Wikipedia

Wat Phra Kaew

Koninklike tempelkompleks in Bangkok, Thailand

Wat Phra Kaew (Thai: วัดพระแก้ว, luister (hulp·inligting)), oor die algemeen in Afrikaans bekend as die Tempel van die Smarag Boeddha en amptelik as Wat Phra Si Rattana Satsadaram (วัดพระศรีรัตนศาสดาราม), word beskou as die heiligste Boeddhistiese tempel in Thailand. Die kompleks bestaan uit 'n paar geboue op die perseel van die Groot Paleis in die historiese middestad van Bangkok. Dit huisves die standbeeld van die Smarag Boeddha, wat beskou word as die land se beskermingsbeeld.

Uitsig op die tempel vanuit die buitehof van die paleis.

Die bou van die tempel het in 1783 begin op bevel van Rama I, die eerste koning van die Chakri-dinastie. Sedertdien was elke koning persoonlik betrokke by die uitbreiding, restourasie en versiering van die tempel vir goeie karma en om die dinastie te verheerlik. Baie belangrike staats- en koninklike seremonies word elke jaar in die tempel gehou, met die koning en regeringsamptenare wat teenwoordig is. Dit maak die tempel die belangrikste aanbiddingsplek en 'n nasionale heiligdom vir die monargie en die staat. Deur die jare het konings heilige en waardevolle voorwerpe aan die tempel geskenk, en dit is dus ook 'n skatkis.

Die tempelkompleks het verskeie geboue vir spesifieke godsdiensdoeleindes wat in 'n verskeidenheid Thaise argitektoniese style gebou is, terwyl die tradisionele beginsels van Thaise godsdienstige argitektuur steeds gevolg is.

Geskiedenis

wysig
 
Koning Rama I het die Chakri-dinastie in 1782 gestig; hy het 'n jaar later begin met die bou van die tempel.

Toe koning Rama I Bangkok op 6 April 1782 die hoofstad van die huidige Thaise koninkryk maak, was 'n geskikte koninklike paleis en tempel nodig om die nuwe Chakri-dinastie te wettig. Die rede dat die koning 'n nuwe hoofstad gekies het, was om hom te distansieer van koning Taksin, wat hy vervang het as koning van Siam. Die ou paleis in die vorige hoofstad, Thonburi, was klein en tussen twee tempels ingedruk en dit het verdere uitbreiding voorkom.[1][2]

Rama I het die Groot Paleis aan die oosteroewer van die Chao Phrayarivier laat bou, binne 'n versterkte stadsgebied wat nou as Rattanakosineiland bekend is. 'n Terrein in 'n paleiskompleks is tradisioneel uitgehou vir 'n tempel of kapel vir die koning en sy familie se persoonlike gebruik. Die tempel (of wat) sou aan alle kante deur 'n muur omring wees en dus apart wees van die koning se woonruimte. Dit sou al die eienskappe van 'n gewone Boeddhistetempel hê, buiten woonkwartiere vir monnike. In plaas van sy eie monnike te hê, is monnike van ander tempels genooi om rituele uit te voer, en daarna het hulle weer vertrek.

 
Die Wat Phra Kaew-kompleks soos gesien van buite die mure van die Groot Paleis.

Bouwerk aan die tempel het in 1783 begin. Die tempel het die amptelike naam Wat Phra Si Rattana Satsadaram gekry, wat beteken "die tempel wat die pragtige juweel van die klooster van die goddelike onderwyser bevat".[3] Die tempel se hoofsaal was die eerste gebou in die hele paleiskompleks wat in messelwerk voltooi is, terwyl die koning se woning steeds van hout gemaak was. Die tempelkompleks is in die noordoostelike hoek van die buitehof van die Groot Paleis gebou.

Op 22 Maart 1784 is die Smarag Boeddha met groot seremonie van Thonburi oor die rivier na die Rattanakosin-kant vervoer en in sy huidige posisie geplaas.[4]

Die tempel het verskeie tydperke van groot restourasie deurgemaak. Dit het begin tydens die bewindstydperke van Rama III en Rama IV. Rama III het herbouwerk in 1831 begin vir die 50ste herdenking in 1832 van Bangkok as hoofstad, terwyl Rama IV se restourasies deur Rama V voltooi is vir die honderdjarige herdenking in 1882. Verdere restourasies is deur Rama VII laat doen tydens Bangkok se 150ste herdenking as hoofstad en deur Rama IX vir die 200ste herdenking in 1982.[5][6][2]

As koninklike tempel dien die Wat Phra Kaew steeds as terrein vir Boeddhistiese godsdiensrituele deur die koning en sy familie, insluitende gebeure soos kronings van konings en inhuldigings van patriarge. Die koning, of iemand wat hy aanstel, woon ook jaarliks seremonies by om die groot Boeddhistiese vakansiedae en ander feeste in die tempel te vier. Drie keer per jaar word die goue klere van die Boeddha omgeruil vir die seisoene.[7] Op die meeste ander dae is die tempel en ander dele van die Groot Paleis oop vir besoekers. Hulle is van die land se grootste toeriste-attraksies.

Kaart van Wat Phra Kaew
 
  1. Ubosot en die Smarag Boeddha
  2. Ratchakoramanuson-saal
  3. Phra Photithat Phiman
  4. Ratchaphongsanuson-saal
  5. Twaalf sala
  6. Chao Mae Kuan Im
  7. Die hermiet
  8. Than Phaithi
  9. Prasat Phra Thep Bidon
  10. Phra Mondop
  11. Phra Si Rattana Chedi
  12. Phra Suvarnachedi
  13. Monumente vir Rama I, II en III
  14. Monument vir Rama IV
  15. Monument vir Rama V
  16. Monumente vir Rama VI, VII, VIII en IX
  17. Phra Chedi Songkhrueang
  18. Model van Angkor Wat
  19. Mitologiese figure
  20. Suidelike portiek
  21. Westelike portiek
  22. Phra Sawet Kudakhan Wihan Yot
  23. Ho Phra Khanthararat
  24. Phra Mondop Yot Prang
  2. Kloktoring
  3. Ho Phra Nak
  4. Ho Phra Monthiantham
  5. Ry van agt toringspitse
  6. Ramakien-galery
  7. Hek no. 1, Koei Sadet (voor)
  8. Hek no. 2, Na Wua
  9. Hek no. 3, Phra Sri Ratanasatsada
  10. Hek no. 4, Hermiethek
  11. Hek no. 5, Koei Sadet (agter)
  12. Hek no. 6, Sanam Chai
  13. Hek no. 7, Wihan Yot
  1. Suriyaphop
  2. Intarachit
  3. Mangkonkan
  4. Wirunhok
  5. Thotsakhirithon
  6. Thotsakhiriwan
  7. Chakkrawat
  8. Atsakanmala
  9. Thotsakan
  10. Sahatsadecha
  11. Maiyarap
  12. Wirunchambang

Ubosot

wysig
 
Die Ubosot van Wat Phra Kaew word deur 'n lae muur omring.

