die indrukwekkende geboue van die universiteitskollege. Die argitek en bou-eenheid verdien alle lof vir wat hulle in so ’n kort tydjie tot stand gebring het. Die mooi kapel met sy klipmure en hoë dak sal eersdaags voltooi word."

Bronne

• (nl) Dreyer, eerw. Andries 1910. Historisch Album van De Nederduitsche Gereformeerde Kerk in Zuid Afrika. Kaapstad: Cape Times Beperkt.
• (nl) Dreyer, eerw. Andries. 1924. Eeuwfeest-Album van de Nederduits Gereformeerde-Kerk in Zuid-Afrika, 1824–1924. Kaapstad: Publikatie-Kommissie van de Z.A. Bijbelvereniging.
• (af) De Kock, W.J. (hoofred.) 1968. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek deel I. Kaapstad: Nasionale Boekhandel Beperk.
• (en) Gerdener, prof. G.B.A. in Potgieter, D.J. (hoofred.) 1974. Standard Encyclopaedia of Southern Africa vol. 10. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery.
• (en) Murray, ds. H. Murray in Potgieter, D.J. (hoofred.) 1974. Standard Encyclopaedia of Southern Africa vol. 10. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery.