Vernon February

Vernon February (*15 Junie 1938, Somerset-Wes –† 24 November 2002, Amsterdam) was 'n Suid-Afrikaanse letterkundige, aktivis en digter. February het Suid-Afrika in 1964 met vrywillige ballingskap verlaat om sodoende onderdrukkende apartheidswetgewing vry te spring. Hy het 'n nuwe tuiste in Nederland gevind, waar hy groot sukses as letterkundige, digter en aktivis bereik het. Hy kon eers weer in die vroeë 90's na Suid-Afrika terugkeer. Behalwe vir sy werk as akademikus en aktivis verwerf hy ook bekendheid as kundige op die terreine van koloniale, Suid-Afrikaanse en Afrika-letterkundes, kreolisering, taalbeplanning en taalpolitieke kwessies, wat gerugsteun word deur 'n uitstekende publikasierekord.

Vernon February

Lewe en werk

Herkoms en vroeë lewe

Vernon Alexander February is op 15 Junie 1938 op Somerset-Wes gebore as die vierde oudste in 'n gesin van sewe kinders. Daar is ses broers, in ouderdomsvolgorde Godfrey, Dougie, James, Vernon, Desmond en Cecil, asook 'n suster, Mary, wat jonk oorlede is.

Op vyfjarige ouderdom is sy vader, Lawrence, oorlede en maak sy moeder, Katy, die ses seuns groot op geld wat sy verdien as huishulp. Hy gaan skool by die Metodiste laerskool in Somerset-Wes en matrikuleer in 1957 aan Trafalgar Hoërskool in Distrik Ses in Kaapstad. Hierna studeer hy verder onder professor A.C. Jordan aan die Universiteit van Kaapstad, waar hy in 1960 'n B.A.-graad behaal met Afrikaans, Xhosa en Engels as hoofvakke. Vir Xhosa ontvang hy die medalje as beste student. In 1961 behaal hy sy onderwysdiploma en vanaf 1962 tot 1963 gee hy junior en sekondêre Afrikaans onderwys aan die Trafalgar Hoërskool en doseer ook onderwyspraktyk aan die Wesleyaanse Onderwyserskollege te Soutrivier in Kaapstad.

Vrywillige ballingskap

Die Kleurlingonderwyswet 47 van 1963 dra die beheer oor onderwys vir gekleurdes oor vanaf die provinsies na 'n afdeling van die Departement van Kleurlingsake en stel diskriminerende en beperkende diensvoorwaardes in. Hierdie wet en die verhoogde polisie-optrede teenoor Vernon se kennisse soos Alex la Guma, A.C. Jordan en ander, veroorsaak dat hy Suid-Afrika in 1964 verlaat en in vrywillige ballingskap na Nederland gaan.

Met 'n vlugtelingbeurs van die Universitair Asiel Fonds studeer hy verder aan die Universiteit van Leiden in Nederland en behaal die Candidatus Litterarum in Engelse letterkunde en taalkunde met sy skripsie Trends in South African English. Van 1968 tot 1969 gee hy Engelse taalonderrig aan 'n onderwysinstituut in Recklinghausen in Duitsland, maar keer dan terug na Leiden om sy studie voort te sit. Hy word aangestel as 'n vertaler, navorsingsgenoot en in 1969 as senior navorser aan die Afrika Studiesentrum aan die Universiteit in Leiden, 'n pos wat hy vir meer as dertig jaar beklee. As gasdosent gee hy lesings oor Afrika-Karibiese en Afro-Amerikaanse letterkunde by universiteite in Afrika en Amerika, soos in 1971 en 1972 aan die Fourah Baʏ Universiteit in Freetown in Sierra Leone, in 1975 aan die Taalinstituut in Suriname en in 1978 aan die Universiteit van Wisconsin-Madison, terwyl hy in 1981 ook gaslesings in Amerika aanbied by die universiteite van Harvard, Yale, Northwestern en Kalifornië. In 1977 behaal hy 'n Ph.D.-graad aan die Universiteit van Leiden onder leiding van professor doktor Jan Verhoeve met 'n tesis oor Flagellated skin, a fine fetish: the ‘Coloured’ as a stereotype in South African literature, wat later in boekvorm gepubliseer word as Mind your colour. Hierin ondersoek hy die verteenwoordiging en uitbeelding van die gekleurde in die Suid-Afrikaanse letterkunde.