Die Phra Ubosot (พระอุโบสถ), of inhuldigingsaal, beslaan feitlik die hele suidelike deel van die tempelkompleks. Die Ubosot word deur 'n lae muur omring; dié skeiding lê klem op die gebou se gewyde aard. Die muur bevat agt klein pawiljoene met hoë spitse, elk met 'n dubbele grenssteen wat met bladgoud oortrek is. In Thaise godsdiensargitektuur dui sulke stene tradisioneel op 'n heilige grens waarbinne die inwyding van 'n monnik plaasvind.[8]

Bouwerk aan die Ubosot het in 1783, tydens die bewind van Rama I, begin; as sulks is dit een van die oudste strukture in die tempel. Dit is gebou om die Boeddhabeeld bekend as die Smarag Boeddha te huisves; die koning het in 1779 in Laos daarop beslag gelê. Die beeld is voorheen in Thonburi gehou en is op 22 Junie 1784 in die tempel geplaas.[8] In 1831 het Rama III 'n groot restourasie van die buitekant van die Ubosot gelas.[9]

Buitekant

wysig
 
Die sentrale basis van die Ubosot is versier met 'n ry van 112 goudbeelde.

Die enkelverdieping-Ubosot is reghoekig en die hoofingang is aan die oostekant.[10] Die saal word omring deur pilare wat 'n massiewe dak ondersteun. Die dak is bedek met blou, geel en oranje geglasuurde teëls. Aan die kante van die dak word die Hindoegod Narayana (of Vishnu) op die rug van 'n Garuda ('n mitiese halfman, halfvoël) uitgebeeld, terwyl laasgenoemde in albei hande die sterte van twee slange vashou. Die figuur van die god is 'n tradisionele simbool van koningskap en is van die vroegste tye af deur Thaise konings as hulle simbool aanvaar. Die vahana (of voertuig) van die god is die mitiese Garuda. Laasgenoemde is 'n wese van krag en trou en is as 'n nasionale embleem deur Thailand aanvaar. Aan die dakrand is honderde klein, vergulde windklokkies.

Die buitemure van die Ubosot is bedek met tradisionele Thaise versiering van bladgoud en gekleurde glas. Dit is op 'n basis van verskeie lae gebou en staan hoog bo die grond. 'n Trap is nodig om dit binne te gaan. Die laagste van die basislae is versier met geverfde teëls met blompatrone op 'n dofblou agtergrond. Die volgende vlak is 'n lotusontwerp in gekleurde glas. Die volgende vlak is versier met die Garuda. Altesaam 112 Garudas, elk met twee slange in sy kloue, omring al vier kante van die Ubosot. Hulle is verguld en het inlegsels van glasmosaïek. Daar is ses deure, drie aan elke punt van die gebou. Elke deur het bo-op 'n kroonagtige, spitsvormige versiering en kan net deur 'n kort trap bestyg word. Die middelste deur, effens groter as die ander, mag net deur die koning gebruik word. Die deure is versier met pêrelinlegsels wat mitiese diere en blaarontwerpe uitbeeld.[11] Die Ubosot se mure is uiters dik, en binne die binnedeurrame word beskermgode in goud uitgebeeld met óf swaarde óf spiese.[12]

Aan die kante van die trappe wat na die deure van die Ubosot lei, staan 12 bronsleeus. Sommige van hulle is afbeeldings wat moontlik deur Rama III laat maak is.[12]

Binnekant

wysig
 
Die onderste deel van die Ubosot is versier met geverfde porselein, met blomme en voëls op ligblou.

Die hele binnekant van die Ubosot is bedek met geverfde muurskilderings wat stories oor die Boeddha uitbeeld. Die houtplafon is geverf met rooi sterre wat van glasmosaïek gemaak is. In die westelike deel van die Ubosot is die voetstuk met veelvuldige lae waarop die Smarag Boeddha sit. Talle ander Boeddhabeelde omring dit.[13]

Teen die oostelike muur word die storie van die Boeddha en die demoon Mara uitgebeeld. Dit vertel hoe Mara en sy leër probeer voorkom het dat die Boeddha verligting bereik. Die Boeddha het die godin Phra Mae Thorani egter gevra om hom te verdedig. Sy word regs bo die middelste deur uitgebeeld – sy druk water uit haar hare en dit veroorsaak 'n groot vloed wat Mara se leër laat verdrink.

Teen die westelike muur agter die Smarag Boeddha word die Traiphum, of Boeddhistiese kosmologie, uitgebeeld.

Teen die noordelike en suidelike muur is die skilderings in horisontale seksies verdeel. In die boonste dele bo die vensters word stories oor die Boeddha se lewe uitgebeeld.[14] Teen die noordelike muur beeld die onderste deel 'n koninklike optog op land uit en teen die suidelike muur 'n koninklike optog op water.[15]

Smarag Boeddha

wysig
 
Die Smarag Boeddha word as die heiligste beeld in Thailand beskou.

