Vereeniging (kiesafdeling)

Vereeniging was 'n kiesafdeling vir verkiesings vir die Suid-Afrikaanse Volksraad van die algemene verkiesing van 1929 tot dié van 1989. Die Nasionale Party (NP) het die setel in 1929 en 1933 gewen, waarna die Verenigde Party (wat saamgestel is uit die NP en die Suid-Afrikaanse Party [SAP]) dit gewen het in 1938, 1943 en 1948. Die NP het dit in tussenverkiesing in 1949 verower, maar in 1953 wen die VP weer. Daarna het die NP die setel in 1958 teruggewen en dit in al agt verkiesings tot en met 1989 behou.

J.M. Strydom van die Nasionale Unie het dié plakkaat in 1961 se algemene verkiesing teen Blaar Coetzee van die Nasionale Party gebruik.

Marais Steyn, LV vir Vereeniging van 1953 tot 1958.

In die eerste verkiesing nadat Vereeniging as nuwe setel afgebaken is, het K. Rood van die NP gemaklik gewen met 1 529 van die stemme, vergeleke met H.J. Vorster van die SAP se 1 070. In 1933 se algemene verkiesing, die sogenaamde Smelterverkiesing omdat dit gehou is in die aanloop tot die NP en SAP se samesmelting, is Rood onbestrede vir die NP-koalisie verkies. In die 1938-verkiesing het die Gesuiwerde Nasionale Party se W.F.H. Huyzers 1 634 stemme op hom verenig, vergeleke met Rood se 4 820, oftewel amper driekwart van die uitgebragte stemme. Rood het dié prestasie so te sê herhaal in die verkiesing van 1943, want toe kry hy 4 598 stemme teen die NP se J.W. van Tonder se 1 877.

Rood het Vereeniging vir oulaas in die 1948-verkiesing gewen, dié keer met 5 488 teenoor J.H. Loock van die NP se 4 259. Nadat Rood blykbaar omstreeks 1949 oorlede is, wen Loock Vereeniging vir die NP in 'n tussenverkiesing op 18 Mei 1949 met 'n meerderheid van 16 bo die VP se R.H. Amm. In die 1953-verkiesing was Vereeniging dan ook een van die VP se min winste bo die NP toe Marais Steyn vir Loock met 'n meerderheid van 387 verslaan. Blaar Coetzee verhang egter die bordjies in 1958 toe hy Marais verslaan met 'n meerderheid van 843. Die volkstemming oor republiekwording in 1960 het bewys dat Vereeniging 'n veilige NP-setel geword het, want 6 833 van die kiesers wat vir die republiek en net 5 024 daarteen, 'n veldtog wat gelei is deur die VP. Coetzee kom in 1961 se verkiesing teen J.M. Strydom van die Nasionale Unie onder leiding van Japie Basson te staan en wen met 'n meerderheid van 1 720.

Dié uitslag het die opposisie daarvan laat afsien om 'n kandidaat in die 1966-verkiesing te stel toe die NP landwyd op die kruin van sy gewildheid was, trouens die NP het 'n groter aandeel van die stemme sowel as die setels gewen as enige ander party sedert Uniewording. In 1970 het die VP weer sy hand gewaag aan Vereeniging toe die eerste driehoekige stryd in die kiesafdeling plaasgevind het: Coetzee kry 6 196 stemme, die VP se P.J. Kleynhans 3 397 en die HNP se G.P. Mills 625 vir 'n NP-meerderheid van 2 799. Coetzee het voor die 1974-verkiesing uit die aktiewe politiek getree om ambassadeur in Rome te word, maar is ses maande later teruggeroep nadat hy sy mond uitgespoel het oor kleinlik aspekte van die regering se apartheidsbeleid.

Die later staatspresident F.W. de Klerk wen die tussenverkiesing op 29 November 1972 met 'n meerderheid van 2 078 bo die VP se T. Roos. Die HNP-kandidaat het 326 stemme gekry en dié van die PP 192. J.N. Cloete vir die L en G het 31 stemme op hom verenig. De Klerk is in 1974 onbestrede verkies, maar in die verkiesings van 1987 en 1989 het hy sterk teenstand van die KP-kandidate gekry.

Bronne

• Amptelike Jaarboek van die Republiek van Suid-Afrika 1983. 1983. Johannesburg: Chris van Rensburgpublikasies.
• Schoeman, B.M. 1977. Parlementêre verkiesings in Suid-Afrika 1910-1976. Pretoria: Aktuele Publikasies.