Anti-apartheidsvegter

In hierdie tyd neem hy aktief deel aan die buitelandse verset teen die apartheidsbeleid en bou 'n netwerk van kontakpersone en anti-apartheid steungroepe op. Hy raak ook al hoe meer betrokke by organisasies soos Comité Zuid-Afrika, Kaïros en die Anti-Apartheidsbeweging in Nederland. Sy rol is hoofsaaklik om as skakel op te tree tussen Suid-Afrikaners en Nederlanders op sosiaal-kulturele gebied, om deur die media bewustheid van die Suid-Afrikaanse toestand te skep en om ontmoetings en konferensies te reël. As lid van die ANC is sy huis dan ook 'n bymekaarkomplek vir alle Suid-Afrikaanse uitgewekenes. Hy is onder meer betrokke by etlike letterkunde- en kultuurkonferensies in Bad Boll in Duitsland, die Culture in Another South-Africa-konferensie in 1987, die Victoria Watervalberaad tussen die ANC en 'n groep Afrikaanse skrywers in 1989, die Taal-en Identiteitskonferensie in Leiden in 1992 en die internasionale konferensie oor kultuur en meertaligheid by die Universiteit van Suid-Afrika in 1994. Hy is ook direkteur van die Commissie voor Zuid-Afrika van die Maatschappij der Nederlandse Letterkunde in Leiden. Hy is eers getroud met Carol Jacobsen en hulle het 'n dogter, Rushika.Daarna was hy 25 jaar lank getroud met Esther, 'n Joodse Nederlander en hulle dogter Naomi word uit hierdie huwelik gebore.

Akademikus

As linguis kan hy Afrikaans, Engels, Nederlands, Xhosa, Zoeloe, Duits, Frans, Noors en die inheemse tale van die Nederlandse Antille en Suriname goed praat, lees en verstaan. Hy verwerf internasionale aansien as kundige op die terreine van koloniale, Suid-Afrikaanse en Afrika-letterkundes, kreolisering, taalbeplanning en taalpolitieke kwessies, wat gerugsteun word deur 'n uitstekende publikasierekord. Verder dien hy as adviseur vir die Nederlandse Ministerie van Onderwys en as kenner van Suid-Afrikaanse letterkunde word hy aangestel as redakteur van Zuid-Afrikaanse Bibliotheek, 'n reeks waarin modern-klassieke Suid-Afrikaanse letterkundige tekste in Nederlandse vertaling aangebied word. Van 1991 tot 1996 word hy ingevolge 'n ooreenkoms met die Afrika Studiesentrum aan die Universiteit van Leiden ereprofessor en hoogleraar aan die Universiteit van Wes-Kaapland, waar hy periodiek lesings gee. Hierdie posisie word weer vanaf 2002 aan hom aangebied vir 'n verdere periode van vyf jaar. Sy intreerede by hierdie universiteit in 1991 is getitel Laat het ons ernst wezen: die verhouding Afrikaans-Nederlands.

Terugkeer na Suid-Afrika, latere jare en sterfte

Nadat hy in Januarie 2002 terugkeer na Suid-Afrika om weer die pos van buitengewone professor op te neem, besluit hy om permanent na die land terug te keer. Op 24 November 2002 is hy in Amsterdam, Nederland aan 'n hartaanval oorlede tydens 'n besoek aan hierdie land om reëlings vir sy afskeid van die Afrika Studiesentrum te tref. Hy word op Somerset-Wes begrawe.

Skryfwerk

Digkuns

Hy maak sy debuut as digter met die oorwegend Afrikaanse bundel O snotverdriet, waarin ook Engelse gedigte opgeneem word. Die tematiek van die gedigte is hoofsaaklik herinneringsverse in Kaapse Afrikaans oor die mense en lewe aan die Kaap, asook verse van verset teen apartheid en die stryd van veral die Kleurling om erkenning in sy vaderland. In verskeie gedigte word bekende gedigte en liedere uit die Afrikaanse kunsskat gebruik om die kontras tussen wit en swart ervarings te stel, soos in Met ekskusies aan oom Gert vertel, Jannie met die hoepelbeen en Vat jou goed en trek Ferreira. In 1982 volg hy hierdie bundel op met 'n bundel Engelse gedigte Just the faintest spoor… en die Engelse, Nederlandse en Afrikaanse Spectre de la rose. In sy poësie ondersoek hy die swerf oor die aardbol en die aankoms en tuiskoms van die individu, met die hunkering na Afrika en sy kulturele wortels altyd tasbaar. Sy gedig I am the face, waarin hy die wrede werklikheid van apartheid deur die oë van 'n Nederlandse toeris beskryf, word in agt tale vertaal.

Versamelbundels

Van sy gedigte word opgeneem in versamelbundels van Afrikaanse poësie, insluitende Groot verseboek, Die Afrikaanse poësie in 'n duisend en enkele gedigte en Goudaar. Sy gedigte en kortverhale verskyn ook in ander versamelbundels soos Taxi: staanplekstories, Klanke soos vere en Halala Madiba. Gedurende die vroeë negentigerjare skryf hy in Die Suid-Afrikaan die rubriek Hulle pad het myne gekruis, waarin hy mense soos A.C. Jordan, Alex la Guma, Basil February en talle ander belig.