Die Smarag Boeddha, of Phra Kaeo Morakot (Thai: พระแก้วมรกต), amptelik Phra Phuttha Maha Mani Rattana Patimakon (พระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร), is die tempel se belangrikste Boeddhafiguur. Die heilige beeld is van 'n mediterende Gautama Boeddha wat in die lotusposisie sit. Dit is gemaak van 'n groen halfedelsteen (wat dikwels as smarag beskryf word, maar die woord verwys na die kleur) en dra goue uitrustings.[16] Dit is sowat 66 cm hoog.[17][4]

Die voetstuk van verskeie lae (than chukkachee) waarop die Smarag Boeddha sit, is in die vorm van 'n butsabok-troon, 'n oop pawiljoen op 'n piramidebasis met 'n hoë spits. Die hoogs ornamentele voetstuk is tydens die bewind van Rama I gemaak; dit is van hout en met goud oorgetrek. In die tyd van Rama III is dit hoër gemaak toe hy 'n doodsbaar vir Rama II daaronder laat plaas het.[18] Talle Boeddhabeelde kom om die voetstuk voor, sowel as skatte wat die afgelope 200 jaar deur verskeie konings geskenk is. Voorbeelde sluit twee marmervase en 'n marmertroon van Europa in wat in 1908 aan die tempel geskenk is.[15]

Ander Boeddhabeelde

wysig

Om die voetstuk is ander Boeddhabeelde wat deur verskeie konings aan die tempel geskenk is. Die merkwaardigstes is:

 
Phra Phuttha Loetla Naphalai
 
Phra Phuttha Yotfa Chulalok

Phra Phuttha Yotfa Chulalok

wysig

Die beeld staan regs voor die Smarag Boeddha en kyk van die ingang na die voetstuk se noordekant. Die Boeddha staan met albei sy hande na voor gedraai, wat dui op vreesloosheid.[19] Dit word die "stilmaak van die water" genoem. Dit gedenk 'n wonderwerk van Boeddha wat gekeer het dat 'n vloed sy huis bereik. Dit is ook simbolies van die Boeddha se bemeestering van die passies.[20] Die beeld dra 'n kroon, halsband, ringe en ander bykomstighede. Dit is meer as 3 m hoog en is van brons, oorgetrek met goud. Dit is in 1841 op bevel van Rama III laat maak om die bewind van sy oupa Rama I te gedenk.[18]

Phra Phuttha Loetla Naphalai

wysig

Dié beeld staan links voor die Samarag-Boeddha (aan die suidekant van die voetstuk). Dit lyk nes die eerste een, maar gedenk die bewind van Rama II. Die beelde se name, Phra Phuttha Yotfa Chulalok (พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก) en Phra Phuttha Loetla Naphalai (พระพุทธเลิศหล้านภาลัย) is die amptelike troonname van dié twee konings.[18]

Boeddhas wat die Chakri-dinastie verteenwoordig

wysig

Om die sentrale voetstuk van die Smarag Boeddha is nog 10 Boeddhabeelde wat elk die lewe van 'n lid van die vroeë Chakri-dinastie gedenk. Hulle is almal deur verskeie konings laat maak ter ere van 'n afgestorwe voorouer of familielid. Hulle het ook die "stilmaak van die water"-houding. Hulle word deur hulle gewade (klere) onderskei: Dié met hulle gewade uitwaarts gesprei, verteenwoordig koninklike mans; dié met hulle gewade wat om die lyf gevou is, verteenwoordig koninklike vroue. Die beelde staan op drie vlakke, met een op elk van die vier hoeke van die voetsuk op die boonste vlak, vier op die vier hoeke van die middelste vlak en twee aan die voorkant van die voetsuk op die onderste vlak.[21]

Phra Samphuttha Phanni

wysig

Op die basis aan die voorkant van die voetstuk is die Phra Samphuttha Phanni. Dié Boeddhabeeld is in 1830 deur Rama IV laat maak toe hy nog 'n monnik was. Toe hy in 1851 koning word, het hy die beeld laat omruil met die Phra Phuttha Sihing, wat na die Voorste Paleis geskuif is en wat hy aan sy broer Pinklao geskenk het. Die goue Boeddhabeeld is in 'n mediterende posisie en is 67,5 cm hoog. Dit wyk duidelik af van die vorige ikonografie van die Boeddha. Die naturalistiese gesig en realistiese gewaad is 'n styl wat deur Rama IV verkies is.[22][21]

Boeddhabeelde in die Ubosot van die Wat Phra Kaew
 
  1. Die Smarag Boeddha
  2. Phra Phuttha Yodfa Chulalok
  3. Phra Phuttha Loetla Naphalai
  4. Koning Rama I
  5. Maha Sura Singhanat, die onderkoning van Rama I
  6. Koning Rama II
  7. Maha Senanurak, die onderkoning van Rama II
  8. Prinsesgemalin Sri Sulalai, die ma van Rama III
  9. Prinses Apsorn Sudathep, die dogter van Rama III
  10. Prinses Thepsudawadi, die suster van Rama I (nie sigbaar nie)
  11. Prinses Srisudarat, die suster van Rama I (nie sigbaar nie)
  12. Anurak Devesh, die adjunkonderkoning van Rama I (nie sigbaar nie)
  13. Prinses Srisunthornthep, die dogter van Rama I (nie sigbaar nie)
  14. Phra Kaew Wang Na
  15. Phra Samphuttha Phanni
  16. Marmertroon

Boeddhabeeldsale

wysig
 
Ho Ratchakoramanuson, Phra Photithat Phiman en Ho Ratchaphongsanuson staan aan die agterkant van die Ubosot, met die beeld van die hermiet voor.

Drie strukture, wat almal deur Rama IV laat bou is, staan teen die westemure van die Ubosot. Heel noord is die Ratchakoramanuson-Boeddhabeeldsaal (หอพระราชกรมานุสรณ์), gevolg deur die Phra Photithat Phiman- (พระโพธิธาตุพิมาน) en die Ratchaphongsanuson-Boeddhabeeldsaal (หอพระราชพงศานุสร). Die Ratchakoramanuson en Ratchaphongsanuson is identies. Hulle bevat altesaam 42 Boeddhabeelde.

Die Ratchaphongsanuson-saal bevat 34 Boeddhabeelde wat die voormalige konings van die Ayutthaya- en Thonburi-koninkryk verteenwoordig. Die muurskilderings binne beeld die geskiedenis van die stigting van Ayutthaya uit. Die Ratchakoramanuson-saal bevat agt Boeddhabeelde van die Rattanakosin-koninkryk en muurskilderings wat die stigting van Bangkok uitbeeld.

Al die Boeddhabeelde is van koper en is vir Rama III gemaak. Sy opvolger, Rama IV, het hulle laat verguld. Tussen dié sale is die Phra Photithat Phiman, a butsabok-troon met 'n kroonvormige spits. Binne-in is 'n kleiner stoepa van goud wat 'n reliek van Boeddha bevat wat Rama IV in die noorde van Thailand gekry het.[23][24]

Sala

wysig

Om die Ubosot staan 12 oop sala rai (ศาลาราย), of pawiljoene, met grys marmerbasisse. Dié pawiljoene is tydens die bewind van Rama I gebou vir gelowiges om na dreunsang of preke in die Ubosot te luister.[8] Al 12 pawiljoene het dieselfde ontwerp en grootte, met ses vierkantige pilare wat 'n dak van blou en oranje geglasuurde teëls ondersteun. Hulle is deur die jare deur verskeie konings laat herbou en restoureer.[25]

Chao Mae Kuan Im

wysig
 
Die klipbeeld van 'n sittende Guanyin, wat in Thai Chao Mae Kuan Im genoem word.

Voor die Ubosot staan 'n klipbeeld van Chao Mae Kuan Im (of Guanyin), 'n Bodhisattva bekend as Avalokitesvara in the Mahayana-tak van Boeddhisme. Sy sit voor 'n pilaar van sandsteen met 'n lotusblom van brons op, en langs haar is twee mitiese voëls van klip wat Nok Wayupak genoem word.

Om dié groep is twee osse van lood wat na die hek kyk. Hulle was voorheen deel van die koning se pawiljoen, van waar hy die koninklike ploegseremonie kon dophou. Dit was 'n belangrike landbouritueel wat jaarliks voor die regerende koning uitgevoer is. Rama V het die osse na binne die tempel laat skuif. Om dié gebied kan lede van die publiek wierook brand en blomme offer, want in die Ubosot self word dit verbied.[26][27]

Die hermiet

wysig

Agter die Ubosot staan 'n sittende beeld van die hermiet (of rishi) Jivaka Komarabhacca (ชีวกโกมารภัจจ์). Die beeld is tydens die bewind van Rama III in brons gegiet vir sy tempel.

Voor die hermiet staan 'n groot meulsteun. In die verlede het tradisionele mediese praktisyns hulle medisynes op hierdie steen gemaak sodat dit deurdrenk kon word deur die heiligheid van die hermietbeeld.[28][27]

Phaithi-terras

wysig
 
Die Phaithi-terras met die belangrikste geboue van regs af: die Prasat Phra Thep Bidon, Phra Mondop en Phra Si Rattana Chedi.

Die Than Phaithi (ฐานไพที) is 'n verhoogde terras waarop verskeie belangrike geboue van die tempel staan. Die drie belangrikstes is die Prasat Phra Thep Bidon, Phra Mondop en Phra Si Rattana Chedi. Die terras het ses trappe wat na die bokant lei: twee in die noorde, een in die ooste, twee in die suide en een in die weste. Aanvanklik het die terras net die Phra Mondop bevat; in 1855 het Rama IV gelas dat die terras uitgebrei word en die ander twee strukture is toe gebou.[29] Die reguit lyn waarin die geboue staan, weerspieël die klassieke rangskikking van tempels in beide Sukhothai en Ayutthaya.[30]

Prasat Phra Thep Bidon

wysig
 
Die oostelike ingang na die Prasat Phra Thep Bidon, of die Koninklike Panteon, wat in 1855 deur Rama IV laat bou is.

Die Prasat Phra Thep Bidon (ปราสาทพระเทพบิดร) is aan die oostekant van die Than Phaithi. Dit is oorspronklik deur Rama IV laat bou om die Smarag Boeddha te huisves. Dit is toe die Phutthaprang Prasat (พุทธปรางค์ปราสาท) genoem. Die koning is dood voordat dit voltooi is en die Smarag Boeddha het nooit daar gestaan nie. In 1903 het die gebou afgebrand en dit moes heeltemal herbou word.

Die huidige struktuur is vroeg in die 20ste eeu tydens die bewind van Rama VI voltooi. Die koning het besluit om die gebou vir 'n ander doel te gebruik en dit verander in 'n gedenkteken aan sy voorgangers. Die naam is verander na die Prasat Phra Thep Bidon, of die Koninklike Panteon. Rama VI het volgroot, lewensgetroue standbeelde van die eerste vyf Chakri-konings laat maak en dit in die gebou laat plaas. Nog standbeelde is in 1927, 1959 en 2020 bygevoeg. Daar is tans nege beelde. Dit is gewoonlik gesluit vir die publiek, maar word elke jaar op 6 April oopgesluit vir Chakri-gedenkdag, 'n nasionale vakansiedag in Thailand.[31]

Die panteon is kruisvormig. Dit het vier ingange, een aan die punt van elke arm; die hoofingang is aan die oostekant. In die middel van die dak is 'n hoë spits, 'n ontwerp wat gewoonlik vir koninklike wonings gebruik word. Die dak het groen en oranje teëls. Die vier kroonlyste van die panteon beeld die persoonlike embleme van die eerste vier Chakri-konings uit. Die noordelike kroonlys bevat die persoonlike embleem van Rama I, in die suide is dit dié van Rama II, in die weste dié van Rama III en in die ooste dié van Rama IV.

Die buitekant van die panteon se mure is versier met blou teëls met 'n blommotief. Bo elke deur en venster is 'n koninklike kroon.[32][33]

Phra Mondop

wysig
 
Die Phra Mondop, of biblioteek, bevat verskeie ornamentele boekrakke vol heilige geskrifte.

Die Phra Mondop (พระมณฑป) is in die middel van die Than Phaithi geleë. Dit is 'n bewaarplek vir heilige geskrifte en word soms die biblioteek genoem. Die huidige struktuur is deur Rama I laat bou om 'n vorige struktuur te vervang wat afgebrand het. In 1788 het Rama I 'n algehele hersiening en samestelling van die Tripitaka gelas, omdat die vorige koninklike eksemplare van dié heilige geskrifte in 1767 in die plundering van Ayutthaya verwoes is. 'n Stel is in die Phra Mondop bewaar.