Ander skryfwerk

Hy is saam met Robert Dorsman mederedakteur van Een kwestie van identiteit, 'n versamelbundel van verhale deur swart Suid-Afrikaanse skrywers. Vir die Afrika studiesentrum lewer hy twee monografieë in hulle publikasiereeks, naamlik Mind your colour en The Afrikaners of South Africa, terwyl hy ook essays oor literêre en kulturele dominasie bundel in And bid him sing. In From the arsenal bundel hy 'n aantal beleidsdokumente en toesprake van leidende figure in die Unity Movement en Teacher’s League of South Africa. Die verrigtinge van 'n konferensie in Leiden in 1992 oor die status van die Afrikaanse en Nederlandse tale word deur hom in 'n bundel saamgevat, wat hy Taal en identiteit noem.

Hy lewer ook 'n bydrae oor die ontstaan van Afrikaans in H.P. van Coller se Perspektief en profiel onder die titel Klein begin is aanhou wen. Verskeie vakkundige artikels van hom verskyn ook in ander publikasies en tydskrifte.

Hy is as vertaler na Engels primêr verantwoordelik vir die inhoud van die bloemlesing Creole drum onder redaksie van Jan Verhoeve en Ury M. Lichtveld. Verder vertaal hy uit Nederlands na Engels M.L. Daneel se Zionism and faith-healing in Rhodesia: aspects of African independent churches, Jan Kaayk se Education, estrangement and adjustment: a study among pupils and school leavers in Bulumbi, a rural community in Tanzania en P.M. van Hekken se The ten-house groups in Nqamanqa.

Eerbewyse

In 1994 verwerf hy die André Demedts-prys in België vir sy bydrae tot die bevordering van Nederlands en Afrikaans. Ná sy dood vereer die Afrika studiesentrum van die Universiteit van Leiden hom met 'n huldigingsbundel getitel Koekemakranke: die pad van Vernie February (1938–2002). Die bundel bevat huldigingsartikels oor hom deur verskeie vriende en akademici en 'n keur uit sy eie geskrifte. Hierdie geskrifte sluit in artikels wat tussen 1984 en 1992 in Die Suid-Afrikaan verskyn het, 'n artikel oor die Suid-Afrikaanse letterkunde en vier gedigte.

Publikasies

1977 – Flagellated skin, a fine fetish

1979 – O snotverdriet

1981 – Mind your colour

1982 – Spectre de la rose

- Just the faintest spoor…

1985 - De staat en schrijver in Zuid-Afrika

1987 - Moderne Caribische verhalen (samesteller)

1988 - And bid him sing: Essays in Literature and Cultural Domination

1991 - The Afrikaners of South Africa

2004 - Koekemakranke: die pad van Vernie February (1938–2002)

Samesteller en redakteur

1974 – Kultuur in verdrukking en verset (samesteller)

1975 - Creole Drum: An anthology of Creole Literature in Surinam (saam met Jan Verhoeve en Ursy M. Lichtveld)

1983 - From the arsenal: the Teachers League of South Africa. A documentary study of “coloured” attitudes between 1913–1980 (redakteur)

1986 - Een kwestie van identiteit: verhalen van zwarte Zuidafrikaanse schrijvers (saam met Robert Dorsman)

1994 – Taal en identiteit (redakteur)

Vertaler

1970 - Zionism and faith-healing in Rhodesia – M.L. Daneel

- The ten-house groups in Nqamanqa – P.M. van Hekken

1976 - Education, estrangement and adjustment – Jan Kaayk

Bronne

• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1999.
• Willemse, Hein. Aan die ander kant. Protea Boekhuis. Pretoria. Eerste uitgawe. Eerste druk, 2007.
• Adema, Sybrandus. Uitgeweke Vernon February se hart bly Suid-Afrikaans. Beeld, 21 Julie 1999.
• Barron, Chris. Obituary: Vernon February. Sunday Times, 1 Desember 2002.
• February, Vernie. Bevryde Afrikaans. Standpunte. Nuwe reeks 183, Junie 1986.
• Jansen, Valda. Vernie February: 'n man wat padlangs praat. Die Burger, 7 September 2002.
• Kruger, Joan. Eerste bundel van Kleurling-balling. Die Transvaler, 4 Augustus 1979.
• Nieuwoudt, Stephanie. ’n Regte klein Rembrandt. Beeld, 29 November 2002.
• Prins, Jo. February het Afrikaans verdedig. Volksblad, 28 November 2002.