Tydens die bewind van Rama III is die buitekant van die Phra Mondop gerestoureer vir die 15de herdenking van die stigting van Bangkok in 1832. Die gebou is rofweg vierkantig en het 'n spits bo-op. Die buitemure is ryklik versier. Om die sentrale saal is 20 vierkantige pilare wat versier is met wit, groen en rooi glas. Talle klein, vergulde windklokkies hang aan alle kante aan die dakrand. Op die vier hoeke van die gebou staan Boeddhas van klip wat Rama V van Java, Indonesië, verkry het. Die huidiges Boeddhas is replikas; die oorspronklikes is nou in die Museum van die Smarag Boeddha-tempel.[34][35]

Die Phra Mondop het net een kamer. Die vloer is bedek met 'n mat van geweefde silwer. In die middel van die kamer is 'n kabinet met hoogs ingewikkelde perlemoeninlegsels met al 84 000 hoofstukke van die Tripitaka. In die vier hoeke van die vertrek staan kleiner kabinette.[36][37]

Phra Si Rattana Chedi

wysig
 
Die Phra Si Rattana Chedi, 'n tradisionele stoepa wat met goue mosaïekteëls uit Italië bedek is.

Die Phra Si Rattana Chedi (พระศรีรัตนเจดีย์) staan aan die westekant van die Than Phaithi en huisves relieke van die Boeddha van Sri Lanka wat aan Rama IV geskenk is. Dit is in 1855 gebou en is 'n ronde, klokvormige stoepa (of chedi) van stene. Dit is later heeltemal met goudkleurige teëls bedek wat spesiaal deur Rama V uit Italië ingevoer is. Die stoepa bestaan uit verskeie lae en het 'n groot, ronde basis wat na 'n klokvormige middel lei. Daarbo is 'n vierkantige seksie, gevolg deur 'n hoë spits. Die stoepa het vier ingange met uitstekende suilegange. Bo elke suilegang is 'n presiese miniatuur van die stoepa.

Die binnekant van die stoepa is 'n ronde saal. In die middel daarvan is 'n kleiner stoepa van swart lak; dit is waar die relieke van die Boeddha gehou word.[38][30]

Phra Suvarnachedi

wysig
 
Detail van een van die goue chedi, met die ondersteunende reuse om die basis.

Twee goue Phra Suvarnachedi (พระสุวรรณเจดีย์) staan aan die oostekant van die terras, weerskante van die trappe wat na die bokant van die Prasat Phra Thep Bidon lei. Die twee chedi is deur Rama I laat bou ter ere van sy ouers: die suidelike chedi vir sy pa, Thongdi, en die noordelike een vir sy ma, Daoreung. Die twee strukture is feitlik identies. Elk het 'n agthoekige marmerbasis van 8,5 m breed met 'n goue stoepa met 'n vierkantige basis en driedubbele, ingekeepte hoeke. Die boonste spits is versier met nege vlakke van gelaagde lotusknopmotiewe. Die strukture is met koperplate bedek wat met lak oorgeverf en met bladgoud bedek is.

Die twee chedi is geskuif toe die terras uitgebrei is om plek vir die koninklike panteon te maak. Om die basis van elke chedi is figure van vier ape en 16 reuse wat die chedi ondersteun. Die kleur en klere van die figure identifiseer elk as 'n spesifieke karakter in die Thaise epiese verhaal Ramakien.[39][40]

Monumente van die koninklike embleme

wysig

Die monumente van die koninklike embleme, of Phra Borom Ratcha Sanyalak (พระบรมราชสัญลักษณ์), is vier monumente wat die nege embleme van die konings van die Chakri-dinastie uitbeeld. In 1882, met die honderjarige herdenking van die stigting van Bangkok, het Rama V die bou van drie monumente in die vorm van 'n butsabok-troon gelas om die embleme van vorige konings te huisves. Dié embleme was geskoei op die konings se persoonlike seëls. Later is 'n vierde struktuur bygevoeg vir die embleme van latere konings.

Hulle staan op die vier hoeke van die Phra Mondop. Hulle is gebou op marmerbasisse, wat aan elke kant inskripsies bevat wat die spesifieke koning se bydrae tot die bou en herstel van die tempel self beskryf. Op elk van die hoeke is twee goue miniatuursambrele: die vier op die boonste laag het sewe vlakke en dié op die onderste laag vyf vlakke. Om die monumente is maniatuurolifante van brons; hulle verteenwoordig die wit olifante wat in elke koning se bewind belangrik was.

Die eerste monument, in die noordwestelike hoek, beeld die embleme uit van die eerste drie konings, Rama I, II en III. Die suidoostelike monument huisves die embleem van Rama IV en die suidwestelike monument die embleem van Rama V. Die vierde monument, in die noordoostelike hoek, beeld die embleme van vier konings uit: Rama VI, VII, VIII en IX.[41]

  •  
    Embleme van Rama I, II en III (nie gewys nie)
  •  
    Embleem van Rama IV
  •  
    Embleem van Rama V
  •  
    Embleem van Rama VI
  •  
    Embleem van Rama VII
  •  
    Embleem van Rama VIII
  •  
    Embleem van Rama IX

Phra Chedi Songkhrueang

wysig

Die vier versierde chedi wat die Phra Chedi Songkhrueang (พระเจดีย์ทรงเครื่อง) genoem word, is agter die Phra Si Rattana Chedi geleë. Daar is twee aan elke kant van die westelike stoep. Die chedi is vierkantig met ingekeepte hoeke. Die basisse is wit en die bokant is versier met bladgoud en gekleurde glas. Nes die twee goue chedi, is hulle na hulle huidige posisies geskuif om plek te maak vir die uitbreiding van die terras.[38][42]

Model van Angkor Wat

wysig
 
Die model van Angkor Wat.

Die model van Angkor Wat het gespruit uit 'n idee van Rama IV om een van die Khmer-tempels na Bangkok te skuif. Dit het egter onuitvoerbaar blyk te wees, en dus het hy gelas dat 'n model van Angkor Wat gemaak word. Die antieke Khmer-tempelkompleks is kort tevore, in 1860, in Kambodja herontdek. Die model met sy baie detail is noord van die Phra Mondop geplaas.[42]

Mitologiese figure

wysig

Sewe pare mitologiese figure van brons en bladgoud versier die terras. Hulle is hemelse wesens wat halfmens, halfdier is en volgens tradisie in die mitiese Himavanta-woud gewoon het. Die Theppaksi se bolyf is dié van 'n man en het geveerde arms, die onderlyf is dié van 'n voël en die voete menslik. Hulle hou 'n swaard vas. Die Thepnorasi het 'n menslike bolyf en die onderlyf van 'n leeu. Hulle hou 'n blom vas. Die Singhaphanon het die bolyf van 'n aap en onderlyf van 'n leeu, en hulle hou 'n septer vas. Die Apsarasingha het die bolyf van 'n vrou en onderlyf van 'n leeu. Die Asuarapaksi het die bolyf van 'n reus en die onderlyf van 'n voël. Die Kinnon het ook 'n manlike bolyf en onderlyf van 'n voël. Die Asurawayuphak het die bolyf van 'n reus en die onderlyf van 'n voël, en hou 'n staf vas.[43]

  •  
    Theppaksi
    (เทพปักษี)
  •  
    Thepnorasi
    (เทพนรสิงห์)
  •  
    Singhaphanon
    (สิงหพานร)
  •  
    Apsarasingha
    (อัปสรสีห์)
  •  
    Asuarapaksi
    (อสูรปักษี)
  •  
    Kinnon
    (กินนร)
  •  
    Asurawayuphak
    (อสูรวายุภักษ์)

Suidelike portiek

wysig
 
'n Panom Mak-beeld, wat tradisionele offerandes van piesangblare en blomme voorstel.

Die suidelike portiek was voorheen die ingangshek na die Phra Mondop; dit is waarskynlik na sy huidige plek geskuif toe die terras uitgebrei is. Die kroonlys toon die embleem van Rama III. Die deure is van gekerfde hout en beeld twee vegters uit wat 'n spies vashou. Dit is met bladgoud oorgetrek.[44]

Westelike portiek

wysig

Die westelike portiek is deur Rama IV laat maak as 'n ingang tot die uitgebreide terras. Die portiek was versier met blom- en geometriese ontwerpe van gekleurde keramiek. Die dak is in die vorm van 'n prasat (koninklike gebou) en het 'n sentrale spits.[45]

Panom Mak

wysig
 
Phra Sawet Kudakhan Wihan Yot bevat baie belangrike Boeddha-beelde.

Panom Mak (พนมหมาก) is 18 versierde beelde wat offerandes van blomme en piesangblare op 'n skinkbord voorstel. Hulle is geskoei op tradisionele blommerangskikkings wat aanbidders aan die Boeddhastandbeelde geoffer het. Hulle is versprei aan die ooste- en westekant van die terras. Hulle is van gips gemaak en in keramiekteëls van verskillende kleure bedek, en is deur Rama V op die terras laat plaas.[40]

Phra Sawet Kudakhan Wihan Yot

wysig

Die Phra Sawet Kudakhan Wihan Yot (พระเศวตกุฏาคารวิหารยอด), of Wihan Yot, loop van die terras af noordwaarts. Dit is 'n saal van Boeddhabeelde en is die eerste keer deur Rama III laat bou om baie belangrike Boeddhabeelde te huisves. Die gebou is kruisvormig en het 'n hoë spits bo-op in die vorm van 'n kroon. Die spits is versier met blomontwerpe van gekleurde porselein.

Bronsfigure van Tantima-voëls – voëls met 'n menslike torso en die kop van Garuda – hou wag by die ingange in die weste en ooste.[46]

 
Phra Sawet Kudakhan Wihan is met klein stukkies gekleurde porselein versier.

Ho Phra Khanthararat

wysig

Die Ho Phra Khanthararat (หอพระคันธารราษฎร์) is 'n Boeddha-altaar en staan op dieselfde basis as die Phra Mondop Yot Prang. Dit is deur Rama IV laat bou en albei is aan die suidoostekant van die Ubosot geleë. Die klein struktuur is gebou om die Phra Khanthararat-beeld te huisves. Dié Boeddhabeeld word verbind met die koninklike ploegseremonie. Die beeld is oorspronklik deur Rama I in brons laat giet. Later het Rama IV dit laat verguld en 'n groot diamant in sy voorkop laat invoeg. Die Ho Phra Khanthararat is aan die buitekant versier met groen, blou en geel teëls. Die ingang is aan die noordekant, met 'n portiek wat uit die voorkant van die saal steek. Agter die portiek is daar 'n prang-spits bo-op die reghoekige gebou, en die vier daklyste daaronder is met blompatrone versier. Die gekerfde deure en vensterrame beeld gerwe rys, vis en garnale uit en verteenwoordig die vrugbaarheid van die nasie.[47][48]

Phra Mondop Yot Prang

wysig

Die Phra Mondop Yot Prang (พระมณฑปยอดปรางค์) staan op 'n hoër platform agter die Ho Phra Khanthararat. Op die agthoekige platform staan 'n mondop-pawiljoen en spits. Binne-in die pawiljoen is 'n klein goue stoepa. Rama IV het die stoepa aangeskaf toe hy nog 'n monnik was. Dit bevat belangrike Boeddhistiese relieke. Miniatuurbeelde van Chinese bewakerleeus omring die mure van albei altare.[49][48]

Kloktoring

wysig
 
Die Kloktoring het net een klok.

Die Kloktoring, of Ho Rakhang (หอระฆัง), is in die suide van die kompleks geleë. Rama I het die eerste toring laat bou vir 'n enkele klok en Rama IV het dit heeltemal laat oorbou. Dit is net betyds voltooi vir die honderdste herdenking in 1882 van die stigting van Bangkok. Die toring het 'n agthoekige basis, met vier deure en uitstekende portieke een alke kant. Binne-in is trappe wat na die klok lei wat onder 'n spits in 'n mondop-styl hang. Die hele struktuur is bedek met blom- en geometriese ontwerpe van gekleurde porselein.[50][51]

Die klok word net gelui met die inhuldiging van die opperste patriarg.[52]

Ho Phra Nak

wysig

Die Ho Phra Nak (หอพระนาก) is 'n koninklike mausoleum aan die noordwestekant van die tempel. Dit was voorheen 'n saal vir Boeddhabeelde en is deur Rama I laat bou vir die heilige Phra Nak-Boeddhabeeld van Ayutthaya, wat van goud en koper gemaak was. Hoewel die beeld later na die Wihan Yot geskuif is, het die gebou sy naam behou.

Die saal is reghoekig, met 'n ingangsportaal aan die oostekant. Die dak is met groen en oranje teëls bedek. Binne-in is die saal in sewe vertrekke verdeel. As en oorblyfsels van lede van die koninklike familie word daar gehou. Dit bevat ook die as van al die onderkonings van die Chakri-dinastie en hulle afstammelingprinse. Dié as word in honderde individuele goue urne gehou.[53][54]

 
Die Ho Phra Monthiantham is 'n saal vir geskrifte.

Ho Phra Monthiantham

wysig

Die Ho Phra Monthiantham (หอมณเฑียรธรรม) is 'n saal vir die bewaring van geskrifte aan die noordoostelike kant van die tempel. Die saal is reghoekig en word aan al vier kante omring deur pilare wat die dak ondersteun. Die ingang is aan die westekant. Die dak, in vier vlakke, is bedek met geel en oranje teëls. Die onderkoning Maha Sura Singhanat, Rama I se broer, het vir die bouwerk betaal.

Die daklys van die saal beeld die god Indra uit op Airavata, die driekoppige olifant. Die binnekant van die saal is versier met houtkerfwerk van die god Hanuman, die simbool van die onderkoning. In die saal staan twee boekrakke met perlemoeninsetsels wat die Tripitaka bevat. Die saal word vandag ook op Boeddhistiese heilige dae vir dienste gebruik.[55][56]

Ry van agt toringspitse

wysig
 
Die ry van agt prangs soos gesien vanaf die buitekant van die tempelmuur.

Die ry van agt prangs, voorheen bekend as Phra Atsda Maha Chedi (พระอัษฎามหาเจดีย์), is deur Rama I laat bou en later deur Rama III met delikaat gekleurde porselein laat bedek. Dié prangs is kenmerkend van die Rattanakosin-tydperk; hulle is hoër en dunner as dié van Ayutthaya. Elke toringspits het 'n agthoekige steenbasis en die versierings is van gips. Elkeen het vier deurkosyne, met figure van goue staande dewas weerskante. Bo hulle is rye ondersteunende yaksha, of reuse. Die prangs het gewoonlik buite die kompleks gestaan, aan die oostelike muur, maar Rama IV het die tempelmuur laat vergroot en twee van die prangs staan nou in die kompleks.[57][58]

Elk van die prangs verteenwoordig 'n ander aspek van Boeddhisme. Hulle is van noord na suid gerangskik en word deur hulle kleure onderskei: Die Phra Sammasamphuttha Mahachedi in wit is aan die Gautama Boeddha gewy, die Phra Satthampariyat Wara Mahachedi in blou aan die Dharma (Boeddhistiese geskrifte), die Phra Ariyasong Sawok Mahachedi in pienk aan die Bhikkhu's (manlike kloosterlinge), die Phra Ariya Sawok Phiksunee Sangha Mahachedi in groen aan die Bhikkhuni's (vroulike kloosterlinge), die Phra Patchek Phothisamphuttha Mahachedi in pers aan die Pratyekabuddha (mense wat verligting bereik het, maar nie preek nie), die Phra Borom Chakrawadiraja Mahachedi in ligblou aan die Chakravarti (die universele heerser), die Phra Photisat Krisda Mahachedi in rooi aan die Bodhisattvas (die Boeddha in sy vorige lewens) en die Phra Sri Ayametaya Mahachedi in geel aan Maitreya (die toekomstige Boeddha).[57][58]

 
Die galerymure omring die hele tempel.

Ramakien-galery

wysig

Die galery, of Phra Rabiang (พระระเบียง), is 'n onderdakgang, met 'n muur aan die een kant, wat die hele tempel omring. Skilderings teen die mure beeld die Thaise epiese verhaal Ramakien uit wat op die Indiese Ramayana geskoei is. Rama I het self omstreeks 1797 dié weergawe in Thaise poësievorm laat vertaal en oorskryf. Die storie word in vyf lang episodes verdeel. Rama I het die muurskilderings laat verf om sy weergawe van die epiese verhaal weer te gee.

Die muurskilderings is op bevel van Rama III doodgeverf en heeltemal laat oorskilder. Sedertdien word hulle gereeld gerestoureer. Die skilderings is verdeel in 178 tonele met opsommings van die tonele daaronder. Die eerste toneel is regs van Hek no. 7, die Wihan Yot-hek.[59][60]

Hekke

wysig
 
Hek no. 1, of die voorste Koei Sadet-hek.

Die tempelmure het sewe hekke: twee aan die oostekant, een in die suide, drie in die weste en een in die noorde. Die eerste hek aan die oostekant is Hek no. 1, die voorste Koei Sadet-hek, wat reg oorkant die Prasat Phra Thep Bidon is. Dié belangrike hek is deur Rama IV laat bou. Dit is die enigste een met 'n kroonvormige spits op. Buite die hek is 'n klein pawiljoen waar 'n mens kan rus en 'n platform vir die bestyging van 'n olifant.[61] Hek no. 2, die Na Wua-hek, is oorkant die ingang van die Ubosot.[62] Aan die suidekant is Hek no. 3, die Si Rattana Satsada-hek; dit verbind die tempel met die Middelhof van die Groot Paleis, en besoekers gaan by dié hek by die tempel uit.[63]

Aan die westekant is daar drie hekke. Die suidelikste een is Hek no. 4, die Hermiethek, wat genoem is na die standbeeld van die hermiet reg oorkant. Dit is die hoofhek na die tempel vir besoekers.[64] Hek no. 5 is die agterste Koei Sadet-hek, wat die middelste hek aan die westekant is. Daarbuite is ook 'n pawiljoen en platform. Dié hek is gewoonlik gesluit, want die koning gaan daar die tempel binne wanneer hy seremonies kom uitvoer.[65] Hek no. 6, die Sanam Chai-hek, is genoem na die klein veld buite die hek in die Buitehof van die Groot Paleis. Aan die noordekant is Hek no. 7, die Wihan Yot-hek, wat oorkant die Phra Sawet Kudakhan Wihan Yot is. Dit is die enigste hek sonder bewakende reuse.[66]

Bewakers

wysig

Standbeelde van 12 yaksha, of reuse, hou wag oor ses van die tempelhekke aan drie kante van die tempel (oral behalwe aan die noordekant). Die reuse is karakters van die Ramakien-epos, en word aan hulle velkleur en kroon uitgeken. Elke reus is sowat 5 m hoog en hou 'n knuppel voor hom vas.

  •  
    Suriyaphop
    (สุริยาภพ)
  •  
    Intarachit
    (อินทรชิต)
  •  
    Mangkonkan
    (มังกรกัณฐ์)
  •  
    Wirunhok
    (วิรุฬหก)
  •  
    Thotsakhirithon
    (ทศคีรีธร)
  •  
    Thotsakhiriwan
    (ทศคีรีวัน)
  •  
    Chakkrawat
    (จักรวรรดิ)
  •  
    Atsakanmala
    (อัศกรรณมาลาสูร)
  •  
    Thotsakan
    (ทศกัณฐ์)
  •  
    Sahatsadecha
    (สหัสเดชะ)
  •  
    Maiyarap
    (ไมยราพ)
  •  
    Wirunchambang
    (วิรุณจำบัง)

Verwysings

wysig
  1. ↑ Rod-ari 2016, p. 161
  2. ↑ 2,0 2,1 Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 23
  3. ↑ Wales 1931, p. 71
  4. ↑ 4,0 4,1 Roeder, Eric (1999). "The Origin and Significance of the Emerald Buddha" (PDF). Explorations in Southeast Asian Studies. Honolulu: Center for Southeast Asian Studies, University of Hawai'i at Manoa. 3: 1, 18. Besoek op 22 Februarie 2014.
  5. ↑ Pasit Charoenwong, red. (1982). The Sights of Rattanakosin. Committee for the Rattanakosin Bicentennial Celebration. ISBN 978-9747919615.
  6. ↑ Hongvivat 2004, p. 10
  7. ↑ "พระราชพิธีสิบสองเดือนในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ - มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์พระราชพิธีสิบสองเดือนในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์". lek-prapai.org (in Thai). Lek-Prapai Viriyahpant Foundation. 16 Junie 2016. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Julie 2021. Besoek op 17 Oktober 2019.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 50
  9. ↑ Hongvivat 2004, p. 64
  10. ↑ Rod-ari 2016, p. 167
  11. ↑ Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 54
  12. ↑ 12,0 12,1 Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 55
  13. ↑ Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 59
  14. ↑ Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 71
  15. ↑ 15,0 15,1 Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 72
  16. ↑ Kleiner, Fred S, red. (1 Januarie 2015). Gardner's Art through the Ages: Backpack Edition, Book F: Non-Western Art Since 1300 (in Engels) (15de uitg.). Cengage Learning. p. 1045. ISBN 978-1-305-54494-9.
  17. ↑ "Chapel of the Emerald Buddha". Asia for Visitors - Your complete online travel resource for Southeast Asia (in Engels (VSA)). Besoek op 5 Maart 2020.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 64
  19. ↑ Buswell, Robert jr., red. (2013). Princeton Dictionary of Buddhism. Princeton, NJ: Princeton University Press. p. 2. ISBN 9780691157863.
  20. ↑ Matics 1998, p. 91
  21. ↑ 21,0 21,1 Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 67
  22. ↑ Matics 1998, p. 40
  23. ↑ Hongvivat 2004, p. 58
  24. ↑ Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, pp. 107
  25. ↑ Hongvivat 2004, p. 42
  26. ↑ Hongvivat 2004, p. 60
  27. ↑ 27,0 27,1 Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 27
  28. ↑ Hongvivat 2004, p. 28
  29. ↑ Hongvivat 2004, p. 44
  30. ↑ 30,0 30,1 Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 88
  31. ↑ "ในหลวง ทรงประกอบพิธีประดิษฐานพระบรมรูป ร.9 ณ ปราสาทพระเทพบิดร" (in Thai). 7 April 2020. Besoek op 4 Mei 2020.
  32. ↑ Hongvivat 2004, pp. 48–50
  33. ↑ Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, pp. 78–83
  34. ↑ Hongvivat 2004, p. 54
  35. ↑ Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 84
  36. ↑ Hongvivat 2004, p. 56
  37. ↑ Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 87
  38. ↑ 38,0 38,1 Hongvivat 2004, p. 46
  39. ↑ Hongvivat 2004, p. 52
  40. ↑ 40,0 40,1 Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 77
  41. ↑ Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 92
  42. ↑ 42,0 42,1 Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 91
  43. ↑ Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 94
  44. ↑ Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 96
  45. ↑ Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 97
  46. ↑ Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 99
  47. ↑ Hongvivat 2004, p. 34
  48. ↑ 48,0 48,1 Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 104
  49. ↑ Hongvivat 2004, p. 36
  50. ↑ Hongvivat 2004, p. 40
  51. ↑ Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 106
  52. ↑ "ตำนาน "ระฆัง" วัดพระแก้ว". Thai PBS (in Thai). 11 Februarie 2017. Besoek op 7 Mei 2020.
  53. ↑ Hongvivat 2004, p. 30
  54. ↑ Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 98
  55. ↑ Hongvivat 2004, p. 32
  56. ↑ Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, pp. 102–103
  57. ↑ 57,0 57,1 Hongvivat 2004, p. 26
  58. ↑ 58,0 58,1 Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, p. 75
  59. ↑ Hongvivat 2004, p. 12
  60. ↑ Suksri, Chakrabongse & Limpabandhu 2013, pp. 33–47
  61. ↑ Hongvivat 2004, p. 14
  62. ↑ Hongvivat 2004, p. 16
  63. ↑ Hongvivat 2004, p. 18
  64. ↑ Hongvivat 2004, p. 20
  65. ↑ Hongvivat 2004, p. 22
  66. ↑ Hongvivat 2004, p. 24

Bibliografie

wysig

Skakels

wysig
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Wat_Phra_Kaew&oldid=2485567"